Kamienica przy ulicy Krupniczej 5 we Wrocławiu
 nr rej. A/5253/359/Wm z 4.08.1977[1]
| |
 Kamienica przy ulicy Krupniczej 5 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
Krupnicza 5, Wrocław |
| Typ budynku |
kamienica |
| Kondygnacje |
cztery |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
| 51,108258°N 17,026676°E/51,108258 17,026676 | |
Kamienica przy ulicy Krupniczej 5 – zabytkowa kamienica we Wrocławiu, przy ulicy krupniczej.
Historia kamienicy[edytuj | edytuj kod]
Kamienica została wzniesiona w kwartale rozciągającym się pomiędzy ulicami Pawła Włodkowica, Krupniczą i św. Antoniego[2]. Kwartał, od XVII wieku zajmował zespół budynków funkcjonalnie służący ludności żydowskiej, głównie przyjezdnym kupcom. Znajdowały się tu dwukondygnacyjne szachulcowe domy z zajazdami, wozowniami i stajniami na parterze oraz składnice towarów i bożnice[3]. Na piętrach znajdowały się małe pomieszczenia mieszkalne, w których mieszkali szamesi będący oficjalnymi przedstawicielami kupców żydowskich[2]. W nocy z 20 na 21 czerwca 1749 doszło do katastrofy - piorun uderzył w basztę stojącą w pobliżu, przy dzisiejszej ul. Włodkowica[a]. W jej wnętrzu znajdowało się dwa tysiące beczek prochu, które eksplodowały, znosząc z powierzchni ziemi okoliczną zabudowę[b], w tym drewniane domy przy Graupenstraße (dzisiejszej Krupniczej). Po tej katastrofie na miejscu zniszczonych wybudowano nowe domy. W latach 1840-1860 kamienice w zachodniej pierzei ulicy zostały poddane przebudowie w związku z modernizacją okolicy: nową zabudową pl. Wolności, otwarciem dworca Świebodzkiego, Królewskiego Sądu, oraz Nowej Giełdy. Powstałe wówczas obszerne, najczęściej dwutraktowe kamienice, reprezentują wczesną fazę historyzmu od form klasycystycznych poprzez neorenesans do neogotyckich[4].
Kamienica na działce nr 5 jest najstarszą kamienicą w pierzei zachodniej. Została wzniesiona w 1840 roku[4]) w stylu neorenesansowym, według projektu architekta Preusslera dla majstra kowalskiego W. Finsterwalda[5]. Pierwotnie budynek miał pełnić funkcje kuźni z mieszkaniami na górnych piętrach. W części parterowej kuźnia była połączona z sąsiadującym zajazdem Pokoyhofa, z jego stajniami. W 1845 roku wykonano bezpośrednie zejście do piwnicy z ulicy i przebudowano piwnice[5]. W latach 1854 i 1866 dokonano małych przebudów pomieszczeń parterowych. W 1879 roku do budynku doprowadzono instalację wodno-kanalizacyjną. W 1881 roku zlikwidowano studnię znajdująca się wewnątrz budynku do której dostęp był z poziomu parteru oaz dokonano szereg przebudowań w piwnicy, na parterze i na I piętrze. Zlikwidowano zejście do piwnicy z ulicy. Na parterze zlikwidowano kuźnię a w jej miejsce otworzono sklep. Na I piętrze zmieniono układ pomieszczeń i wstawiono nowe, większe okna[4]. W 1913 roku zlikwidowano schody łączące bezpośrednio sklep z mieszkaniem na I piętrze a w sieni wykonano schody prowadzące na I piętro. W latach 1928 - 1929 wymieniono schody z drewnianych na metalowe zabiegowe i zlikwidowano toalety na parterze. Późniejsze przebudowy spowodowały zatracenie pierwotnego stylu architektonicznego[5].
Opis architektoniczny[edytuj | edytuj kod]
Obecnie kamienica jest budynkiem czterokondygnacyjnym, trzytraktowym, podpiwniczonym, z użytkowym poddaszem, pokrytym dachem kalenicowym z dwoma lukarnami. Komunikację pomiędzy piętrami zapewnia klatka schodowa z metalowymi schodami i drewnianymi stopnicami, powyżej parteru zabiegowymi; do piwnicy prowadzą drewniane schody policzkowe wsparte na drewnianych belkach[5]. Elewacja frontowa, czteroosiowa, podzielona pionowo mocno zaznaczonymi gzymsami międzykondygnacyjnymi i zakończona gzymsem wieńczącym. Pierwotnie wszystkie okna kamienicy były przesklepione odcinkowo ale w wyniku wielu przekształceń jedynie okna trzeciej i czwartej kondygnacji zachowały swój pierwotny kształt. Okna na I piętrze parzyste, prostokątne rozdzielone są lizenami podtrzymujące wykrępowane nad nimi belkowanie nakryte gzymsem. Nad oknami II piętra znajdują się wąskie obdasznice[5].
Po 1945[edytuj | edytuj kod]
Kamienica przetrwała działania wojenne w 1945 roku. W 1958 roku wyremontowano część parterową[5]. W latach 2007-2009 przeprowadzono gruntowny remont pierzei zachodniej [4]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 684.
- ↑ Rycina przedstawiająca zabudowę ulicy Krupniczej przed wybuchem wieży
- ↑ a b c d Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 228.
- ↑ a b c d e f Zbigniew Łabędzki, Narodowy Instytut Dziedzictwa: Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego. Wrocław ul. Krupnicza 5. zabytek.pl, 26.04.1979. [dostęp 2022-08-12]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t.II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998.
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Edmund Małachowicz: Stare miasto we Wrocławiu. Wrocław: PWN, 1985. ISBN 83-01-03996-5.
- Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.