Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Wysiołku Luborzyckim

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kościół
Znalezienia i Podwyższenia
Krzyża Świętego
A-318 [A-305/M] z dnia 22 listopada 1971[1]
kościół parafialny
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wysiołek Luborzycki 81

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Położenie na mapie gminy Kocmyrzów-Luborzyca
Mapa konturowa gminy Kocmyrzów-Luborzyca, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „KościółZnalezienia i PodwyższeniaKrzyża Świętego”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „KościółZnalezienia i PodwyższeniaKrzyża Świętego”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „KościółZnalezienia i PodwyższeniaKrzyża Świętego”
Położenie na mapie powiatu krakowskiego
Mapa konturowa powiatu krakowskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „KościółZnalezienia i PodwyższeniaKrzyża Świętego”
Ziemia50°11′15″N 20°04′01″E/50,187500 20,066944
Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół Znalezienia i Podwyższenia Krzyża Świętego – rzymskokatolicki kościół parafialny (parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Luborzycy[2]) znajdujący się w Wysiołku Luborzyckim, w gminie Kocmyrzów-Luborzyca, w powiecie krakowskim.

Dekretem biskupa Augustyna Łosińskiego z dnia 1 VIII 1911 roku, wydzielono z dekanatu miechowskiego dekanat luborzycki diecezji Kieleckiej[3].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy kościół, którego budowa trwała w latach 1218–1229, został ufundowany przez biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża. Była to prawdopodobnie budowla drewniana, która została doszczętnie spalona podczas I najazdu mongolskiego (tatarskiego) w 1241 roku. Odbudowany kościół został zniszczony podczas II najazdu mongolskiego na przełomie lat 1259 i 1260[4].

15 czerwca 1401 roku biskup krakowski Piotr Wysz przekazał m.in. beneficjum luborzyckie na rzecz Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Krakowskiego, a 3 lutego 1404 roku na rzecz całego Uniwersytetu. Decyzję tę zatwierdził dopiero 27 października 1419 roku papież Marcin V, a ostatecznie sprawa fundacji została uregulowana prawnie 28 października 1422 roku przez kolejnego biskupa krakowskiego Wojciecha Jastrzębca[a]. Była to jedna z najważniejszych decyzji w dziejach parafii, która związała jej losy na kolejnych blisko 400 lat z krakowską uczelnią. Odtąd jej proboszczowie mieli wywodzić się wyłącznie spośród wykładowców Uniwersytetu[5].

Pierwszym z nich w 1422 roku został Mikołaj Hinczowicz, rektor Uniwersytetu Krakowskiego (w 1412), podskarbi króla Władysława Jagiełły. Ufundował on istniejący do dziś[6] kościół murowany, zbudowany w stylu późnogotyckim, którego konsekracja miała miejsce około 1433 roku[7]. To dzięki Hinczowicowi do luborzyckiej świątyni trafiły zabytki sztuki romańskiej: antaba z brązu datowana na przełom XII i XIII w.[b] oraz kielich częściowo sprzed 1231 roku[c][8].

Około 1534 roku Janusz Kośmirzowski herbu Gryf, właściciel Kocmyrzowa, jeden ze świeckich darczyńców parafii, ofiarował jej dwie srebrne ampułki w kształcie konewek. Są one uznawane za jedne z najstarszych tego rodzaju zabytków w Polsce oraz najcenniejszych zabytków sztuki liturgicznej znajdujących się w Luborzycy[9].

W 1589 roku proboszczem kościoła w Luborzycy został inny rektor Uniwersytetu Mikołaj Prus Dobrocieski. Przekazał on parafii późnogotycką monstrancję wieżyczkową z kościoła św. Agnieszki w Krakowie, wykonaną prawdopodobnie w latach 1460–1470 (będącą najstarszym tego typu zabytkiem w Polsce) oraz późnorenesansowy kielich wykonany ok. 1593 roku[10].

Główny ołtarz kościoła ufundował z kolei ksiądz Andrzej Lipiewicz (rektor w latach 1775–1777), który był luborzyckim proboszczem w latach 1762–1772[9].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Murowany z kamienia i cegły, jednonawowy, z rokokowym chórem, posiadający dwie kruchty.

Przy parafii od 1885 roku działa Orkiestra Dęta Kosynierzy z Luborzycy[11].

  • Występ orkiestry dętej Kosynierzy w 2021 roku
    Występ orkiestry dętej Kosynierzy w 2021 roku
  • Dzwonnica
    Dzwonnica

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Na podstawie ordynacji biskupa Jastrzębca probostwo luborzyckie stało się uposażeniem Kolegium Prawników Akademii Krakowskiej (wydziału prawa), a konkretnie doktora dekretów, profesora lub, w ostateczności, licencjata tego wydziału.
  2. ↑ Pochodziła ona prawdopodobnie z kolegiaty św. Michała na Wawelu.
  3. ↑ Przed przeniesieniem do Luborzycy, z kolegiaty św. Michała na Wawelu, kielich był prawdopodobnie odnawiany, stąd tylko jego część pochodzi z XIII w., a reszta została wykonana w XV w.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  2. ↑ TBC PROJECT, Luborzyca, Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego [online], Archidiecezja Krakowska [dostęp 2022-01-24] (pol.).
  3. ↑ http://naszaprzeszlosc.pl/files/tom017_07.pdf
  4. ↑ Kozik 2011 ↓, s. 38,39.
  5. ↑ Kozik 2011 ↓, s. 40-42.
  6. ↑ Kościół Parafialny w Luborzycy p.w. Podwyższenia Krzyża Św.. [dostęp 2021-11-08].
  7. ↑ Kozik 2011 ↓, s. 40,42.
  8. ↑ Kozik 2011 ↓, s. 42.
  9. ↑ a b Kozik 2011 ↓, s. 43.
  10. ↑ Kozik 2011 ↓, s. 42-43.
  11. ↑ kosynierzyluborzyca ↓.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Jerzy St. Kozik: Przeszłość odzyskana. Obrazy z dziejów parafii w Luborzycy. W: Pod red. Mateusza Wyżgi: Księgi metrykalne i inne źródła do historii lokalnej, ochrony i promocji lokalnego dziedzictwa kulturowego oraz tożsamości historycznej mieszkańców. Materiały z I Konferencji Naukowej Stowarzyszenia Korona Północnego Krakowa. Kraków – Raciborowice: Wydawnictwo Czuwajmy, 2011, s. 37 – 50. ISBN 978-83-62862-05-4.
  • Kosynierzy z Luborzycy ORKIESTRA DĘTA. www.kosynierzyluborzyca.pl. [dostęp 2021-12-11].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Parafie dekanatu Wawrzeńczyce
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościół_Podwyższenia_Krzyża_Świętego_w_Wysiołku_Luborzyckim&oldid=71805140”