Hiena (rodzaj ssaków)

Hiena
	Hyaena
	Brisson, 1762
	; Przedstawiciel rodzaju – hiena pręgowana (H. hyaena)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	kotokształtne
Infrarząd	Viverroidea
Rodzina	hienowate
Podrodzina	hieny
Rodzaj	hiena
	Typ nomenklatoryczny
	Canis hyaena Linnaeus, 1758
Synonimy
	Hyena: J.E. Gray, 1821; Hiæna: F. Cuvier, 1829; Euhyaena Falconer, 1868;
	Hyena: J.E. Gray, 1821; Hiæna: F. Cuvier, 1829; Euhyaena Falconer, 1868;
Gatunki
	2 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	2 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Hiena^[6] (Hyaena) – rodzaj ssaków z podrodziny hien (Hyaeninae) w obrębie rodziny hienowatych (Hyaenidae).

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje jeden żyjący współcześnie gatunek występujący w zachodniej, północnej i wschodniej Afryce i południowo-zachodniej Azji^[7]^[8]^[9].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 100–115 cm, długość ogona 30–40 cm; masa ciała 26–41 kg^[8]^[10].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1762 roku francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson w publikacji swojego autorstwa dotyczącej systematyki królestwa zwierząt^[c]^[1]. Brisson w oryginalnym opisie nie wskazał gatunku typowego; w ramach późniejszego oznaczenia w 1998 roku Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej na gatunek typowy wyznaczyła hienę pręgowaną (H. hyaena).

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Hyaena (Hyena, Hiæna): gr. υαινα uaina ‘hiena’; nazwa nadana z powodu szczeciniastej grzywy u hieny pręgowanej, podobnej do świńskiej (υς us ‘wieprz’; żeński przyrostek αινα aina)^[11].
Euhyaena: ευ eu ‘całkiem, typowy’; rodzaj Hyaena Brisson, 1762^[12]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Hyaena striata Zimmermann, 1777 (= Canis hyaena Linnaeus, 1758).

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Część ujęć systematycznych umieszcza Parahyaena brunnea w rodzaju Hyaena^[7]; tutaj klasyfikacja z jednym żyjącym współcześnie gatunkiem za Mammal Diversity Database i All the Mammals of the World (2023)^[13]^[10]^[6]:

Hyaena hyaena (Linnaeus, 1758) – hiena pręgowana

Opisano również gatunek wymarły z miocenu dzisiejszej Gruzji^[14]:

Hyaena eldarica Bogachev, 1937

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Niepoprawna późniejsza pisownia Hyaena Brisson, 1762.
↑ Nazwa nieważna, odrzucona do celów nomenklatorycznych na mocy uprawnień ICZN^[4].
↑ Publikacja Brissona Regnum animale in classes IX... została uznana za nieważną ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego, jednak nazwa Hyaena została zachowana aby uniknąć zamieszania nomenklatorycznego^[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b M.J. Brisson: Regnum animale in classes IX. distributum, sive, Synopsis methodica: sistens generalem animalium distributionem in classes IX, & duarum primarum classium, quadrupedum scilicet & cetaceorum, particularem divisionem in ordines, sectiones, genera & species: cum brevi cujusque speciei descriptione, citationibus auctorum de iis tractantium, nominibus eis ab ipsis & nationibus impositis, nominibusque vulgaribus. Wyd. Editio altera auctior. Lugduni Batavorum: Apud Theodorum Haak, 1762, s. 168. (łac.).
↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 302, 1821. (ang.).
↑ F. Cuvier: Zoologie = Mammalogie. W: C. Sonnini (red.): Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu’en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 59. Strasbourg & Paris: F. G. Levrault & Le Normant, 1829, s. 447. (fr.).
↑ ^a ^b ICZN. Regnum Animale ..., Ed. 2 (M.J. Brisson, 1762): rejected for nomenciatural purposes, with the conservation of the mammalian generic names Philander (Marsupialia), Pteropus (Chiroptera), Glis, Cuniculus and Hydrochoerus (Rodentia), Meles, Lutra and Hyaena (Carnivora), Tapirus (Perissodactyla), Tragulus and Giraffa (Artiodactyla). „The Bulletin of zoological nomenclature”. 55 (1), s. 64–71, 1998. (ang.).
↑ H. Falconer. Notes of Hyæna. „Palaeontological memoirs and notes”. 2, s. 464, 1868. (ang.).
↑ ^a ^b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 146. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 424. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b K.E. Holekamp & J.M. Kolowski: Family Hyaenidae (Hyenas). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 256–258. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Hyaena. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-17]. (ang.).
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 663. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 333.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 275.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-16]. (ang.).
↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., eldarica Bogachev, 1937, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-12-16] (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Waszyngton: Government Printing Office, 1904, s. 71–718, seria: North American Fauna. (ang.).

[npp-2] Niepoprawna późniejsza pisownia Hyaena Brisson, 1762.

[6] Nazwa nieważna, odrzucona do celów nomenklatorycznych na mocy uprawnień ICZN^[4].

[13] Publikacja Brissona Regnum animale in classes IX... została uznana za nieważną ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego, jednak nazwa Hyaena została zachowana aby uniknąć zamieszania nomenklatorycznego^[4].

[Brisson-1] M.J. Brisson: Regnum animale in classes IX. distributum, sive, Synopsis methodica: sistens generalem animalium distributionem in classes IX, & duarum primarum classium, quadrupedum scilicet & cetaceorum, particularem divisionem in ordines, sectiones, genera & species: cum brevi cujusque speciei descriptione, citationibus auctorum de iis tractantium, nominibus eis ab ipsis & nationibus impositis, nominibusque vulgaribus. Wyd. Editio altera auctior. Lugduni Batavorum: Apud Theodorum Haak, 1762, s. 168. (łac.).

[gray-3] J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 302, 1821. (ang.).

[cuv-4] F. Cuvier: Zoologie = Mammalogie. W: C. Sonnini (red.): Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu’en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 59. Strasbourg & Paris: F. G. Levrault & Le Normant, 1829, s. 447. (fr.).

[iczn-5] ICZN. Regnum Animale ..., Ed. 2 (M.J. Brisson, 1762): rejected for nomenciatural purposes, with the conservation of the mammalian generic names Philander (Marsupialia), Pteropus (Chiroptera), Glis, Cuniculus and Hydrochoerus (Rodentia), Meles, Lutra and Hyaena (Carnivora), Tapirus (Perissodactyla), Tragulus and Giraffa (Artiodactyla). „The Bulletin of zoological nomenclature”. 55 (1), s. 64–71, 1998. (ang.).

[Falconer-7] H. Falconer. Notes of Hyæna. „Palaeontological memoirs and notes”. 2, s. 464, 1868. (ang.).

[Cichocki&inni-8] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 146. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-9] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 424. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Holekamp&Kolowski-10] K.E. Holekamp & J.M. Kolowski: Family Hyaenidae (Hyenas). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 256–258. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).

[Wilson&Reeder-11] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Hyaena. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-17]. (ang.).

[amw-12] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 663. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[http://biodiversitylibrary.org/item/88553#page/341/mode/1up_333]-14] Palmer 1904 ↓, s. 333.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/283/mode/1up_275]-15] Palmer 1904 ↓, s. 275.

[mdd-16] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-16]. (ang.).

[zij-17] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., eldarica Bogachev, 1937, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-12-16] (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[b]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[c]

[11]

[12]

[13]

[14]

[4]