Kazimierz Piekarski

Kazimierz Piekarski

Kazimierz Piekarski, fragment pocztówki [1925–1930]
Data i miejsce urodzenia	30 marca 1893 Târgu Jiu
Data i miejsce śmierci	7 lutego 1944 Łowicz
Zawód, zajęcie	bibliotekarz, bibliograf, historyk książki
Narodowość	polska
Odznaczenia

Kazimierz Rola-Piekarski (ur. 30 marca 1893 w Târgu Jiu, zm. 7 lutego 1944 w Łowiczu) – polski bibliotekarz, bibliograf, historyk książki, bibliofil, kolekcjoner ekslibrisów.

Był przewodniczącym komisji dla centralnego katalogu inkunabułów w Polsce i twórcą warsztatu dla badań dziejów książki w XV i XVI wieku. Sekretarz, potem zastępca przewodniczącego Koła Krakowskiego w latach 1919–1939.

Pracował w bibliotekach: (1917–1920) Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, (1920–1921) Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, (1925–1930) Jagiellońskiej, (1931–1943) Narodowej. Stworzył teorię księgoznawstwa, która ma zastosowanie głównie do dawnej książki polskiej. Nie została nigdzie przez niego spisana w całości, ale jej fragmenty są rozrzucone po kilku pracach dotyczących książki XV i XVI wieku, której był znawcą. Głównie informacje zamieszczone są w publikacjach Książka w Polsce XV i XVI wieku i Zadania bibliografii polskiej XVI stulecia.

W drugiej połowie lat dwudziestych XX wieku, w trakcie pełnienia obowiązków kierownika Działu Starych Druków Biblioteki Jagiellońskiej, stworzył warsztat do badań dawnej książki. Był twórcą jednego z najnowocześniejszych w tamtych czasach systemów wiedzy o książce. System swój nazywał księgoznawstwem (unikał terminu bibliologia). Opierał się on na pojęciu 'książki' na które składało się: strona zewnętrzna książki, treść oraz funkcja. Twierdził, że książką jest tylko ten druk lub rękopis, którego przeznaczeniem jest swobodne oddziaływanie na społeczeństwo, a tak rozumiana książka powinna być przedmiotem samodzielnej dyscypliny naukowej. Proponował wyróżnienie następujących zagadnień w ramach wiedzy o księgoznawstwie:

• produkcja drukarska
• papier i oprawa
• nakład
• kolportaż
• konsumpcja
• czytelnictwo

Na potrzeby prowadzonych badań wykorzystywał sprawdzoną już przez Joachima Lelewela metodę typograficzną - inkunabulistykę. Metodę tę wzbogacił o szereg własnych pomysłów – np. chronologizacja druków w zespołach klockowych i badanie ortografii. Poza metodą typograficzną stosował różne inne metody, np. związane z badaniem papieru książkowego lub papieru do oprawy książek, czy też inne związane z introligatorstwem badające rodzaj oprawy książki, technikę jej wykonania, analizę zdobień i rubrykowanie.

Jako podstawę źródłową do badań konsumpcji używał spisów zawartości różnych księgozbiorów publicznych i prywatnych. Wykorzystywał również zawarte w książkach wpisy proweniencyjne.

Twierdził że: Dawna książka doszła do naszych czasów w postaci materialnej, nie szukajmy przeto wiadomości o niej w – hipotekach. Był przeciwnikiem badań księgoznawczych (w zakresie produkcji drukarskiej) korzystających głównie z metody opierającej się o badanie źródeł archiwalnych.

Jego system księgoznawstwa nie korzystał z bibliografii. Takie oddzielenie bibliografii od systemu badawczego było krytykowane, wzbudzając wątpliwości co do kierunku poszukiwań.

W okresie międzywojennym Piekarski odkrył przypadkowo w oprawie starych ksiąg rachunkowych w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie fragmenty oryginalnej mapy średniowiecznej ojca polskiej kartografii Bernarda Wapowskiego, zaginęły one jednak w czasie II wojny światowej.

Za swoją działalność w dziedzinie książki i bibliotek Kazimierz Piekarski został uhonorowany w 1930 roku przez Rycerski Zakon Bibliofilski z Kapitułą Orderu Białego Kruka, Orderem Białego Kruka ze wstęgą inkunabułu. Order ten jest nadawany za zasługi na polu księgoznawstwa, literatury pięknej, nauki i sztuki. Noszony jest na lewym boku, z kokardą, wstęgą na piersi z haftowaną kołyską.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936)
• Srebrny Wawrzyn Akademicki (4 listopada 1937)
• Order Białego Kruka ze wstęgą inkunabułu (1930)

Bibliografia

• Kubów Stefan: Sylwetki polskich bibliologów. Wrocław: Ossolineum, 1983.
• Bieńkowska Barbara, Chamerska Halina: Zarys dziejów książki. Warszawa: Centrum Ustawicznego Kształcenia Bibliotekarzy, 1987.
• Encyklopedia wiedzy o książce. Red. nacz.: Aleksander Birkenmajer. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971.
• Migoń Krzysztof: Z dziejów nauki o książce. Wrocław: Ossolineum, 1979.
• Dorota Wierzbicka: Rycerski Zakon Bibliofilski z Kapitułą Orderu Białego Kruka [online]. [dostęp: 2011-07-01].
• Słownik pracowników książki polskiej. Warszawa: PWN, 1972.

Linki zewnętrzne

• Prace Kazimierza Piekarskiego w bibliotece Polona