Jaskinia Staniszowska
49°00′32″N 19°40′34″E/49,008889 19,676111
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Położenie | |
| Długość |
1680 m |
| Wysokość otworów |
761 m n.p.m. |
| Wysokość otworów nad dnem doliny |
20 m |
| Data odkrycia |
znana od dawna |
| Ochrona i dostępność |
nieudostępniona do zwiedzania |
Położenie na mapie kraju żylińskiego  | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
| 49°00′32″N 19°40′34″E/49,008889 19,676111
| |
Jaskinia Staniszowska (słow. Stanišovská jaskyňa) – jaskinia krasowa w Niżnych Tatrach w północnej Słowacji. Jedna z najdawniej znanych jaskiń w tej części Karpat.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Jaskinia znajduje się na terenie Doliny Jańskiej, po północnej stronie głównego grzbietu Niżnych Tatr. Wejście do jaskini znajduje się na wysokości 761 m n.p.m. w niewielkiej bocznej Dolinie Staniszowskiej, jedynie 20 m ponad jej dnem[1]. W pobliżu znajduje się otwór Małej Jaskini Staniszowskiej. Leży w granicach katastralnych wsi Liptowski Jan w powiecie Liptowski Mikułasz.
Historia poznania[edytuj | edytuj kod]
Jaskinia Staniszowska należy do najdawniej znanych jaskiń nie tylko Liptowa, ale i całej dzisiejszej Słowacji. Wejście do niej było znane miejscowej ludności od niepamiętnych czasów. Była zamieszkana w średniowieczu. Po raz pierwszy została zbadana (w znanych wówczas fragmentach) i pomierzona w 1720 r. przez Georga Buchholtza mł., a opisana została w 1723 r. w dziele Mateja Bela pt. Hungariae antiquae et novae prodromus. Dalsze komory i korytarze, zwłaszcza górnego pietra, odkryli w latach 1922-1950 speleolodzy z Liptowskiego Mikułasza i okolic[2].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Podobnie jak i sąsiednie jaskinie, Mała Staniszowska i Nowa Staniszowska, Jaskinia Staniszowska jest pochodzenia fluwiokrasowego. Wyerodowały ją w szaroniebieskich wapieniach tzw. gutensteinskich środkowego triasu, należących do płaszczowiny choczańskiej, wody podziemnej rzeczki Štiavnicy[1]. Ciągnie się w głąb masywu Smrekovicy w kierunku północnym. Składa się na nią 1680 m przestronnych korytarzy i sal, rozwiniętych w dwóch poziomach[2]. Dolne partie, leżące ok. 25 m ponad lustrem potoku Štiavnica, mają znacznie zniszczoną szatę naciekową – zachowały się jedynie najgrubsze stalagmity, wokół których wytworzyły się jeziorka w misach martwicowych. W tylnej części jaskini występują kaskadowe jeziorka, a na ścianach śnieżnobiałe draperie naciekowe. Korytarze i komory górnego piętra, odkrytego w 1922 r., charakteryzują się bogatą i nienaruszoną szatą naciekową. Wśród nich wyróżnia się Klenotnica – fragment z gęstym lasem stalagmitów[1].
Temperatura w jaskini utrzymuje się w granicach od 6,4 °C do 7,0 °C. Wilgotność osiąga 95%[2].
Przyroda ożywiona[edytuj | edytuj kod]
Jaskinia Staniszowska wraz z sąsiednią Małą Jaskinią Staniszowską są największym zimowiskiem nietoperzy w Jańskiej Dolinie. Występuje ich tu 7 gatunków. Najliczniejszą kolonię tworzy nocek duży. W jaskini żyje kilka gatunków skoczogonków, m.in. Pseudosinella paclti i Arrhopalites pygmaeus, a także troglofilny krocionóg z gatunku Allorhiscosoma sphinx[2].
Ochrona[edytuj | edytuj kod]
Jaskinia leży w granicach Parku Narodowego Niżne Tatry. Od 1973 r. była objęta ochroną jako chroniony twór przyrody (słow. Chránený prírodný výtvor), obecnie jest chroniona jako narodowy pomnik przyrody.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Jaskinia nie jest przeznaczona do zwiedzania turystycznego. Zwiedzać można natomiast sąsiednią Małą Jaskinię Staniszowską.