Jadwiga Petrażycka-Tomicka
| |
| Imię i nazwisko urodzenia |
Jadwiga Petrażycka |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
11 listopada 1863 |
| Data i miejsce śmierci |
17 lipca 1931 |
| Zawód, zajęcie |
nauczycielka, literatka, działaczka społeczna |
Jadwiga Petrażycka-Tomicka (ur. 11 listopada 1863 roku w Kołłątajewie, zm. 17 lipca 1931 w Krakowie) – nauczycielka i literatka, działaczka społeczna i feministyczna.
Życie
[edytuj | edytuj kod]Urodziła się 11 listopada 1863 roku w rodzinnym majątku Kołłątajewo (gubernia witebska) jako córka powstańca styczniowego Józefa Petrażyckiego i Rozalii z Czarnockich. Jej bratem był Leon Petrażycki. Uczyła się w szkole średniej w Warszawie[1]. Potem przeniosła się do Lwowa, gdzie pracowała jako nauczycielka języka polskiego i geografii w pensji Wiktorii Niedziałkowskiej. Od 1893 żona inżyniera Józefa Tomickiego[2]. W latach 1899–1924, w związku z objęciem przez niego dyrekcji Elektrowni we Lwowie, rozpoczęła szeroką działalność oświatowo-opiekuńczą wśród jej pracowników, m.in. zorganizowała przedszkole w systemie Marii Montessori, kooperatywę spożywczą i bibliotekę[3]. Była także od 1906 działaczką Towarzystwa Szkoły Ludowej – w ramach którego zorganizowała kilka ognisk we wschodniej Galicji. Od 1908 była obok Marii Dulębianki i Pelagii Skarbkówny czołową działaczką Związku Równouprawnienia Kobiet we Lwowie. Pełniła w niej funkcje m.in. wiceprzewodniczącej i przewodniczącej oddziału oraz członkini Komisji Rewizyjnej. Związek pod jej kierownictwem prowadził szeroką akcję programową i petycyjną, domagając się m.in. przyznania kobietom praw wyborczych[4]. W 1911 roku poparła akcję Polskiego Zjednoczenia Studentek o zrównanie ich w prawach akademickich z kolegami. Była uczestniczką kongresów Międzynarodowej Federacji Związków Równouprawnienia Kobiet[5]. Na kilka lat przed pierwszą wojną światową rozpoczęła twórczość literacką i publicystyczną. Stanowiły ją reportaże i szkice literackie oraz artykuły dotyczące ruchu kobiecego, publikowane zwykle w „Kurierze Lwowskim” i „Gazecie Wieczornej”. W tej ostatniej prowadziła dodatek „Przegląd Kobiecy”.
Od lipca 1915 była działaczką lwowskiego koła Ligi Kobiet Galicji i Śląska, którego była także członkinią zarządu i wiceprzewodniczącą[6]. W latach 1916–1918 członkini Naczelnego Zarządu Ligi, była także delegatką organizacji do Naczelnego Komitetu Narodowego. Była jedną z głównych orędowniczek zerwania związku LKGiŚ z krakowskim komitetem[7]. Z ramienia Ligi uczestniczyła w Komitecie we Lwowie, który zorganizował manifestację z okazji aktu 5 listopada 1916[8]. Od 1917 także członkini Ligi Niezawisłości Polski. Jedna z głównych organizatorek protestu obywatelskiego i strajku generalnego w lutym 1918 przeciwko postanowieniom traktatu brzeskiego we Lwowie. W listopadzie 1918 uczestniczka obrony Lwowa przed Ukraińcami, zorganizowała wydatną pomoc materialną i szpitalną dla walczących polskich ochotników.
Od 1921 członkini Klubu Politycznego Kobiet Postępowych w Warszawie; założyła, a następnie kierowała, w latach 1922–1924 jego oddziałem we Lwowie[9]. W okresie międzywojennym wróciła też do swej aktywności literackiej i publicystycznej (patrz niżej)[10]. W 1925 przeniosła się do Krakowa, gdzie od 1926 pracowała w Muzeum Etnograficznym na Wawelu. W tym samym roku zorganizowała a następnie przewodniczyła oddziałowi krakowskiemu Klubu Politycznego Postępowych Kobiet. Rozpoczęła także współpracę z „Nową Reformą”, w której prowadziła dział „Głos Kobiet”. Po przewrocie majowym opowiedziała się po stronie sanacji. Od 1928 kierowała kołem krakowskim Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet. Ponadto czynna była w kole Polskiego Stowarzyszenia Kobiet z Wyższym Wykształceniem oraz w oddziale Związku Zawodowego Literatów Polskich, w którym pełniła funkcję skarbniczki[11]. Zmarła 17 lipca 1931 w Krakowie, pochowana na Cmentarzu Rakowickim (w grobowcu rodzinnym jej męża zm. w 1925).
