Irena Conti Di Mauro
Data i miejsce urodzenia |
25 października 1931 (lub 1923) |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
26 października 2009 |
Odznaczenia | |
Irena Conti Di Mauro, właśc. Irena Gelblum (ur. 25 października 1931 lub 1923[2] w Warszawie, zm. 26 października 2009[3] w Konstancinie-Jeziornie) – uczestniczka walk w powstaniu w getcie warszawskim i powstaniu warszawskim[4], polsko-włoska dziennikarka, pisarka, poetka. Była członkinią Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu, gdzie reprezentowała państwo włoskie.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodziła z zasymilowanej zamożnej ziemiańskiej rodziny Krongoldów[5]. Podawała różne daty urodzenia: 31 października 1925[6], 25 października 1923[5], 1931[4] lub 1933[6]. W czasie wojny straciła brata i rodziców, którzy zginęli w getcie warszawskim[5][6].
Była członkinią Żydowskiej Organizacji Bojowej i jej łączniczką. Przenosiła pieniądze ukrywających się w Warszawie Żydów, szukała dla nich kryjówek, przeprowadzała ich przez miasto[4]. Przez Marka Edelmana nazywana była „Irką Wariatką” ze względu na niezwykłe bohaterstwo i odwagę[6].
Przed 1943 mieszkała przy ul. Pańskiej 5. Tam ukrywała broń[4]. Getto opuściła przed wybuchem powstania i działała w konspiracji poza jego murami[5]. Po upadku powstania w jej mieszkaniu przebywali czasowo członkowie Żydowskiej Organizacji Bojowej[4].
Uczestniczyła w powstaniu warszawskim. Za zasługi została odznaczona Krzyżem Walecznych[5].
Po wojnie często zmieniała miejsca pobytu. Współpracowała z żydowskimi Mścicielami, tajną antynazistowską organizacją[7]. Działała w Niemczech, ale nie wiadomo, w jakim charakterze[5]. Wówczas, ale i w czasie wojny, współpracowała z Symchą Rotemem, z którym była w związku[6].
Potem wyjechała do Palestyny. Została zatrzymana przez Brytyjczyków w obozie dla uchodźców. Następnie w Hajfie pracowała w gastronomii. W tym czasie przyjęła nazwisko męża – Gawisar[6].
W 1948 wróciła do Polski, ale pod nazwiskiem Conti. Za namową Marka Edelmana rozpoczęła studia na Akademii Medycznej w Warszawie[6].
W 1950 wyszła za mąż za Ignacego Waniewicza (pierwotnie Weinber, ale namówiła go na zmianę nazwiska). Urodziła córkę Jankę[5][6].
Pracowała jako dziennikarka w prasie młodzieżowej, początkowo w „Pokoleniu”, potem w „Nowej Wsi”[6].
Z Polski wyjechała w 1968 na fali antysemickiej kampanii, gdy zwolniono ją z pracy[5][6].
Wyszła za Antonia di Mauro, redaktora organu prasowego włoskiej komunistycznej partii „l'Unita”. Mając włoskie dokumenty, wyemigrowała. Małżeństwo przetrwało 2 lata[6].
Studiowała literaturę. Skończyła Instytut Dantego w Rzymie i uniwersytet dla cudzoziemców w Perugii. Tłumaczyła na język włoski wiersze ks. Jana Twardowskiego, przekładała prozę, opracowała antologie poezji polskiej po włosku, pracowała jako dziennikarka, pisała wiersze. Po 1980 zaczęła pisać i wydawać w języku polskim[5].
Pod koniec życia wróciła do Polski. Została pochowana na cmentarzu Północnym[5].
Nagrody i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]
Za swoją działalność w dziedzinie zbliżania kultur polskiej i włoskiej uhonorowana została wieloma nagrodami i wyróżnieniami, m.in. we Włoszech Złotym Medalem Amnesty International przy Nagrodzie Literackiej im. Luigi Russo, Nagrodą Poezji i Krytyki miasta Tagliacozzo, główną nagrodą na XV Biennale di Poesia Ascendista w Messynie, Nagrodą Poetycką im. Elio Vittorini na Sycylii za liryki; w Polsce – odznaką Zasłużonego dla Kultury Polskiej, nagrodą ZAiKS-u, nagroda międzynarodowego Listopada Poetyckiego w Poznaniu oraz za działalność charytatywną na rzecz dzieci – Nagrodą Humanitarna Victoria 2002, statuetką Dziecięcej Nagrody „Serca” oraz w 2007 roku Orderem Uśmiechu.
Była członkiem Akademii Historii i Literatur Słowiańskich im. Adama Mickiewicza w Bolonii, członkiem honorowym Heraldycznej Akademii Sztuki i Literatury „La Crisalide” w Katanii, członkiem – profesorem honoris causa Akademii św. Łukasza w Antwerpii.
