Jastrowo
52°35′38″N 16°31′38″E/52,593889 16,527222| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2014) |
300 |
| Strefa numeracyjna |
61 |
| Kod pocztowy |
64-500[2] |
| Tablice rejestracyjne |
PSZ |
| SIMC |
0595772 |
Położenie na mapie gminy Szamotuły  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu szamotulskiego  | |
| 52°35′38″N 16°31′38″E/52,593889 16,527222[1]
| |
Jastrowo (pol. hist. Jastrowie[3]) – wieś w Polsce, położona w województwie wielkopolskim, w powiecie szamotulskim, w gminie Szamotuły[4][5].
Podział
[edytuj | edytuj kod]| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0595789 | Jastrowo-Majątek | część wsi |
Historia
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość pierwotnie była związana z Wielkopolską. Istnieje co najmniej od drugiej połowy XIV wieku i ma średniowieczną metrykę. Po raz pierwszy w źródłach historycznych wieś odnotowana została w łacińskim dokumencie z 1384 (wg zachowanej kopii z XV wieku) gdzie zapisano ją pod nazwą "Jastrowe", 1387 "Jastrowo", 1403 "Yastrowe", 1460 "Jastrowye", 1462 "Jastrow", 1475 "Iastrowyc", 1493 "Iastrowye", 1512 błędnie "Iaskowye"[3].
okolice miejscowości były zasiedlone jednak już wcześniej niż odnotowały to zachowane zapisy historyczne. W wyniku archeologicznych badań odkryto grodzisko z fosą datowane szacunkowo na ok. VIII – połowa XI wieku, leżące 2500 m na zachód od Jastrowa, 700 m na zachów od Ostrolesia[3].
Wieś była własnością szlachecką należącą do wielkopolskiej szlachty z rodu Jastrowskich, którzy od nazwy wsi przyjęli odmiejscowe nazwisko, a później także do Świdwów Szamotulskich herbu Nałęcz, Górków herbu Łodzia i Rokossowskich. W 1445 miejscowość leżała w powiecie poznańskim województwa poznańskiego w Koronie Królestwa Polskiego. W 1508 odnotowana została w parafii św. Stanisława w Szamotułach[3].
Pierwszy zachowany zapis o wsi z 1384 odnotowuje Mikołaja z Jastrowa, syna Dobrogosta z Szamotuł, a kolejne z lat 1387-1388 jego żonę Małgorzatę córkę Beniamina z Uzarzewa. W 1387 pani Jastrowska wraz z mężem odpierała roszczenia Sędziwoja z Objezierza do 5 grzywien sumy głównej u Żyda Sabdaja z Poznania (łac. "apud Judeum Zabday"), zaś spór o szkody dotyczący tej sumy, a przekraczające 200 grzywien, miał być rozpoznany w Poznaniu "per dominos seniores". W 1388 Małgorzata pozwała synów Staszka z Gnuszyna o jakiś dokument. W 1388 Małgorzata Jastrowska odpierała roszczenia Dobiesława z Kwilcza do połowę dziedziny Góra koło miasta Sieraków[3].
W latach 1395-1396 odnotowany został Bieniak Jastrowski z Jastrowa i Góry koło Sierakowa, wnuk Dobrogosta z Szamotuł oraz syn Mikołaja z Jastrowia i Małgorzaty córki Bieniamina z Uzarzewa. W 1395 toczył proces z Żydem poznańskim Sabdajem o 12 grzywien oraz odsetki. Dwukrotnie nie stawił się przed sądem. W 1396 Bieniaka pozwała Mała z Golęczewa o zniszczenie młyna, co Bieniak potwierdzł wywodząc, że młyn był w jego dobrach[3].
Historyczne dokumenty odnotowały również zwykłych mieszkańców wsi. W 1391 wspomniany w dokumentach został kmieć] Wojciech z Jastrowa w procesie ze Staszkiem Rudnickim właścicielem części Rudnik koło Opalenicy dowodząc, że nie wstał od Staszka (tj. nie odszedł od niego). Pomiędzy świadkami odnotowano także innych kmieci jastrowskich Klawka, Wojciecha, a także karczmarza Mikołaja. W 1403 odnotowano kmiecia Staszka, w 1460 kmieci Michała Jagacica i Stanisława Żura[3].
W latach 1445-1450 właścicielem we wsi był kasztelan poznański Dobrogost Świdwa z Szamotuł, syn wojewody poznańskiego Sędziwoja Świdwy. W 1445 tenże sprzedał Luchnie z Łagiewnik wdowie po Mikołaju S... (nazwiska nie odczytano) oraz jej bliskim, tj. Dobrochnie ze Skoków [pow. gnieźn.], Dorocie zakonnicy w Owińskach i Annie de Lassko 8 grzywien półgroszy czynszu rocznego na wsi Jastrowo za 100 kóp szer. groszy z zastrzeżeniem prawa wykupu. W 1450 Dobrogost przeniósł ze swoich dóbr Chlewiska na swą dziedzinę Jastrowo 11 grzywien czynszu rocznego od sumy głównej 150 złotych węgierskich i 50 grzywien na rzecz wikariuszy katedry poznańskiej[3].
