Przejdź do zawartości

Józef Chrzanowski

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
Józef Chrzanowski
Pełne imię i nazwisko

Józef Benedyktynowicz Chrzanowski

Data i miejsce urodzenia

1844
Tuła

Data i miejsce śmierci

7 stycznia 1915
Kalisz

Praca
Budynki
Odznaczenia
Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława II klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny II klasy (Imperium Rosyjskie)

Józef Chrzanowski (ur. 1844 w Tule, zm. 7 stycznia 1915 w Kaliszu) – polsko-rosyjski architekt, inżynier gubernialny guberni kaliskiej w latach 1875–1903, inżynier miejski Kalisza w latach 1902–1903.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w polsko-rosyjskiej rodzinie szlacheckiej w Tule. Jego matka była prawosławną Rosjanką, a ojciec wywodził się najprawdopodobniej ze szlachty z okolic Wilna[1]. Jego brat, Iłarion Chrzanowski na przełomie XIX i XX wieku pełnił funkcję policmajstra Łodzi[2].

W młodości wraz z rodzicami przeniósł się do Wilna, gdzie ukończył gimnazjum. W latach 1864–1868 studiował w Szkole Budowlanej (późniejszym Instytucie Inżynierów Cywilnych) w Petersburgu, gdzie uzyskał dyplom inżyniera cywilnego z prawem do rangi służbowej X klasy. Pracował w Komitecie Techniczno-Budowlanym Ministerstwa Spraw Wewnętrznych jako pomocnika architekta. Z przydziału ministerstwa pracował na budowie kolei między Kurskiem a Charkowem, brał udział także w projektowaniu kolei z Berdiańska do Aleksandrowska[3][1].

W latach 1870–1875 pracował dla księcia Siergieja Gagarina, mieszkał wówczas w obecnym Pławsku[1], gdzie miał zbudować szpital pawilonowy otoczony rozległym parkiem krajobrazowym według projektu Iwana Sztroma[1]. Samodzielnie zaprojektował tam aptekę z laboratorium, dom dla służby dworskiej i hotel. W 1871 roku został także awansowany do rangi radcy tytularnego[4].

W 1875 roku został przeniesiony do Kalisza, gdzie miał objąć stanowisko inżyniera guberialnego, zastępując M. Chersońskiego. Podczas swojej pracy w Kaliszu zatwierdził, korygował i nadzorował budowę kilkuset budynków, na zamówienie projektował także wiele budynków na terenie całej guberni[4]. Był autorem projektów ratuszy, strażnic, teatrów, odwachów, obiektów przemysłowych, infrastruktury drogowej, kościołów, cerkwi, synagog i budynków mieszkalnych. Zajmował się także przebudowami i adaptacjami istniejących budynków, m.in. szpitala miejskiego w Kaliszu, przebudowami klasztorów na szkoły i modernizacjami obiektów miejskich[4]. Prowadził m.in. budowę soboru Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kaliszu i nowej wieży katedry św. Mikołaja[2].

W 1876 roku awansował do rangi asesora kolegialnego, w 1879 roku radcy nadwornego, a w 1882 roku kolegialnego doradcy. Przechodząc na emeryturę posiadał rangę radcy stanu. W 1892 i 1895 roku uczestniczył w ogólnorosyjskich zjazdach artystów i architektów w Petersburgu i Moskwie[4]. Jego współpracownikiem był m.in. Eugeniusz Oraczewski[2].

Udzielał się m.in. jako kurator ochronki prawosławnej dla dzieci, członek zarządu Resursy Kaliskiej, członek Ochotniczej Straży Ogniowej, Rosyjskiego Towarzystwa Ratowania Tonących i kasy pożyczkowej przy Urzędzie Gubernialnym[4].

W 1900 roku obchodził jubileusz 25-lecia pracy w Kaliszu, połączony z otwarciem zaprojektowanego przez niego budynku teatru miejskiego[4]. W praktyce urzędowej kilkakrotnie przypisywał sobie autorstwo projektów, które tylko korygował lub prowadził ich budowy[4]. Na przełomie 1903 i 1904 roku przeszedł na emeryturę w związku z pogarszającym się stanem zdrowia[4]. Był właścicielem działki na rogu ulicy Młynarskiej i Staszica w Kaliszu, prawdopodobnie także projektantem wybudowanej na niej kamienicy[2]. Od 1904 roku prowadził prywatną praktykę, projektując proste kamienice czynszowe i przebudowy obiektów[4]. Projekty jego autorstwa były krytykowane i korygowane przez architektów powiatowych i miejskich z powodu braków pod względem funkcjonalnym i wątpliwych wyborów estetycznych, praktykę prowadził jednak co najmniej do 1910 roku[1][2].

Zmarł 7 stycznia (20 stycznia wg. starego porządku) 1915 roku, w kaliskim szpitalu św. Trójcy. Trzy dni później został pochowany na cmentarzu grecko-prawosławnym w Kaliszu[2].

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Źródło[4]:

Ważniejsze projekty i realizacje

[edytuj | edytuj kod]

Źródło[5]:

Prawdopodobnie brał też udział w projektowaniu kościołów w Osieku, Wrzącej, Ślesinie, Kraszewicach i Starym Mieście[5].

Przebudowy i nadzór

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e Górzyński 2019 ↓, s. 45.
  2. ↑ a b c d e f Górzyński 2019 ↓, s. 47.
  3. ↑ Jak Polacy Charków budowali. Część L [online], Nowy Kurier Galicyjski, 19 czerwca 2019 [dostęp 2024-09-28] (pol.).
  4. ↑ a b c d e f g h i j Górzyński 2019 ↓, s. 46.
  5. ↑ a b Górzyński 2019 ↓, s. 47-48.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Architekci i budowniczowie w Kaliszu na przełomie XIX-XX wieku – informacje biograficzne, [w:] Makary Górzyński, Miasto, społeczeństwo, przyszłość - architektura i przestrzenie nowoczesności Kalisza przełomu XIX-XX wieku, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, 2019 [dostęp 2024-09-29].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Józef_Chrzanowski&oldid=74878351”