Jaguarundi amerykański
| Herpailurus yagouaroundi[1] | |||||
| (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803) | |||||
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Rodzaj |
Herpailurus | ||||
| Gatunek |
jaguarundi amerykański | ||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[19] | |||||
 | |||||
| Zasięg występowania | |||||
| |||||
Jaguarundi amerykański[20], jaguarundi zatokowy[20], jaguarundi[21] (Herpailurus yagouaroundi) – gatunek ssaka z podrodziny kotów (Felinae) w obrębie rodziny kotowatych (Felidae). W porównaniu do innych przedstawicieli podrodziny kotów ma bardziej spiczasty pysk, proporcjonalnie dłuższy tułów i krótsze nogi. Jego zasięg obejmuje tereny od Paragwaju aż po południowo-wschodnią część Stanów Zjednoczonych.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1803 roku francuski przyrodnik Étienne Geoffroy Saint-Hilaire nadając mu nazwę Felis yaguaroundi[2]. Holotyp pochodził z Kajenny, w Gujanie Francuskiej[22]. Jedyny żyjący współcześnie przedstawiciel rodzaju Herpailurus[23][24].
Herpailurus yagouaroundi często jest umieszczany w rodzaju w Puma[20][22], ale różnice molekularne i morfologiczne przemawiają za umieszczeniem go w monotypowym rodzaju Herpailurus[23]. Dane molekularne wykazują, że H. yagouaroundi jest mało zróżnicowany w całym swoim zasięgu, co sugeruje brak podgatunków[24][23]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[23].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Herpailurus: gr. ἑρπης herpēs „coś pełzającego, pełzacz”, od ἑρπω herpō „pełzać, poruszać się powoli”; αιλουρος ailouros „kot”[25].
- yagouaroundi: nazwa w guarani yaguarundi dla tego kota[26].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Jaguarundi amerykański występuje od Meksyku przez Amerykę Środkową i znaczną część Ameryki Południowej, na południe do środkowej Argentyny[23].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) 48,8–83,2 cm, długość ogona 27,5–90 cm; masa ciała 3–7,6 kg[27]. Jaguarundi jest umaszczony jednolicie, ma futro koloru rdzawego, szarego lub czarnego. Charakterystyczna jest jego sylwetka przypominająca nieco łasicę. Głowę ma niewielką, spłaszczoną, uszy małe i okrągłe, a jego ogon jest długi.
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Zamieszkuje obrzeża lasów deszczowych, gęste zarośla położone najczęściej w pobliżu wody i jałowe suche obszary. Wydaje się prowadzić bardziej dzienny tryb życia. Jaguarundi żywi się małymi ssakami, stawonogami, ptakami, oposami, owocami, również królikami, pancernikami i małpami[28].
Dojrzałość płciowa uzyskuje prawdopodobnie w wieku 2 lat. Ciąża trwa około 70 dni. Rodzą się 2, czasem 3 cętkowane młode. Cętki szybko znikają. Kocięta zaczynają jeść stały pokarm w wieku 6 tygodni[28].
Status ochrony[edytuj | edytuj kod]
Nie poluje się na niego ze względu na futro nienadające się do obróbki, lecz z powodu wycinek lasów deszczowych można by mu nadać status bliskiego zagrożeniu. Wymaga to jednak większej ilości danych.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Herpailurus yagouaroundi, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b É. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue des Mammifères du Muséum national d’Histoire naturelle. Paris: 1803, s. 124. (fr.).
- ↑ B.G. de Lacépède: Felis yaguarondi. W: F. de Azara: Voyages dans l’Amérique Méridionale. Paris: Dentu, imprimeur-libraire, Rue de Pont-de-Lodi, 1809, s. ryc. 10. (fr.).
- ↑ J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata: in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Cz. 3. Mosquae: Typis Nicolai S. Vsevolozsk, 1813, s. xii, 228. (łac.).
- ↑ Desmarest 1816 ↓, s. 113.
