Katolicka Szkoła Ludowa we Wrześni
| podstawowa | |
 nr rej. 1596/A z 10.09.1974[1]
| |
.jpg) Budynek w 1901 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
(współczesny) |
Położenie na mapie Wrześni  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wrzesińskiego  | |
Położenie na mapie gminy Września  | |
 52°19′32,71″N 17°33′52,73″E/52,325753 17,564647
| |
Katolicka Szkoła Ludowa we Wrześni (niem. Katholische Volksschule in Wreschen) – pruska szkoła funkcjonująca we Wrześni, w czasie zaboru, do 1903. Budynek zlokalizowany był przy ul. Kościelnej, obecnie ul. Dzieci Wrzesińskich 13.
Budynek[edytuj | edytuj kod]
Budynek, w którym funkcjonowała szkoła powstał około 1790. Był murowany, parterowy i podpiwniczony. Należał do rodziny Szalczyńskich. Po II rozbiorze Polski został zakupiony przez rząd pruski na cele oświatowe. W 1837 został rozbudowany z funduszy pochodzących z kar nałożonych na Polaków biorących udział w powstaniu listopadowym. W 1840 nadbudowano piętro. Piwnice wykorzystywano m.in. jako areszt. W szkole było 8 izb lekcyjnych.
Szkoła[edytuj | edytuj kod]
Szkoła miała charakter wyznaniowy, katolicki. Była szkołą podstawową (elementarną). Funkcjonowała w okresie zaboru pruskiego, do 1903. W latach 1842-1862 przy szkole prowadzona była tzw. klasa rektorska, w której w ciągu trzech lat przygotowywano młodzież wszystkich wyznań do III klasy gimnazjum. Szkołą kierował rektor. Do 1897 rektorami byli Polacy (ostatnim był Andrzej Jarosz), później wyłącznie Niemcy. Od 1887 w budynku odbywały się również zajęcia Rzemieślniczej Szkoły Dokształcającej (niem. Fortbildungsschule). W 1899 do szkoły uczęszczało 644 dzieci, z którymi pracowało 8 nauczycieli, dwa lata później 651 dzieci i 9 nauczycieli.
W latach 1901–1902 szkoła była miejscem strajku dzieci wrzesińskich – strajku uczniów skierowanego przeciw germanizacji, głównie przeciw modlitwie i nauce religii w języku niemieckim. Obejmował również protest rodziców przeciw biciu dzieci przez pruskie władze szkolne.
W 1902 rozpoczęto budowę nowego gmachu szkolnego, wówczas poza granicami miasta, przy obecnej ul. Szkolnej. Powstanie nowej placówki miało wspomóc wygaszanie strajku oraz rozwiązać problemy lokalowe związane z rosnącą liczbą uczniów. Otwarcie budynku 14 października 1903, w którym znalazła siedzibę Katolicka Szkoła Powszechna, zakończyło funkcjonowanie Katolickiej Szkoły Ludowej we Wrześni.
Dalsze dzieje budynku szkoły[edytuj | edytuj kod]
Po zakończeniu działań II wojny światowej, 20 marca 1945 w budynku historycznej szkoły wznowiło działalność gimnazjum i Liceum im. Henryka Sienkiewicza (zajęcia odbywały się również w budynku szkolnym przy ul. Szkolnej). Od 1950, po wykwaterowaniu lokatorów, budynek służył jako bursa dla Publicznej Szkoły Dokształcającej Zawodowej[2] (obecny Zespół Szkół Politechnicznych im. Bohaterów Monte Cassino).
W 1955 w jednej ze sal zorganizowano izbę pamiątkową z ekspozycją poświęconą strajkowi. Z okazji 60. rocznicy strajku 2 września 1961 ekspozycja została powiększona o kolejną salę. 29 maja 1966 otwarto w budynku Muzeum Regionalne im. Dzieci Wrzesińskich obejmujące pięć sal, z czego trzy ekspozycyjne oraz przeniesiono do niego siedzibę Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej (obecnie Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Września)[3]. 10 września 1974 obiekt został wpisany do rejestru zabytków.
Na froncie budynku znajduje się tablica poświęcona Bohaterskim Dzieciom Wrzesińskim. Na ścianie od strony ul. ks. Jana Laskowskiego znajduje się tablica z 1981 poświęcona księdzu Janowi Laskowskiemu oraz ceramiczne kafle ze zdjęciami upamiętniającymi wizyty prezydentów Rzeczypospolitej Polskiej we Wrześni. Pod ścianą zlokalizowana jest także rzeźba przedstawiająca dzieci z Wrześni[4], wykonana na podstawie zdjęcia Ireneusza Zjeżdżałki, wykonanego w cyklu "Bez atelier" na 100. rocznicę strajku[5].
Na skwerze przy ul. Jana Pawła II przylegającym do budynku historycznej szkoły 18 maja 2008 odsłonięto pomnik - ławeczkę Bronisławy Śmidowiczówny, przedstawiającą jedną z uczestniczek strajku.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 258 [dostęp 2015-12-25].
- ↑ Marian Torzewski: W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1945-1989). Problemy organizacyjne szkolnictwa na początku lat 50. W: Marian Torzewski (red.): Września. Historia miasta. Września: Muzeum Regionalne im. Dzieci Wrzesińskich we Wrześni, 2006, s. 349. ISBN 978-83-924220-0-6. (pol.).
- ↑ Marian Torzewski: W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1945-1989). Życie kulturalne i rozrywka, prasa, radio, telewizja. W: Marian Torzewski (red.): Września. Historia miasta. Września: Muzeum Regionalne im. Dzieci Wrzesińskich we Wrześni, 2006, s. 375. ISBN 978-83-924220-0-6. (pol.).
- ↑ Zniszczona figurka dzieci wrzesińskich!. Straż Miejska we Wrześni, 2010-07-21. [dostęp 2015-12-26]. (pol.).
- ↑ Marta Sinior: Wystawa "Miasto nie moje" w Muzeum Sztuki w Łodzi. fotopolis.pl, 2007-03-05. [dostęp 2015-12-26]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Hanna Bachorz: W epoce zaborów (1793-1918). W: Marian Torzewski (red.): Września. Historia miasta. Września: Muzeum Regionalne im. Dzieci Wrzesińskich we Wrześni, 2006, s. 109-113. ISBN 978-83-924220-0-6. (pol.).