Izydor
Izydor – imię męskie pochodzenia greckiego, utworzone przez Greków osiadłych w starożytnym Egipcie po podboju Egiptu przez Aleksandra Wielkiego. Grecy ci włączyli do swego panteonu boginię Izydę jako jedno z głównych bóstw[1].
Izydor został utworzony przez połączenie imienia bogini Izydy oraz gr. dōron – „dar” i oznacza „dar Izydy”[2]. Mogło stanowić przekład grecki imienia egipskiego lub też zostać utworzone przez Greków bezpośrednio na gruncie języka greckiego[1].
Imię zostało przejęte przez starożytnych Rzymian, dzięki czemu dotarło do chrześcijaństwa[2]. W dokumentach polskich jest poświadczone od 1320[3], początkowo jako imię klasztorne[4], a we wschodniosłowiańskiej formie Sydor (odnotowano także formę Sydur) – od 1402[5]. Według Frosa i Sowy, w dawnych dokumentach polskich istnieją wzmianki o 2 lub 3 Izydorach z X i XI wieku[1], jednak w Słowniku staropolskich nazw osobowych pod red. W. Taszyckiego oraz innych cytowanych opracowaniach brak potwierdzenia tej informacji.
Od tego imienia powstała staroruska forma skrócona (zdrobniała, spieszczona) Sidor, utworzona za pomocą popularnej w imiennictwie zarówno ruskim, jak i polskim techniki ucinania nagłosu[6].
Izydor bardziej upowszechnił się w Polsce XVIII i XIX wieku. Dość popularny był w latach dwudziestych XX wieku[2].
Odnotowane w dawnych dokumentach formy pochodne od tego imienia to: Iżyk // Jiżyk, Dorek (też od Teodor), wsł. Sydko, Syduszek, Syduszko[7].
W Martyrologium rzymskim odnotowano dziesięciu świętych Izydorów, dodatkowo w innych źródłach – dziewięciu.
Izydor imieniny obchodzi:
- 4 lutego, w dniu wspomnienia św. Izydora z Peluzjum,
- 4 kwietnia, w dniu wspomnienia św. Izydora z Sewilli[1],
- 17 kwietnia, w dniu wspomnienia św. Izydora, Eliasza i Pawła, męczenników z Kordoby[8],
- 14 maja, w dniu wspomnienia św. Izydora z Rostowa,
- 15 maja, w dniu wspomnień św. Izydora Oracza oraz św. Izydora z Chios,
- 6 października, w dniu wspomnienia bł. Izydora De Loor[1],
- 14 grudnia, w dniu wspomnienia św. Izydora, Herona, Atera (Arseniusza) i Dioskura, męczenników[9].
Żeński odpowiednik to Izydora.
Spis treści
Odpowiedniki w innych językach[edytuj | edytuj kod]
- angielski: Isidore
- białoruski: Сідар (Sidar)
- czeski: Isidor, Izidor
- esperanto: Izidoro[10]
- francuski: Isidore
- litewski: Izidorius, Dzidorius, Dzidas
- łacina: Isidorus
- niemiecki: Isidor, Isidorus
- rosyjski: Сидор, Исидор (Sidor, Isidor)
- staro-cerkiewno-słowiański: Isidorъ, Sidorъ
- staroukraiński: Исидоръ, Сидоръ[7]
- ukraiński: Сидір (Sydir)
- węgierski: Izidor, Izor
- włoski: Isidoro
Znane osoby noszące imię Izydor[edytuj | edytuj kod]
- Izydor z Miletu (442–537) – grecki architekt, fizyk i matematyk
- Izydor z Sewilli (ok. 554–636) – biskup i święty Kościoła katolickiego
- Izydor Oracz (ok. 1080 – ok. 1130) – święty katolicki pochodzący z Hiszpanii
- Izydor – patriarcha Konstantynopola od 1347 do 1350
- Izydor – duchowny rzymskokatolicki, biskup włodzimierski od 1375
- Izydor z Kijowa (ok. 1385–1463) – kardynał, w latach 1437–1442 prawosławny metropolita Kijowa i Wszechrusi
- Izydor (zm. 1619) – rosyjski biskup prawosławny
- Ysidro Alexis (ur. 1989) – dominikański zapaśnik walczący w stylu wolnym
