Przejdź do zawartości

Klasztor Vreta

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Klasztor Vreta
Vreta kloster
Ilustracja
Ruiny klasztoru
Państwo

 Szwecja

Miejscowość


Kościół

rzymskokatolicki

Właściciel

benedyktynki, cysterki

ksieni

Sigrid Botholfsdotter (ostatnia)

Fundator

Inge I Starszy (klasztor benedyktynek),
Karol Sverkersson (klasztor cysterek)

Materiał budowlany

wapień[1]

Data budowy

XII–XIII wiek

Data zamknięcia

XVI wiek

Data zburzenia

po 1582

Położenie na mapie Östergötlandu
Mapa konturowa Östergötlandu, w centrum znajduje się punkt z opisem „Klasztor Vreta”
Położenie na mapie Szwecji
Mapa konturowa Szwecji, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Klasztor Vreta”
Ziemia58°28′58″N 15°31′02″E/58,482778 15,517222
Strona internetowa

Klasztor Vreta (szw. Vreta kloster) – klasztor benedyktynek w gminie Linköping, w regionie administracyjnym Östergötland, w południowej Szwecji, założony ok. 1100, zniesiony w 1530. Obecnie w ruinie, zachował się jedynie kościół klasztorny.

Nazwa klasztoru i kościoła pochodzi od starego słowa „vret”, które oznacza niewielkie pole[2].

Ruiny klasztoru Vreta wraz z kościołem klasztornym mają status zabytku sakralnego według rozdziału 4 Kulturminneslagen (pol. Prawo o pamiątkach kultury)[3].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Okres katolicki

[edytuj | edytuj kod]
Model pierwotnego klasztoru

Klasztor Vreta był najstarszym żeńskim klasztorem w Szwecji[4]. Został prawdopodobnie założony na początku XII wieku dla benedyktynek przez jednego z pierwszych chrześcijańskich władców Szwecji, Inge I Starszego[5]. Po śmierci króla do klasztoru wstąpiła wdowa po nim, Helena[6]. Później kompleks kościelno-klasztorny przeszedł w posiadanie dynastii Swerkerydów[7]. W 1162 roku król Karol Sverkersson osadził w klasztorze cysterki. Przekazał im w darze swoją działkę (kungsgård), aby mogły zbudować na niej rozbudować kościół i klasztor. Na wschód od starego prezbiterium zbudowano nowe, przeznaczone dla zakonnic[5]. Korpus nawowy był przeznaczony dla wiernych[8]. Podczas inauguracji nowego klasztoru jego pierwszą ksienią została siostra króla, Ingegerd, sprawując tę funkcję przez prawie czterdzieści lat. Tuż przed 1248 rokiem kościół klasztorny został strawiony przez pożar. Po odbudowie został 13 czerwca 1289 roku konsekrowany. Aktu tego dokonał biskup Linköping, Bengt, w obecności swego brata, króla Magnusa I Birgerssona i królowej Jadwigi[7].

Klasztor Vreta do końca XIV wieku cieszył się sławą najbardziej prestiżowego żeńskiego klasztoru w Szwecji[5]. Zakonnicą miała być tu m.in. wnuczka króla Swerkera II Młodszego i zarazem szwagierka króla Eryka XI Erikssona Benedykta, którą wedle legendy porwano[9]. Klasztor otrzymywał liczne nadania od królów i możnych szwedzkich[10]. Choć klasztor stracił swoją pozycję na rzecz kościoła klasztornego w Vadstenie w związku z rozwijającym się kultem św. Brygidy, to aż do nadejścia reformacji zachował swoje bogactwo i potęgę[5].

Okres reformacji

[edytuj | edytuj kod]

Król Gustaw I Waza zajął posiadłości i majątek klasztoru, a nadto wstrzymał przyjmowanie nowych zakonnic[5]. Ostatnią ksienią klasztoru była w latach 1513–1538 Sigrid Botholfsdotter. W 1529 roku król Gustaw I Waza przekazał dla niej wszystkie dochody klasztoru pod warunkiem przeznaczenia z nich 300 marek na potrzeby klasztoru oraz klasztoru Askaby; w klasztorze zamieszkały córki króla oraz jego teściowa, Ebba Eriksdotter, po tym jak owdowiała (zm. 1549)[11]. Dwie ostatnie siostry zmarły w 1582 roku, a opuszczony kompleks budynków stopniowo popadał w ruinę. Przetrwał natomiast kościół, który stał się kościołem parafialnym Kościoła Szwecji. Swoją ławkę miał w nim syn króla, książę Östergötland, Magnus[5].

Badania i stan obecny

[edytuj | edytuj kod]

Kościół oraz ruiny budynków klasztornych zostały zbadane w I i II dekadzie XX wieku w związku z renowacją. W latach 2005 i 2006 archeolodzy z Riksantikvarieämbetet przeprowadzili nowe prace wykopaliskowe w ruinach klasztoru. Muzeum historyczne w Sztokholmie, które uporządkowało i zdigitalizowało wyniki prac inwentaryzacyjnych starszych wykopalisk, zwróciło uwagę na małe fragmenty tekstylne znalezione w kościele klasztornym, mogące przynieść nowe informacje o pochowanych tam osobistościach i rozstrzygnąć kwestię czy był wśród nich rzeczywiście fundator kościoła, król Inge I Starszy i jego małżonka Helena[12].

Teren byłego klasztoru zajmuje obszar 140 × 140 m, na jego terenie znajduje się kościół, magazyn oraz ruiny klasztoru (niskie fragmenty murów i otwory okienne), położone na północ od kościoła, zajmujące powierzchnię 55 × 55 m[13].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Erik Lundberg: Utgrävningarna av klostret i Vreta 1916-23. [dostęp 2018-07-18]. (szw.).
  2. Tagesson 2007 ↓, s. 4.
  3. Sveriges riksdag: Svensk författningssamling (SFS) Lag (1988:950) om kulturminnen m.m.. www.riksdagen.se. [dostęp 2018-07-10]. (szw.).
  4. Bonnier, Hägg i Sjöström 2008 ↓, s. 221.
  5. a b c d e f Bonnier, Hägg i Sjöström 2008 ↓, s. 222.
  6. Nils Blomkvist, Stefan Brink, Thomas Lindkvist: The Kingdom of Sweden. W: Christianisation and the Rise of Christian Monarchy: Scandinavia, Central Europe and Rus’ c. 900–1200. Nora Berend (red.). Cambridge: Cambridge University Press, 2007, s. 196–197. ISBN 0-521-87616-8. [dostęp 2018-07-10]. (ang.).
  7. a b Tagesson 2007 ↓, s. 5.
  8. zbiorowa 1990 ↓, s. 86.
  9. Line 2007 ↓, s. 115–116.
  10. Line 2007 ↓, s. 95, 483–488.
  11. Wilhelmina Stålberg, P. G. Berg: Anteckningar om svenska qvinnor. Projekt Runeberg. [dostęp 2018-07-17]. (szw.).
  12. Elisabet Regner (Historiska museet): Tygrester kastar nytt ljus på Vreta Kloster. historiska.se. [dostęp 2018-07-10]. (szw.).
  13. Riksantikvarieämbetet: RAÄ-nummer Vreta kloster 50:3. www.fmis.raa.se. [dostęp 2018-07-10]. (szw.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]