Kościół klepkowy
Kościół klepkowy, inaczej: „słupowy” lub „masztowy” (norw. stavkirke, dosł. kościół słupowy) – nazwa szczególnego rodzaju drewnianych kościołów norweskich, wznoszonych od X do XIII w., w czasach gdy wiara chrześcijańska mieszała się z wierzeniami w pogańskich bogów wikińskich. Kościoły te należą do najstarszych drewnianych zabytków Europy.
Są to świątynie o konstrukcji słupowej (stave), a dokładniej – „słupowo-klepkowej”. Trzon konstrukcji stanowi szkieletowa rama złożona z pionowych słupów narożnych spiętych następnie długimi deskami (klepkami), które nakładane pionowo tworzą ścianę kościoła. Kościoły budowane były różnymi technikami, w zależności od regionu i okresu ich konstrukcji. Najprostsze mają jedynie jedną nawę i małe prezbiterium oraz dach oparty na ścianach. Kościoły o najbardziej złożonej konstrukcji posiadają trzy nawy oraz znaczną wysokość. Pokryte są stromym dachem krytym gontem. Kalenice zakończone są najczęściej rzeźbami smoków.
Współcześnie zbudowano jeden kościół o takiej konstrukcji w Askim w południowej Norwegii. Jak dotąd jest to jedyny współczesny stavkirke na świecie.
Lista kościołów klepkowych[edytuj | edytuj kod]
Według szacunków w średniowieczu powstało w Norwegii około tysiąca kościołów klepkowych (słupowych). Do dziś dotrwało jedynie 28 kościołów tego typu w tym kraju zapisanych na oficjalnej liście:
- Borgund stavkirke, Sogn og Fjordane, ok. 1150
- Eidsborg stavkirke, Telemark, XIII wiek
- Flesberg stavkirke, Buskerud, ok. 1200
- Garmo stavkirke, Oppland, ok. 1150 (przeniesiony do Maihaugen w Lillehammer)
- Gol stavkirke, Buskerud, 1212 (przeniesiony do Skansenu Norweskiego w Oslo)
- Grip stavkirke, Møre og Romsdal, XV wiek
- Haltdalen stavkirke, Sør-Trøndelag, ok. 1170
- Hedal stavkirke, Oppland, XII wiek
- Heddal stavkirke, Telemark, 1242
- Hegge stavkirke, Oppland, 1216
- Hopperstad stavkirke, Sogn og Fjordane, 1140
- Høre stavkirke, Oppland, 1180
- Høyjord stavkirke, Vestfold, XII wiek
- Kaupanger stavkirke, Sogn og Fjordane, 1190
- Kvernes stavkirke, Møre og Romsdal, XIV wiek
- Lom stavkirke, Oppland, XII wiek
- Lomen stavkirke, Oppland, 1179
- Nore stavkirke, Buskerud, 1167
- Reinli stavkirke, Oppland, 1190
- Ringebu stavkirke, Oppland, XIII wiek
- Rollag stavkirke, Buskerud, XII wiek
- Rødven stavkirke, Møre og Romsdal, ok. 1200
- Røldal stavkirke, Hordaland, XIII wiek
- Torpo stavkirke, Buskerud, 1191
- Undredal stavkirke, Sogn og Fjordane, XII wiek
- Urnes stavkirke, Sogn og Fjordane, ok. 1130, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO
- Uvdal stavkirke, Buskerud, 1168
- Øye stavkirke, Oppland, XII wiek
Poza wyżej wymienionymi świątyniami istnieje kilka innych kościołów klepkowych, które ze względu na dokonane zmiany w konstrukcji zostały skreślone z listy. Cztery spośród zachowanych stavkirken znajdują się obecnie poza Norwegią i również nie są zapisane na powyższej liście. Do tej grupy należą kościoły:
- Fantoft stavkirke, Hordaland, 1150 (spalony w 1992, odbudowany w 1997)
- Fåvang stavkirke, Oppland, 1627
- Kościół klepkowy w Hedared, Szwecja, 1501
- Skaga stavkirke, Szwecja, XII wiek (rozebrany w XIX wieku, odbudowany w 2001)
- Vang stavkirke, Vang, XII wiek (przeniesiony w połowie XIX wieku do Karpacza (wówczas w Prusach, teraz w Polsce); obecnie świątynia Wang)
Galeria zdjęć[edytuj | edytuj kod]
Literatura[edytuj | edytuj kod]
- G. Ruszczyk, Średniowieczne kościoły drewniane w Norwegii, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, nr 1/1993, s. 119–139
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Kościoły klepkowe. znaleziska.org
- Kościoły słupowe. visitnorway.pl