- ↑ Desmarest 1816 ↓, s. 114.
- ↑ I. von Olfers: Bemerkungen zu Illiger’s Überblick der Säugeth-iere nach ihrer Vertheilung über die Welttheile, rücksichtlich der Südamericanischen Arten (Species). W: W.L. von Eschwege: Journal von Brasilien oder vermischte Nachrichten aus Brasilien, auf wissenschaftlichen Reisen gesammelt. Cz. 2. Weimar: Herzoglich Sächsisch Privilegirtes Landes-Industrie-Comptoir, 1818, s. 231. (niem.).
- ↑ T.S. Traill. Description of a New Species of Felis from Guyana. „Memoirs of the Wernerian Natural History Society”. 3, s. 170, 1819. (ang.).
- ↑ A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 1. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1822, s. 230, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).
- ↑ W.Ch.L. Martin. Observations on three specimens of the Genus Felis presented to the Society by Charles Darwin, Esq.. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 5, s. 4, 1837. (ang.).
- ↑ S.F. Baird: Mammals of the boundary. W: Report on the United States and Mexican boundary survey :made under the direction of the secretary of the Interior. T. Mammals abd Birds. Cz. 2. Washington: C. Wendell, 1859, s. 12. (ang.).
- ↑ A. Alfaro: Mamíferos de Costa Rica. San José: Museo Nacional, 1897, s. 18. (hiszp.).
- ↑ E.L. Holmberg: La fauna de la República Argentina. W: Segundo Censo de la República Argentina. T. 1: Territorio. Buenos Aires: Taller Tipográfico de la Penitenciaría Nacional, 1898, s. 485. (hiszp.).
- ↑ O. Thomas. On new mammals from western Mexico and Lower California. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 1, s. 41, 1898. (ang.).
- ↑ a b E.A. Mearns. Two new cats of the eyra group from North America. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 14, s. 150, 1901. (ang.).
- ↑ J.A. Allen. Mammals from southern Mexico and Central and South America. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 20, s. 71, 1904. (ang.).
- ↑ O. Thomas. On various South-American mammals. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 13, s. 350, 1914. (ang.).
- ↑ O. Thomas. A Further Collection of Mammals from Jujuy. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth Series. 5, s. 190, 1920. (ang.).
- ↑ A. Caso, T. de Oliveira & S.V. Carvajal, Herpailurus yagouaroundi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2021-3 [dostęp 2022-04-07] (ang.).
- ↑ a b c Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 137–138. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 111, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Puma yagouaroundi. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-04-07].
- ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 404. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ a b A.C. Kitchener, C. Breitenmoser-Würsten, E. Eizirik, A. Gentry, L. Werdelin, LA. Wilting, N. Yamaguchi, A.V. Abramov, P. Christiansen, C. Driscoll, J.W. Duckworth, W.E. Johnson, S.J. Luo, E. Meijaard, P O’Donoghue, J. Sanderson, K. Seymour, M. Bruford, C. Groves, M. Hoffmann, K. Nowell, Z. Timmons & S. Tobe. A revised taxonomy of the Felidae : The final report of the Cat Classification Task Force of the IUCN Cat Specialist Group. „Cat News”. Special Issue (80), s. 30–31, 2017. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 320, 1904. (ang.).
- ↑ jaguarundi. Merriam-Webster. [dostęp 2022-04-07]. (ang.).
- ↑ M.E. Sunquist & F.C. Sunquist: Family Felidae (Cats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 156. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
- ↑ a b „Wielkie koty. Królewskie stworzenia dzikiego świata.”
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- A.G. Desmarest: Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc.. Wyd. Nouv. éd. presqu' entièrement refondue et considérablement angmentée. T. 6. Paris: Chez Deterville, 1816, s. 1–570. (fr.).
- D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Puma yagouaroundi. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-04-07].
- „Wielkie koty. Królewskie stworzenia dzikiego świata” konsultacja naukowa Dr John Seidensticker i Dr Susan Lumpkin Elipsa Warszawa 1992