Przejdź do zawartości

Kościół słupowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przekrój ukazujący konstrukcję kościoła słupowego
Gol stavkirke
Wnętrze kościoła Gol stavkirke w Oslo

Kościół słupowy (norw. stavkirke) – nazwa szczególnego rodzaju drewnianych kościołów norweskich, wznoszonych od X do XIII w., w których dominują konstrukcyjne elementy pionowe (słupy), w odróżnieniu od typowych konstrukcji zrębowych, zdominowanych przez poziome belki. Kościoły te należą do najstarszych drewnianych zabytków Europy.

Nazwa pochodzi od konstrukcji tych kościołów, wspartych na wielkich drewnianych narożnych kolumnach. Oprócz tego wewnątrz tych kościołów występują dodatkowe, wolnostojące słupy, podtrzymujące więźbę dachową. Z rzadka występuje centralny słup, na którym wspiera się sygnaturka. Tylko w przypadku tego ostatniego typu w pełni poprawne byłoby użycie innego terminu, używanego czasem na określenie całego tego typu kościołów: „kościół masztowy”. Z kolei nazwa „kościoły klepkowe” prawdopodobnie pochodzi z języka angielskiego[a], gdzie „klepka” ma się odnosić do desek kryjących ściany tych kościołów. Najbardziej adekwatna byłaby nazwa „kościoły słupowo-ramowe”, co dokładnie oddaje specyfikę ich konstrukcji, ale jedyna polska monografia przedmiotu sugeruje użycie nazwy krótszej[1]. W publikacjach przewodnikowych pojawiają się też określenia takie jak „kościoły typu stav[2] lub „kościoły typu stave[3].

Konstrukcja

[edytuj | edytuj kod]

Są to świątynie o konstrukcji słupowej (stave), a dokładniej – „słupowo-klepkowej”. Trzon konstrukcji stanowi szkieletowa rama złożona z pionowych słupów narożnych spiętych następnie długimi deskami (klepkami), które nakładane pionowo tworzą ścianę kościoła. Kościoły budowane były różnymi technikami, w zależności od regionu i okresu ich konstrukcji. Najprostsze mają jedynie jedną nawę i małe prezbiterium oraz dach oparty na ścianach. Kościoły o najbardziej złożonej konstrukcji posiadają trzy nawy oraz znaczną wysokość. Pokryte są stromym dachem krytym gontem. Kalenice zakończone są najczęściej rzeźbami smoków.

Współcześnie zbudowano jeden kościół o takiej konstrukcji w Askim w południowej Norwegii. Jak dotąd jest to jedyny współczesny stavkirke na świecie.

Lista kościołów klepkowych

[edytuj | edytuj kod]

Według szacunków w średniowieczu powstało w Norwegii około tysiąca kościołów słupowych. Do dziś dotrwało jedynie 28 kościołów tego typu w tym kraju zapisanych na oficjalnej liście:

Poza wyżej wymienionymi świątyniami istnieje kilka innych kościołów tego typu, które ze względu na dokonane zmiany w konstrukcji zostały skreślone z listy. Cztery spośród zachowanych stavkirker znajdują się obecnie poza Norwegią i również nie są zapisane na powyższej liście. Do tej grupy należą kościoły:

Galeria zdjęć

[edytuj | edytuj kod]
  1. Ang. stave church („kościół słupowy”), gdzie stave to „drąg, słup”, ale równocześnie też „klepka”.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Lange 2015 ↓, s. 13.
  2. Leszek Dzięgiel: Norwegia. Wyd. 3. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990, s. 79. ISBN 83-214-0631-9.
  3. Norwegia. Joanna Zaborowska (red.). Warszawa: Mediaprofit, 2007, s. 31. ISBN 978-83-60174-77-7.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]