Działalność charytatywna[edytuj | edytuj kod]
Cały dochód ze sprzedaży „Trylogii Sycylijskiej” przekazała na zakup okien do budowanego w Świdnicy Europejskiego Centrum Przyjaźni Dziecięcej. W 2007 na ten cel przeznaczyła cały dochód ze sprzedaży książki „I co teraz z tą miłością?” wydanej na 40-lecie Orderu Uśmiechu.
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
W późniejszych latach ukrywała swoją przeszłość i przedstawiała się jako polska poetka włoskiego pochodzenia[1].
Jako Irena Conti była autorką książek poetyckich, reportaży literackich i opowiadań, tłumaczka poezji, m.in. ks. Jana Twardowskiego. Była cytowana m.in. przez papieża Jana Pawła II i ks. Jana Twardowskiego.
Jej polskie wiersze ukazały się nakładem wydawnictwa „Czytelnik” w tomach: „Ziemia nieobiecana” i „Cztery pory pieśni nieustającej” oraz w wydawnictwie PIW „I tylko miłość...”, „Miłość-Czułość-Dobroć” i „Miłość-Pokora-Pojednanie”, składające się na „Trylogię Sycylijską”.
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
- „I tylko miłość...”, Irena Conti, PIW, Warszawa 2002, ISBN 83-06-02863-5.
- „Miłość-czułość-dobroć”, Irena Conti Di Mauro, PIW, Warszawa 2003, ISBN 83-06-02914-3.
- „Miłość-pokora-pojednanie”, Irena Conti Di Mauro, PIW, Warszawa 2004, ISBN 83-06-02933-X.
- „Lubię codzienność”, Irena Conti Di Mauro, Polski Instytut Wydawniczy, Warszawa 2005, ISBN 83-89700-34-4.
- „Kiedy mówisz, że kochasz”, Jan Twardowski, tłumaczenie Irena Conti Di Mauro, Polski Instytut Wydawniczy, Warszawa 2006, ISBN 978-83-89700-41-4.
- „I co teraz z tą miłością? 40 lat Orderu Uśmiechu.”, Irena Conti Di Mauro, Wstęp „Do Autorki” oraz „40 lat Orderu Uśmiechu” – Marek Michalak, Fundacja SERCE – ECPD, Warszawa 2007, ISBN 978-83-925723-8-1.
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Jest bohaterką biografii Wybór Ireny, którą napisał Remigiusz Grzela[8].
Jest jedną z bohaterek biograficznej książki Tadeusza Belerskiego Kawalerowie Orderu Uśmiechu wydanej w 2013 roku.
W 2020, w związku z 78. rocznicą wybuchu powstania w getcie warszawskim, przy metrze Centrum odsłonięto mural poświęcony kobietom walczącym w powstaniu. Została tam upamiętniona jako jedna z 9 Żydówek[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Joanna Szczęsna: Irena Gelblum w konspiracji. Do śmierci. Wysokie Obcasy, 21 kwietnia 2014. [dostęp 2014-10-20].
- ↑ według Remigiusza Grzeli urodziła się w 1923, co potwierdza fakt jej udziału w konspiracji podczas II wojny światowej
- ↑ Warszawa, 31.10.2009 - pozostałe [online], nekrologi.wyborcza.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
- ↑ a b c d e f Poznaj bohaterki muralu [online], polin.pl [dostęp 2021-04-19] .
- ↑ a b c d e f g h i j Elżbieta Dutka , "Biografie składają się również z zapętleń". Nieopowiedziane życie Ireny Gelblum, „Narracje o Zagładzie”, 1, 2015, s. 212–224 .
- ↑ a b c d e f g h i j k Joanna Szczęsna , Irena Conti: Wystrojona wkraczała do przedziału dla Niemców, by zasnąć z głową na ramieniu jakiegoś oficera Wehrmachtu. Zaprzeczała, że jest Żydówką [online], www.wysokieobcasy.pl [dostęp 2021-04-19] .
- ↑ Oko za oko, naród za naród. Aba Kowner i „Mściciele” z Wilna [online], naszahistoria.pl, 6 czerwca 2018 [dostęp 2021-04-19] (pol.).
- ↑ Wybór Ireny. [dostęp 2014-10-20].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Lesław Bartelski M.: Polscy pisarze współcześni, 1939-1991: Leksykon. Wydawn. Nauk. PWN. ISBN 83-01-11593-9.
- Polscy dziennikarze
- Polscy pisarze współcześni
- Polscy poeci
- Polscy filolodzy
- Polonia we Włoszech
- Odznaczeni Orderem Uśmiechu
- Polscy Żydzi
- Żołnierze Żydowskiej Organizacji Bojowej
- Powstańcy getta warszawskiego
- Ocalali z Zagłady Żydów
- Kobiety – powstańcy warszawscy
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych
- Ludzie urodzeni w Warszawie
- Pochowani na cmentarzu komunalnym Północnym w Warszawie
- Urodzeni w XX wieku
- Zmarli w 2009