Komelina

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Komelina
Ilustracja
Komelina pospolita
Systematyka[1]
Domena eukarionty
Królestwo rośliny
Klad rośliny naczyniowe
Klad Euphyllophyta
Klad rośliny nasienne
Klasa okrytonasienne
Klad jednoliścienne
Rząd komelinowce
Rodzina komelinowate
Rodzaj komelina
Nazwa systematyczna
Commelina L.
Sp. Pl. 40. 1 Mai 1753[2]
Typ nomenklatoryczny
C. communis L.[2]
Synonimy
  • Phaeosphaerion Hassk. (1866)
  • Commelinopsis Pichon (1946)[3]
Systematyka Systematyka w Wikispecies
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Commelina diffusa
Commelina africana

Komelina (Commelina L.) – rodzaj roślin z rodziny komelinowatych. Obejmuje ok. 170[4]–195[5] gatunków. Występują one na wszystkich kontynentach w strefie tropikalnej i subtropikalnej, rzadziej w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego. Poza Kaukazem w Europie rosną tylko rośliny introdukowane w południowej części kontynentu[5][6][7]. Rośliny te zasiedlają zróżnicowane siedliska, przy czym stosunkowo rzadko są to lasy[3].

Liczne gatunki z tego rodzaju to chwasty upraw w strefie międzyzwrotnikowej, szczególnie problematyczne w uprawach trzciny cukrowej[8], ale też ryżu[4]. Z kolei na plantacjach kawowców są roślinami pożądanymi tworząc zwartą okrywę gleby, przeciwdziałając jej erozji[8]. Wiele gatunków uprawianych jest w tropikach jako rośliny okrywowe. Niektóre mają jadalne bulwy korzeniowe. Okazałe kwiaty komeliny pospolitej dostarczają niebieskiego barwnika wykorzystywanego w Japonii do wyrobu papieru „awobana”[8][4]. Różne gatunki wykorzystywane są jako lecznicze, stosowane zwłaszcza w formie kompresów[4]. Komelina bulwkowata używana jest do tamowania krwawienia, a C. virginica jako ziele moczopędne. C. diffusa[8], C. africana, C. benghalensis wykorzystywane są jako warzywo i rośliny pastewne[9]. C. cyanea w Australii wykorzystywana była jako zielone warzywo do walki ze szkorbutem[10].

W uprawie wymagają stanowisk słonecznych, osłoniętych od wiatru, gleb żyznych i przepuszczalnych. W okresie zimowym muszą być chronione przed mrozem (w klimacie umiarkowanym przenoszone do pomieszczeń lub szklarni, ewentualnie uprawiane są jako rośliny roczne). Rozmnażane są z nasion lub przez sadzonki[11].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Commelina benghalensis
Commelina caroliniana
Commelina cyanea
Pokrój
Rośliny zielne (jednoroczne i byliny) o łodygach płożących, podnoszących się i prosto wzniesionych[6]. Z korzeniami cienkimi lub bulwiasto zgrubiałymi[7]. Bez kłącza[6].
Liście
Skrętoległe lub dwurzędowe, siedzące lub ogonkowe[7].
Kwiaty
Zebrane w szczytowe kwiatostany wsparte okazałą, złożoną podsadką, z kąta której wyrastają 1–2 wierzchotki, z których na dolnej rozwija się kilka kwiatów, a na górnej kwiaty są szczątkowe lub tylko męskie. Kwiaty szypułkowe, o symetrii grzbiecistej. Działki kielicha lancetowate do jajowato-zaokrąglonych, z których dwie często są ze sobą zrośnięte. Jeden z trzech płatków korony zwykle odmienny od pozostałych – mniejszy i odmiennego koloru. Pozostałe dwa okazałe, najczęściej niebieskie, rzadziej białe, żółte, liliowe, lawendowe, różowe, z paznokciem. Pręciki trzy i trzy prątniczki. Pręciki mają nagie nitki, z czego dwie często są u nasady zrośnięte, pylniki z czterema łatkami, podobne do motyli. Zalążnia dwu- lub trójkomorowa, z pojedynczymi zalążkami[6][7]. U roślin z tego rodzaju występują także kwiaty podziemne, klejstogamiczne, na których zawiązują się także podziemne owoce (geokarpia)[8].
Owoce
Podługowate do kulistawych torebki, otwierające się zwykle dwiema, rzadziej trzema klapami. Komory bez nasion lub z pojedynczymi (1–2) nasionami. Te walcowate lub elipsoidalne, o łupinie gładkiej lub siateczkowatej[6].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Commelina dianthifolia
Commelina ensifolia
Commelina erecta
Commelina suffruticosa
Pozycja systematyczna

W obrębie rodziny komelinowatych Commelinaceae rodzaj należy do podrodziny Commelinoideae[1], a w jej obrębie do plemienia Commelineae Meisner (1842)[3].

Wykaz gatunków[5][12]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-12-10].
  2. ↑ a b Commelina Linnaeus. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-02-01].
  3. ↑ a b c K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. IV. Flowering Plants. Monocotyledons: Alismatanae and Commelinanae. Berlin, Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 126. ISBN 978-3-642-08378-5.
  4. ↑ a b c d David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 222. ISBN 978-1-107-11502-6.
  5. ↑ a b c Commelina Plum. ex L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-02-01].
  6. ↑ a b c d e Commelina Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-02-01].
  7. ↑ a b c d Commelina Plumier ex Linnaeus. W: Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-02-01].
  8. ↑ a b c d e Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 462. ISBN 83-7079-779-2.
  9. ↑ G. J. H. Grubben: Vegetables. Tom 2. Plant resources of tropical Africa. PROTA, 2004, s. 211-213. ISBN 978-90-5782-147-9.
  10. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 247, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  11. ↑ Christopher Brickell (red.): Encyclopedia of plants and flowers. London, New York, Munich, Melbourne, Delhi: Dorling Kindersley, American Horticultural Society, 2011, s. 546. ISBN 978-0-7566-6857-0.
  12. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 59. ISBN 978-83-925110-5-2.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Komelina&oldid=61069182”