Jan Novák (kompozytor)

Jan Novák
Data i miejsce urodzenia	8 kwietnia 1921 ; Nová Říše
Pochodzenie	czeskie
Data i miejsce śmierci	17 listopada 1984 ; Neu-Ulm
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	kompozytor
	Odznaczenia
	Strona internetowa

Jan Novák (ur. 8 kwietnia 1921 w m. Nová Říše, zm. 17 listopada 1984 w Neu-Ulm^[1]^[2]) – czeski kompozytor.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Studiował u Viléma Petrželki w konserwatorium w Brnie (1940–1946) oraz u Pavla Bořkovca w Akademii Sztuk Scenicznych w Pradze (1946–1947)^[1]^[2]. Uzupełniające studia muzyczne odbył u Aarona Coplanda w Berkshire Music Center w Tanglewood (1947) oraz u Bohuslava Martinů w Nowym Jorku (1947–1948)^[1]^[2]. W 1948 roku osiadł w Brnie^[1]^[2], działał jako kompozytor muzyki teatralnej i filmowej^[1]. Jego kompozycje cieszyły się popularnością wśród publiczności, były jednak krytykowane przez władze za „kosmpololityczny formalizm”^[1]. Nonkonformistyczny w swojej postawie Novák został w 1961 roku usunięty ze związku kompozytorów czechosłowackich z powodu odmowy wzięcia udziału w wyborach^[1]. Po stłumieniu Praskiej Wiosny w 1968 roku uciekł do Danii^[1]^[2]. W latach 1970–1977 mieszkał we Włoszech, następnie osiadł w Niemczech Zachodnich^[1]^[2]. W Czechosłowacji wykonywanie jego utworów było zakazane aż do czasów aksamitnej rewolucji^[1]^[2].

Pośmiertnie otrzymał Medal za Zasługi I stopnia (1996)^[3].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Pozostawał pod silnym wpływem twórczości Bohuslava Martinů^[1]^[2]. W początkowym okresie swojej działalności kompozytorskiej, do końca lat 50. XX wieku, tworzył w stylistyce neoklasycznej^[1]. Później zaczął posługiwać się elementami dodekafonii oraz stylistycznymi nawiązaniami do muzyki jazzowej^[1]^[2]. Sporadycznie eksperymentował z techniką aleatoryczną i nietypowym instrumentarium, m.in. głosami ptaków i zegarowymi kukułkami nagranymi na taśmę^[1].

Ważne miejsce w twórczości Nováka odgrywała opanowana przez kompozytora w stopniu biegłym łacina^[1]. Od lat 60. jego dzieła zostają zdominowane przez utwory wokalno-instrumentalne osadzone w tym języku^[2]. Kompozytor sięgał po poezje autorów antycznych (m.in. Marcjalisa, Horacego i Wergiliusza), fragmenty z książki kucharskiej Apicjusza i Carmina Burana oraz własne teksty pisane po łacinie^[1].

Wybrane kompozycje[edytuj | edytuj kod]

(na podstawie materiałów źródłowych^[1]^[2])

Utwory orkiestrowe

Taneční suita (1946)
Koncert obojowy (1952)
Koncert na 2 fortepiany i orkiestrę (1955)
Filharmonické tance (1956)
Capriccio na wiolonczelę i orkiestrę (1958)
Musica caesariana na orkiestrę dętą (1960)
Concentus Eurydicae na gitarę i orkiestrę smyczkową (1971)
Odarum concentus na orkiestrę smyczkową (1973)
Concentus biiugis na fortepian na 4 ręce i orkiestrę smyczkową (1976)
Ludi symphoniaci (1978)
Chorae vernales na flet, harfę, czelestę lub fortepian i małą orkiestrę (1980)
Ludi concertantes na 18 instrumentów (1981)
Symphonia bipartita (1983)

Utwory kameralne

Balletti a 9 na 9 instrumentów (1955)
Concertino na kwintet dęty (1957)
Ioci pastorales na 4 instrumenty dęte (1974)
Choreae vernales na flet i fortepian (1977; wersja z orkiestrą 1980)
Kwartet smyczkowy (1978)
Sonata super „Hoson zes” na skrzypce lub flet i fortepian (1981)
Sonata da chiesa I na altówkę i organy (1981)
Sonata da chiesa II na flet i organy (1981)
Sonata rustica na akordeon i fortepian (1982)
Sonata tribus na flet, skrzypce i fortepian (1982)
Aeolia na 2 flety i fortepian (1983)
VII Metamorphoses in Pastorale L.v.B. na 6 instrumentów (1983)

Utwory fortepianowe

Toccata chromatica (1957)
Odae (1979)
Sonata (1980)
Wariacje na temat Bohuslava Martinů na 2 fortepiany (1949; wersja orkiestrowa 1959)

Utwory na głos i fortepian

Horatii carmina (1959)
Florilegium cantionum latinarum (1973)
Schola cantans (1973)
Cantica latina (1985)

Utwory wokalno-instrumentalne

Carmina sulamitis na mezzosopran i orkiestrę (1947)
Píseň Závišova na tenora i orkiestrę (1957)
Dulces cantilenae na sopran i wiolonczelę (1961)
Passer Catulli na bas i 9 instrumentów (1961)
Ioci vernales na bas, 8 wykonawców i taśmę (1964)
Testamentum na chór i 4 rogi (1966)
oratorium Dido na mezzosopran, recytatora, chór męski i orkiestrę (1968)
Mimus magicus na sopran, klarnet i fortepian (1969)
Ignis pro Ioanne Palach na chór i orkiestrę (1969)
Planctus troadum na alt, chór żeński, 8 wiolonczel, 2 kontrabasy i 2 perkusje (1969)
Apicius modulatus na sopran, tenora i gitarę (1971)
Orpheus et Eurydice na sopran, violę d’amore i fortepian (1971)
Vernalis temporis symphonia na głosy solowe, chór i orkiestrę (1982)

Utwory sceniczne

widowisko muzyczne Komedie o umučeni a slavném vzkříšeni Pána a spasistele našeho Ježiše Krista (1965)
opera Dulcitius (1977, wyst. Brno 1990)
balet Svatební košile (1954, wyst. Pilzno 1955)
balet ze śpiewem Aesopia (1981, wyst. Brno 1990)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 8. Część biograficzna pe–r. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2004, s. 108. ISBN 978-83-224-0837-7.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 4 Levy–Pisa. New York: Schirmer Books, 2001, s. 2630. ISBN 0-02-865529-X.
↑ Seznam vyznamenaných. hrad.cz. [dostęp 2024-07-08]. (cz.).

[encmuz-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 8. Część biograficzna pe–r. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2004, s. 108. ISBN 978-83-224-0837-7.

[baker-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 4 Levy–Pisa. New York: Schirmer Books, 2001, s. 2630. ISBN 0-02-865529-X.

[hrad-3] Seznam vyznamenaných. hrad.cz. [dostęp 2024-07-08]. (cz.).

[1]

[2]

[3]