- Izydor Affaita – włoski architekt, kapitan, inżynier wojskowy, sekretarz królewski, działający w Polsce
- Izydor Bakanja (zm. 1909) – zairski męczennik, błogosławiony Kościoła katolickiego
- Izydor (Bogojawleński) (1879–1949) – rosyjski biskup prawosławny, biskupa talliński i estoński
- Izydor Borys (ur. 1965) – polski rzeźbiarz, ceramik
- Isidore Lucien Ducasse (1846–1870) – francuski poeta i pisarz
- Izydor Gwoźdź – podpułkownik Wojska Polskiego II RP
- Izydor (Kiriczenko) (ur. 1941) – rosyjski biskup prawosławny, metropolita jekaterinodarski i kubański
- Izydor Kopernicki (1825–1891) – polski antropolog, powstaniec styczniowy
- Sidor Kowpak (1887–1967) – generał major Armii Czerwonej, dwukrotny Bohater Związku Radzieckiego
- Izydor Matuszewski – generał zakonu paulinów
- Izydor (Nikolski) (1799–1892) – rosyjski biskup prawosławny, metropolita nowogrodzki, petersburski i fiński
- Isidor Isaac Rabi (1898–1988) – amerykański fizyk, noblista
- Izydor Szaraniewicz (1829–1901) – historyk polski pochodzenia ukraińskiego
- Izydor (Tupikin) (ur. 1974) – rosyjski duchowny prawosławny, metropolita smoleński i rosławski
- Izydor Zaczykiewicz (1900–1991) – polski pisarz
- Franciszek Izydor Bocheński (1823–1897) – polski ziemianin, przemysłowiec, zesłaniec
- Jan Izydor Sztaudynger (1904–1970) – polski poeta i satyryk
- Krzysztof Izydor Konopelski – polski grafik, satyryk, poeta
Nazwiska pochodzące od imienia Izydor: Sidor[11], Izydorczuk, Izydorczyk i in.[2], Sydor.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Ajos Isidoros – miejscowość na Cyprze
- Izydorów – wieś w Polsce
- San Isidro – miasto w Kostaryce
- Sidorów – wieś na Podolu
- Sidory – dwie wsie w Polsce
- Sidory Zapolne – wieś w Polsce
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Henryk Fros, Franciszek Sowa, Księga imion i świętych, t. 3, Kraków: Wydaw. WAM, 1998, ISBN 83-7097-464-3, OCLC 830206284.
- ↑ a b c d Józef Bubak: Księga naszych imion. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993. ISBN 83-04-03860-9.
- ↑ Witold Taszycki [red.]: Słownik staropolskich nazw osobowych, t. II, z. 2, Grabowski–Jagiełło. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1969.
- ↑ Jan Grzenia, Słownik imion, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2002, ISBN 83-01-13741-X, OCLC 830306364.
- ↑ W. Taszycki (red.), Słownik staropolskich nazw osobowych, T. 5 z. 2, (Staruch—Śmietanka), Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1978
- ↑ W.R. Rzepka, B. Walczak, Pochodzenie nazwiska Sajkowski, „Studia Polonistyczne”, XVIII/XIX, Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 1992, s. 30, ISBN 83-232-0460-8 (pol.).
- ↑ a b M. Malec (red.), Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych t. 2, Kraków 1995, ISBN 83-85579-68-0
- ↑ Fros H., Sowa F., Księga imion i świętych, t. 2, Kraków 1997, ISBN 83-7097-374-4, kol. 134
- ↑ H. Fros, F. Sowa, Księga imion i świętych, t. 3, Kraków 1998, ISBN 83-7097-464-3, kol. 53
- ↑ Kazimierz Tymiński: Mały słownik POLSKO-ESPERANCKI. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986, s. 430. ISBN 83-214-0326-3.
- ↑ Henryk Martenka, Skąd się wzięło moje nazwisko, Biblioteka Tygodnika Angora, Bydgoszcz 2006, ISBN 83-023508-0-4
| ||||||||||||||
