Przejdź do zawartości

Koźlarek grabowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Koźlarek grabowy
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

borowikowce

Rodzina

borowikowate

Rodzaj

koźlarek

Gatunek

koźlarek grabowy

Nazwa systematyczna
Leccinellum pseudoscabrum (Kallenb.) Mikšík
Index Fungorum 338: 1 (2017)
Kapelusz często jest pomarszczony
Trzon i hymenofor młodego owocnika
Koźlarz grabowy

Koźlarek grabowy, koźlarz grabowy (Leccinellum pseudoscabrum (Kallenb.) Mikšik) – gatunek grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Leccinellum, Boletaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1929 r. Franz Joseph Kallenbach nadając mu nazwę Boletus pseudoscaber. W 2017 roku został przeniesiony do rodzaju Leccinellum przez czeskiego mykologa Michala Mikšika[1].

Niektóre synonimy naukowe[2]:

  • Boletus carpini (R. Schulz) A. Pearson 1947
  • Boletus pseudoscaber Kallenb. 1929
  • Boletus scaber var. carpini R. Schulz, in Michael & Schulz 1924
  • Krombholzia pseudoscabra (Kallenb.) Vassilkov 1955
  • Krombholziella carpini (R. Schulz) Alessio 1985
  • Krombholziella carpini (R. Schulz) Bon 1985
  • Krombholziella pseudoscabra (Kallenb.) Šutara 1982
  • Leccinellum carpini (R. Schulz) Bresinsky & Manfr. Binder 2003
  • Leccinum carpini (R. Schulz) M.M. Moser ex D.A. Reid 1965
  • Trachypus carpini (R. Schulz) J. Favre 1948
  • Leccinum pseudoscabrum (Kallenb.) Šutara 1989

Nazwę „koźlarz grabowy” podała Alina Skirgiełło w 1960 r. (dla L. duriusculum)[3]. W 2021 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała używanie nazwy „koźlarek grabowy”[4].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kapelusz

Średnica 7–14 cm, kształt początkowo półkulisty, później płasko rozpostarty, i poduchowaty. Powierzchnia naga, jamista i często pomarszczona, a u starszych okazów popękana na poletka, zwłaszcza przy długotrwałej suchej pogodzie. Barwa w odcieniach brązu: żółtobrązowa, siwobrązowa, oliwkowobrązowa, ciemnobrązowa, czarnobrązowa[5].

Rurki

Bardzo długie (do 2 cm) i głęboko wykrojone przy trzonie. Początkowo są białawe, później żółtawe, oliwkowożółte i oliwkowosine. Pory okrągłe, na 1 mm mieszczą się 1-2[6]. Po uciśnięciu ciemnieją i zmieniają barwę, początkowo na siwobrązową, później na czarną[5].

Trzon

Wysokość 5–14 cm, grubość 1–3 cm, kształt mniej więcej walcowaty, górą cieńszy, dołem zgrubiały i pałkowato rozszerzony. Powierzchnia biaława i pokryta czarniawymi, włóknistymi kosmkami lub łuseczkami. W górnej części często bywa pomarszczony. Uciśnięty czernieje[5].

Miąższ

Białawożółty, uszkodzony zmienia barwę na różową, później siwofioletową, a po pewnym czasie czernieje. Smak i zapach przyjemny, grzybowy[5].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników: cynamonowobrązowy do brązowego. Zarodniki nieamylodalne, gładkie, o rozmiarach 10–28 × 4–7 μm. Podstawki maczugowate z 4 sterygmami. Mają rozmiar 32 × 12 μm. Cystydy wybrzuszone, o rozmiarach 42 × 14 μm[6].

Gatunki podobne
  • koźlarek bruzdkowany (Leccinellum crocipodium), ale jest jaśniejszy,
  • koźlarz babka (Leccinum scabrum). Rośnie tylko pod brzozami. Jego kapelusz zawsze jest gładki, a miąższ nie czernieje[5].

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji[7]. Rośnie w lasach liściastych, na ziemi pod grabami i leszczynami. Owocniki pojawiają się od czerwca do października[5]. W Polsce nie jest zagrożony, ale znajduje się na czerwonych listach gatunków zagrożonych w Norwegii i Holandii[3].

Znaczenie

[edytuj | edytuj kod]

Grzyb mykoryzowy[3], grzyb jadalny[5].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2018-08-17].
  2. Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12].
  3. a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  4. Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 20 lutego 2021.
  5. a b c d e f g Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
  6. a b Leccinum pseudoscabrum [online], MushroomExpert [dostęp 2014-08-01].
  7. Mapa występowania ''Leccinellum pseudoscabrum na świecie [online] [dostęp 2021-11-30].