Prace własne Jadwigi Petrażyckiej-Tomickiej
[edytuj | edytuj kod]- W życiu i w literaturze, Lwów 1916. Biblioteka Polona – wersja elektroniczna
- Szkice skandynawskie, Lwów 1913, Polona – wersja elektroniczna (wyd. 2. Kraków 1927) Biblioteka Polona – wersja elektroniczna
- Z dziejów kobiety polskiej, Lwów 1914 Biblioteka Polona – wersja elektroniczna
- Rozmyślania o sztuce, Lwów 1918, (wyd, 2. Kraków 1929) Biblioteka Polona – wersja elektroniczna
- Konopnicka w świetle własnych utworów, Kraków 1920 Biblioteka Polona – wersja elektroniczna
- Kobieta w piśmiennictwie polskim (po rok 1863), Kraków 1921 Biblioteka Polona – wersja elektroniczna
- Mistycyzm Konopnickiej, Lwów 1924, Biblioteka Polona – wersja elektroniczna
- Słowo i obraz, Kraków 1921,
- O żywych kamieniach, Kraków 1928 Biblioteka Polona – wersja elektroniczna
- W służbie obywatelskiej i w służbie społecznej, Kraków 1929 Biblioteka Polona – wersja elektroniczna
- Związek Równouprawnienia Kobiet we Lwowie, przyczynek do historii równouprawnienia kobiet w Polsce, Kraków 1931 Biblioteka Polona – wersja elektroniczna
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Anna Habrat, Jadwiga Petrażycka-Tomicka: życie i działalność, Rzeszów 2001, s. 11
- ↑ Marian Tyrowicz, Petrażycka Tomicka Jadwiga, Polski Słownik Biograficzny, t 25, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980, s. 681
- ↑ Anna Habrat, Jadwiga Petrażycka-Tomicka ..., s. 15-16
- ↑ Jadwiga Petrażycka Tomicka, Związek Równouprawnienia Kobiet we Lwowie : przyczynek do historii równouprawnienia kobiet w Polsce, Kraków 1931, passim
- ↑ Szeroko omawia jej działalność na rzecz emancypacji i równouprawnienia kobiet w swej książce Anna Habrat, Jadwiga Petrażycka-Tomicka ..., s. 33-64
- ↑ Jerzy Z. Pająk, Działalność Ligi Kobiet Galicji i Śląska we Lwowie (1915–1918), w: Znani i nieznani dziewiętnastowiecznego Lwowa. Studia i materiały, pod red. Lidii Michalskiej-Brachy, Małgorzaty Przeniosło, Kielce 2014, s. 171-192
- ↑ Joanna Dufrat, Kobiety w kręgu lewicy niepodległościowej. Od Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego do Ochotniczej Legii Kobiet (1908–1918/1919, Toruń 2001, s. 186, 225, 227, 292, 308 ISBN 83-7174-980-5
- ↑ Jerzy Z. Pająk, Od autonomii do niepodległości: kształtowanie się postaw politycznych i narodowych społeczeństwa Galicji w warunkach Wielkiej Wojny 1914-1918, Kielce 2012,s. 182
- ↑ Jadwiga Petrażycka Tomicka, Związek Równouprawnienia Kobiet ..., s. 32
- ↑ Szeroko omawia aktywność publicystyczną, literacką i artystyczną Anna Habrat, Jadwiga Petrażycka-Tomicka ..., s. 86-147
- ↑ Marian Tyrowicz, Petrażycka Tomicka Jadwiga ..., s. 681-682
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Anna Habrat, Jadwiga Petrażycka-Tomicka, życie i działalność, Rzeszów 2001, ISBN 83-7262-185-3
- Marian Tyrowicz, Petrażycka Tomicka Jadwiga, Polski Słownik Biograficzny, t 25, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980, s. 681–683