Jan Sońta

Jan Sońta
Ośka, Jaś
	; Tablica w kościele garnizonowym w Radomiu
	pułkownik
Data i miejsce urodzenia	8 października 1919 ; Świesielice
Data śmierci	30 października 1990
	Przebieg służby
Siły zbrojne	Bataliony Chłopskie; Siły Zbrojne PRL
Stanowiska	dowódca oddziału partyzanckiego (BCh)
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa; Rozbicie obozu karnego w Solcu nad Wisłą
Późniejsza praca	inspektor Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej; prezes zarządu okręgu ZBoWiD w Kielcach

Jan Tadeusz Sońta ps. Ośka, Jaś (ur. 8 października 1919 w Świesielicach, zm. 30 października 1990^[1]) – polski działacz ruchu ludowego, żołnierz Batalionów Chłopskich, pułkownik Wojska Polskiego.

Życiorys

Urodził się w Świesielicach w rodzinie chłopskiej. Działalność polityczną rozpoczął od wstąpienia do Związku Młodzieży Wiejskiej RP Wici. W 1939 rozpoczął naukę na Wydziale Drogowo-Budowlanym Średniej Szkoły Technicznej w Radomiu. Ukończył ją jednak dopiero po wyzwoleniu spod Okupacji niemieckiej^[2].

Po wybuchu II wojny światowej, już w 1940 utworzył grupę konspiracyjną Ośka, która w 1942 weszła w struktury Batalionów Chłopskich^[2]. Pierwszą akcję przeprowadził wraz z Antonim Majewskim pseudonim Trojan w lipcu 1940. W jej wyniku z użyciem atrapy pistoletu rozbrojony został żołnierz niemiecki i zdobyta została pierwsza broń^[3]. Liczba osób w grupie Ośka szybko wzrosła do 1000. Oddział przyjął nazwę Partyzanckie Zgrupowanie BCh Ośka i jego dowódcą został Jan Sońta^[1]. Od 1943 Zgrupowanie BCh Ośka współpracowało z lokalnym oddziałem GL im. Czachowskiego m.in. w walkach przeciw niemieckim oddziałom kontyngentowym^[4]. W październiku 1944 Jan Sońta porozumiał się z lokalnymi oddziałami AL (1., 2. i 10. Brygadą) wskutek czego w nocy z 27 na 28 października 1944 r. oddział kpt. Hiszpana ze Zgrupowania BCh Ośka uczestniczył w zwycięskiej potyczce pod Chotczą. Udało się wówczas partyzantom przebić przez linię frontu^[5]. Po przejściu frontu Jan Sońta ujawnił się i organizował struktury Milicji Obywatelskiej. 15 lutego 1945 oddelegowany został do pracy w Komendzie Głównej (KG) Milicji Obywatelskiej. Awansowany do stopnia ppłk pełnił funkcję inspektora KG. 9 czerwca 1945 został skierowany do Łańcuta z funkcją doradcy dowódcy 28 pp 9 Dywizji Piechoty Wojska Polskiego^[1] i brał udział w zwalczaniu podziemia ukraińskiego na Rzeszowszczyźnie.

11 sierpnia 1945 został aresztowany i następnie skazany na karę śmierci. Wyrok zmieniono na 12 lat więzienia. W ramach amnestii został zwolniony 6 stycznia 1954. 10 listopada 1954 zawarł związek małżeński z Zofią Grabowską^[1]. Był m.in. prezesem zarządu okręgu ZBoWiD, kierownikiem przedsiębiorstwa budowlanego w Kielcach i kierownikiem Spółdzielni Transportu Wiejskiego. Był członkiem Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Jesienią 1989 współdziałał przy reaktywowaniu Polskiego Stronnictwa Ludowego. Sąd Najwyższy w Warszawie zrehabilitował go 10 września 1992 unieważniając dawne wyroki^[1].

Zmarł 30 października 1990. Pochowany został na cmentarzu rzymskokatolickim przy ul. Limanowskiego w Radomiu^[6]^[7].

