Herostrates

Herostrates

Ἡρόστρατος

Data i miejsce śmierci	356 p.n.e. Efez
Zawód, zajęcie	szewc
Narodowość	Grek

Herostrates, właśc. Herostratos, gr. Ἡρόστρατος (IV w. p.n.e.) – szewc z Efezu ogarnięty obsesją zyskania wiecznej sławy, który w tym celu podpalił słynną miejscową świątynię Artemidy.

Postać historyczna

W 356 p.n.e. spalił efeski Artemizjon, uważany za jeden z ówczesnych siedmiu cudów świata. Skazany został na śmierć i na wieczne zapomnienie wraz z usunięciem jego imienia ze wszystkich pisanych dokumentów (damnatio memoriae). Jedynym z autorów antycznych, który przekazał wspomnienie o nim, był historyk Teopomp.

W przenośni imię jego stało się synonimem człowieka, który powodowany nieopanowaną żądzą sławy, zdolny jest utrwalić pamięć o sobie popełnioną zbrodnią bądź haniebnym lub barbarzyńskim uczynkiem. Stąd również pochodne pejoratywne określenie „herostratowy (herostratesowy)”, oznaczające chęć unieśmiertelnienia się za wszelką cenę.

Występujące w psychologii pojęcie „kompleksu Herostratesa” dotyczy osoby wymagającej stale aprobaty i nieustannie podejmującej działania mające zwrócić na nią uwagę otoczenia ze względu na odczuwany brak dowartościowania.

W kulturze współczesnej

• W literaturze polskiej do jego postaci odwołuje się Jan Lechoń w wierszu Herostrates, określając w ten sposób siebie, zrywającego z martyrologią narodu polskiego i tendencjami romantycznymi.
• Tytuł Herostrates nosi jedno z opowiadań Jeana Paula Sartre’a opublikowane w cyklu „Mur” (1939).
• Artyści z polskiej grupy Twożywo stworzyli cykl 26 plakatów zatytułowanych „Herostrates” jako transpozycję opowiadania Sartre’a. Plakaty tej grupy będące formą komunikatywną opartą na kodzie wizualnym, eksponowane były w wielu miastach, m.in. w gdańskim ratuszu oraz w przestrzeni publicznej miasta. Związany z tymi kreacjami spektakl Czy jest w tobie Herostrates? w reżyserii J. Pijarowskiego zaprezentowany został podczas Europejskiej Nocy Muzeów 2023 w Bibliotece bydgoskiego Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.

Bibliografia

• Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z (pod red. Zdzisława Piszczka). Wyd. 5. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 317, ISBN 83-010-3529-3

Linki zewnętrzne

• A Dictionary of Greek and Roman Antiquities. ancientlibrary.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-01-01)].