Józef Warszewicz
| |
| Data i miejsce urodzenia |
8 września 1812 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
29 grudnia 1866 |
| Specjalność: botanika | |
Józef Warszewicz (ur. 8 września 1812 w Wilnie, zm. 29 grudnia 1866 w Krakowie) – polski podróżnik, botanik[1] i ogrodnik.
Rodzina[edytuj | edytuj kod]
Według tradycji jednym z przodków Warszewicza był Szwed, adiutant Gustawa Adolfa.[potrzebny przypis] Warszewicz nie założył rodziny i nie posiadał własnych dzieci. Opiekował się natomiast dziećmi swego przedwcześnie zmarłego brata: Antonim i Anną.
Edukacja, kariera[edytuj | edytuj kod]
Pod koniec lat 20. studiował na Uniwersytecie Wileńskim. Studia porzucił na wieść o wybuchu Powstania listopadowego i wstąpił do polskiej armii. Po upadku powstania emigruje[2], początkowo osiadł w Prusach, a następnie studiował w Berlinie i Poczdamie. Z polecenia Aleksandra Humboldta brał udział w ekspedycji naukowej do Ameryki Środkowej w latach 1845-1850 oraz do Ameryki Południowej w 1850-1853. Wzbogacił wiele kolekcji muzealnych (m.in. UJ) o zbiory florystyczne, ornitologiczne, herpetologiczne i malakologiczne.
Po spektakularnych osiągnięciach naukowych wrócił do kraju i osiadł w Krakowie. Od 1854 był pracownikiem Ogrodu Botanicznego w Krakowie, powiększając jego zbiory o około 10 tysięcy gatunków roślin. Specjalizował się w roślinach storczykowatych.
Od 1865 był członkiem czynnym miejscowym Towarzystwa Naukowego Krakowskiego[3].
Jest pochowany na cmentarzu Rakowickim, w kw. 9.
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
- Jego nazwiskiem nazwano ponad 40 gatunków i 3 rodzaje roślin, m.in. Warszewiczia, Warscewiczella, Warscaea, Canna warszewiczii i Stanhopea warszewicziana[4]
- Wincenty Pol napisał wiersz poświęcony Józefowi Warszewiczowi i jego działalności,
- Józef Warszewicz jest patronem ulicy w Swoszowicach, dzielnicy Krakowa.
- Jest też patronem Zespołu Szkół w Prószkowie (k. Opola) - dawnego Zespołu Szkół Rolniczych z Technikum Ogrodniczym[5].
- Wkrótce po śmierci wystawiono Józefowi Warszewiczowi pomnik, który usytuowany jest na terenie krakowskiego Ogrodu Botanicznego w pobliżu budynku Obserwatorium Astronomicznego, w cieniu dereni Śniadeckiego. Autorem rzeźby był Franciszek Wyspiański. Pomnik przedstawia popiersie Warszewicza, które zostało umieszczone na skromnym, czworobocznym postumencie o szerszej podstawie. Do postumentu została przymocowana tablica z wyrytymi słowami wiersza Wincentego Pola, treści następującej:
- O Litwo, święta Matko Warszewicza.
- Jakże ci błogo w cieniu tych wawrzynów,
- Którego blasku Ojczyźnie użycza
- Poczciwa chwała Twych wybranych Synów!
- Uczniu Jundziłła! obiegłeś dwa światy,
- Aby z zdobyczą wrócić do swych progów
- I jak syn wierny czarownymi kwiaty
- Osypać ołtarz Twych domowych Bogów.
- Kwiat - to niewiele, ale kto da więcej -
- I czy dla Ciebie to, Matko, nie jedno?
- Byle Cię tylko kochać najgoręcej,
- To Ty nie wzgardzisz i ofiarą biedną.
- To nasza wiara, że nic nie przepada,
- Co jak ofiara na ołtarz się składa.
- Niech więc kwiatami pamięć syna słynie,
- Który port stały znalazł w tej dziedzinie.
Pomnik Józefa Warszewicza był pierwszym monumentem ustawionym na terenie publicznych ogrodów w Krakowie[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stanisław Zieliński, Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich : podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci - pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 579.
- ↑ Stanisław Zieliński, Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich : podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci - pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 580.
- ↑ Piotr Köhler: Botanika w Towarzystwie Naukowym Krakowskim, Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Umiejętności (1815-1952).. Kraków 2002.
- ↑ The Plant List. The Kew Gardens. [dostęp 2011-09-21]. (ang.).
- ↑ Józef Warszewicz patron naszej szkoły. Zespół Szkół im. Józefa Warszewicza w Prószkowie. [dostęp 2014-04-26].
- ↑ Marek Żukow-Karczewski, Dawne pomniki Krakowa. Pomnik Józefa Warszewicza, "Echo Krakowa", 27 II 1991 r., nr 41 (13353).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Encyklopedia Krakowa (PWN, 2000)
- Karolina Grodziska: Józef Warszewicz [w:] „Gazeta Wyborcza”, Kraków, 26 sierpnia 1999
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Tygodnik Ilustrowany 1861 nr 86 (8 czerwca 1861), s. 209–210, Józef Warszewicz