Upamiętnienie

W październiku 1998 wmurowano tablicę upamiętniającą Jana Sońtę w Kościele Garnizonowym pw. św. Stanisława Biskupa w Radomiu^[8].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Redakcja: Henryk Bednarczyk, Helena Kowalska-Kutera: Ciepielów dawniej i dziś. Stowarzyszenie Oświatowe SYCYNA, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie, 2001, s. 218. ISBN 83-914918-4-6.
↑ ^a ^b Józef Dancygier,Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego. Warszawa 1989, s.368.
↑ Janusz Gmitruk, Piotr Matusak, Jan Nowak, Kalendarium działalności bojowej Batalionów Chłopskich 1940-1945. Warszawa 1983, s. 32.
↑ Stanisław Rutkowski. Lewicowy ruch oporu na południowo-wschodnim Mazowszu (Ziemia Lipska). „Mazowieckie Studia Humanistyczne”. Rocznik XI 2005 Nr 1-2. s. 218.
↑ Historia, Potyczka pod Chotczą [online], Historia zapomniana i mniej znana, 29 października 2015 [dostęp 2020-10-21] (pol.).
↑ Grób Jana Sońty na cmentarzu rzymskokatolickim przy ul. Limanowskiego w Radomiu. waclaw_radom. [dostęp 2022-11-15].
↑ Czesław Barański, Krzysztof Furmanek, Marek Łata: Tradycja Mazowsza, powiat lipski. Przewodnik Subiektywny. Warszawa: Mazowiecki Instytut Kultury, 2016, s. 78. ISBN 978-83-63427-96-2.
↑ Radom - tablica upamiętniająca Jana Sońtę. miejscapamiecinarodowej.pl, 2017-11-20. [dostęp 2022-11-15].

Bibliografia

Praca zbiorowa, Przewodniczący Kolegium Redakcyjnego: Kazimierz Sobczak - Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa 1975.
Praca zbiorowa - Bataliony Chłopskie w ocenie współczesnej historiografii. Kielce 2001.
Praca zbiorowa - Kalendarium działalności bojowej Batalionów Chłopskich 1940-1945. Warszawa 1983.

Linki zewnętrzne

Ośka – partyzancka legenda BCh

[Ciepielow-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Redakcja: Henryk Bednarczyk, Helena Kowalska-Kutera: Ciepielów dawniej i dziś. Stowarzyszenie Oświatowe SYCYNA, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie, 2001, s. 218. ISBN 83-914918-4-6.

[autonazwa1-2] Józef Dancygier,Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego. Warszawa 1989, s.368.

[3] Janusz Gmitruk, Piotr Matusak, Jan Nowak, Kalendarium działalności bojowej Batalionów Chłopskich 1940-1945. Warszawa 1983, s. 32.

[MSH-4] Stanisław Rutkowski. Lewicowy ruch oporu na południowo-wschodnim Mazowszu (Ziemia Lipska). „Mazowieckie Studia Humanistyczne”. Rocznik XI 2005 Nr 1-2. s. 218.

[5] Historia, Potyczka pod Chotczą [online], Historia zapomniana i mniej znana, 29 października 2015 [dostęp 2020-10-21] (pol.).

[Grob-6] Grób Jana Sońty na cmentarzu rzymskokatolickim przy ul. Limanowskiego w Radomiu. waclaw_radom. [dostęp 2022-11-15].

[PrzewodnikLipski-7] Czesław Barański, Krzysztof Furmanek, Marek Łata: Tradycja Mazowsza, powiat lipski. Przewodnik Subiektywny. Warszawa: Mazowiecki Instytut Kultury, 2016, s. 78. ISBN 978-83-63427-96-2.

[tablica-8] Radom - tablica upamiętniająca Jana Sońtę. miejscapamiecinarodowej.pl, 2017-11-20. [dostęp 2022-11-15].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]