Janez Vajkard Valvasor
Janez Vajkard Valvasor, Freiherr zu Gallenegg und Neudorff, Herr zu Wagensperg und Liechtenberg (ur. w maju 1641 w Lublanie, zm. 19 września 1693 w Krško[1]) – słoweński polihistor, przyrodnik, historyk, członek Royal Society. Jako jeden z pierwszych badał procesy krasowe. Pozostawił m.in. dzieło Die Ehre deß Hertzogthums Crain, poświęcone historii naturalnej Księstwa Krainy.
Życie
[edytuj | edytuj kod]Janez Vajkard Valvasor urodził się na Starem trgu w Lublanie. Jego rodzicami byli Ana Marija Ravbar oraz Jernej Valvasor, który był członkiem komitetu regionalnego. Valvasor ukończył gimnazjum jezuickie w Lublanie. O jego wykształceniu i bogactwie świadczy gigantyczna biblioteka, w której trzymał wszystkie swoje dzieła oraz prace. Zbierał instrumenty, stare pieniądze oraz posiadał inne zainteresowania. W swoich pracach usiłował pisać obiektywnie. Pogłębiał swoją wiedzę oraz nabierał doświadczenia podczas licznych podróży za granicę (Niemcy, południowa Afryka, Francja, Szwajcaria). W latach 1663–1664 służył w wojsku. Brał udział w wojnie przeciwko Osmanom. W roku 1672 powrócił do Słowenii. Następnie zakupił dwa zamki Bogenšperk i Črni potok oraz zniszczony zamek Lichtenberg i dom w Lublanie. Valvasor wydał fortunę na pisanie oraz publikowanie książek, do tego stopnia, iż pod koniec życia był zmuszony do sprzedaży swoich posiadłości. W roku 1692 pozostał bez większości swoich posiadłości. W roku, w którym zakupił zamki ożenił się z trzynastoletnią Ano Rozino Garffenweger z którą miał 9 dzieci. Piątka z nich zmarła dość szybko. Natomiast jego żona zmarła podczas porodu w 1687 roku. W trzy miesiące po śmierci żony, Valvasor poślubił baronową Ano Maksimilo Zetschker z Vrhovega. Z nią miał 4 dzieci. W roku 1693, kiedy ochrzczony został jego ostatni syn, Valvasor zmarł w wieku 52 lat na Krškem.
Polihistor
[edytuj | edytuj kod]Valvasor był wszechstronnie utalentowany. Jego praca nie opierała się na znajomości jednej dziedziny naukowej, ale na ich większej ilości. Chociaż z zawodu był żołnierzem to większość swojego życia poświęcił nauce oraz kolekcjonerstwu. Pozostawił po sobie obszerny dorobek naukowy. Valvasor był jednym z pierwszych kartografów w Słowenii. Valvasor, dzięki swojemu udziałowi w wielu dziedzinach naukowych oraz jako jedna z kluczowych postaci historii słoweńskiej przedstawiony został na słoweńskim banknocie 20 SIT(tolar).
Slava vojvodine Kranjske
[edytuj | edytuj kod]Slava vojvodine Kranjske (niem. Die Ehre des Herzogthums Crain) wydana została w Norymberdze w roku 1689. Napisana została w języku niemieckim, aby mogła być zrozumiała dla większego grona odbiorców. Poprzez swoje dzieło Valvasor chciał przedstawić swoją ojczyznę obcokrajowcom. Slava vojvodine Kranjske to bardzo obszerna książka. W sumie posiada 15 rozdziałów. Ma 3532 strony. Zaopatrzona jest 528 grafikami, których autorem jest sam Valvasor, nazywany mistrzem rysunku. Na jej kartach pojawiła się m.in. pierwsza w historii pisana wzmianka o odmieńcu jaskiniowym.[2]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Valvasor, Johann Weichard - Hrvatska enciklopedija [online], www.enciklopedija.hr [dostęp 2024-08-18] .
- ↑ Panoš Vladimír: Historie organizavaného speleologického hnutí v Slovinsku, w: "Slovenský kras" R. XXXI, Liptovský Mikulaš 1993, ISBN 80-217-0555-8, s. 75-82
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- DServe Archive Persons Show. [dostęp 2010-11-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-06)].
- ISNI: 0000000079749508
- VIAF: 49262010
- ULAN: 500098240
- LCCN: n85090400
- GND: 118764071
- LIBRIS: jgvxtpr20jw8bg2
- BnF: 12142296b
- SUDOC: 086003674
- NLA: 35765670
- NKC: jn20000701878
- BNE: XX5274212
- NTA: 182228053
- BIBSYS: 1097084
- Open Library: OL274480A, OL1836592A
- PLWABN: 9810686057005606
- NUKAT: n2012052954
- LNB: 000172158
- NSK: 000100298
- CONOR: 10356067