W latach 1460-1493 właścicielem we wsi był Jan Świdwa Starszy z Szamotuł, syn Jana oraz wnuk Dobrogosta. W 1460 wraz z bratem Janem Świdwą Młodszym dali dożywotnio swojej siostrze Beacie jej części dóbr ojczystych oraz macierzystych, na swoich połówkach miasta Szamotuły, wsi Gaj koło Szamotuł oraz na Jastrowie: 20 grzywien monety obiegowej czynszu rocznego, trzy małdraty żyta, dwie ćwiertnie grochu, jedną ćwiertnię prosa, dwa kamienie łoju, 20 wozów drzewa opałowego co kwartał, jednego rybaka do połowu w stawie szamotulskim. Odnotowano również jastrowskich kmieci m.in. Michała Jagacica i Stanisława Żura, którzy w imieniu pozostałych kmieci przyjęli ten czynsz i poddali się ewentualnym karom kościelnym. W 1469 Jan Świdwa Starszy pozwany został ze swej części miasta Szamotuły oraz połówek dziedzin, m.in. Jastrowa, przez Jana syna zmarłego Wincentego Sierakowskiego o 100 grzywien półgroszy, które zapisał Wincentemu. W 1493 połowę wsi Jastrowo uwolniono od czynszu jednej kopy groszy monety pospolitej od sumy głównej 15 grzywien szer. półgroszy na rzecz kaznodzieji w kolegiacie św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Obowiązywał dalej czynsz w tej samej wysokości obciążający drugą połowę Jastrowa, własność Andrzeja z Szamotuł kasztelana kaliskiego. W 1493 całość lub częśc połowy Jastrowa należącej do połówek Jana Świdwy Starszego lub Andrzeja, została uwolniona od sumy głównej 116 złotych węgierskich oraz od czynszu rocznego z tej sumy na rzecz wikariuszy katedry poznańskiej[3].
W latach 1460-1462 właścicielem we wsi był także Jan Świdwa Młodszy z Szamotuł, brat Jana Świdwy Starszego. W 1462 zapisał na kmieciach jastrowskich 5 grzywien czynszu rocznego księdzu Benedyktowi altaryście w Grodzisku za 60 grzywien z zastrzeżeniem prawa wykupu[3].
W latach 1462-1510 właścicielem we wsi był wojewoda poznański Andrzej Szamotulski syn kasztelena poznańskiego Piotra z Szamotuł. W 1462 na jego rzecz, bracia ze Skoków w powiecie gnieźnieńskim, Grzegorz kanonik katedry poznańskiej oraz szlachcic Maciej Stawiański, ze Stawian w powiecie gnieźnieńskim, zapisali 100 kóp półgroszy z zastrzeżeniem prawa wykupu na całej ich wsi Jastrowo. W 1466 Andrzej Szamotulski za zgodą ojca Piotra zapisał na połowie swej wsi Jastrowo, Andrzejowi altaryście w Szamotułach 8,5 złotych węgierskich czynszu rocznego z zastrzeżeniem prawa wykupu za 102 złotych węgierskich na rzecz altarii św. Andrzeja, Macieja i Tomasza Apostołów, jaka miały powstać w kolegiacie w Szamotułach. W 1475 na jego prośbę papież potwierdził nadanie dziesięcin, m.in. z Jastrowca, dla wieczystej kapelanii przy ołtarzu św. Trójcy w kościele św. Stanisława w Szamotułach. W 1481 Andrzej Szamotulski pozwany został z połowy miasta Szamotuły wraz z przynależnościami, a w tym m.in. z połowy wsi Jastrowo, przez Marcina Będlewskiego z tytułu poręczenia przezeń za Piotra z Pniew prepozyta włocławskiego i Wincentego z Pniew. W 1496 Andrzej Szamotulski dał córce Katarzynie połowę miasta Szamotuły wraz z wsiami, a w tym m.in. z połowy Jastrowa, dopóki nie wypłaci jej przyszłemu mężowi 2000 grzywien posagu[3].
Miejscowość odnotowały także historyczne rejestry podatkowe dzięki, którym znamy stosunki własnościowe we wsi. W 1508 miał miejsce we wsi pobór z części wojewody Andrzeja Szamotulskiego od 6 łanów, 6 groszy z karczmy; z części Wincentego Świdwy: 8 łanów, 6 groszy z karczmy. W 1563 pobrano podatki z części wojewody kaliskiego Łukasza Górki od 10 łanów, karczmy dorocznej, dwóch komorników. Z części Jana Świdwy z Szamotuł podrano podatki od 11 łanów, jednego łana sołtysiego oraz od karczmy. W 1577 płatnikiem poboru był Mikołaj Łęcki z części należącej do Jana Świdwy [Szamotulskiego. W 1580 pobrano podatki z części Jana Świdwy Szamotulskiego od 10 łanów, jednego łana opuszczonego, dwóch łanów sołtysich oraz 12 groszy od karczmy z kawałkiem roli. Z części Jakuba Rokossowskiego męża Zofii Szamotulskiej pobrano podatek od 6 łanów, dwóch łanów opuszczonych, dwóch komorników zapłaciło po 8 i po 2 groszy[3].
W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa poznańskiego.
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]Najbardziej uprzemysłowiona wieś w powiecie. Na terenie Jastrowa znajdują się 3 firmy, zatrudniające blisko 600 osób.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 45114
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 374 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Chmielewski 1988 ↓, s. 57-59.
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. II (I-Ł) z.1, hasło: „Jastrowie”. Wrocław: Ossolineum, 1988, s. 57-59.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Jastrowie, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014.
- Jastrowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 497.
