Konstytucja 3 Maja 1791 roku

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Gytha (dyskusja | edycje) o 14:37, 30 sty 2016. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.

Szablon:Obraz infobox Konstytucja 3 Maja 1791 roku – obraz Jana Matejki powstawał od stycznia do października 1891. W maju prace nad nim były jednak tak zaawansowane, iż możliwe było pokazanie płótna na jubileuszowej wystawie w Sukiennicach z okazji 100 rocznicy uchwalenia konstytucji.

Obraz ma wymiary 247 × 446 cm. Znajduje się w zbiorach Zamku Królewskiego w Warszawie.

Postacie historyczne oraz tematyka obrazu Jana Matejki Konstytucja 3 Maja

Olejny szkic do obrazu, 1890, Muzeum Narodowe w Warszawie
Obraz Konstytucja 3 Maja 1791 na ekspozycji na Zamku Królewskim w Warszawie

Płótno przedstawia pochód posłów z Zamku Królewskiego do kolegiaty św. Jana w celu ponownego zaprzysiężenia wraz z królem tekstu konstytucji uchwalonej 3 maja 1791 przez Sejm Czteroletni (1788–1792). Pochód podąża ul. Świętojańską wśród rozentuzjazmowanego tłumu mieszkańców Warszawy. Przejście ochraniają żołnierze prezentujący broń. W głębi, u wylotu ul. Świętojańskiej na pl. Zamkowy, widoczny jest fragment fasady Zamku Królewskiego z wieżą Zygmuntowską.

Centralną postacią obrazu jest marszałek Sejmu Wielkiego Stanisław Małachowski, w lewej ręce trzyma symbol swojej władzy laskę marszałkowską, a w prawej w triumfalnym geście unosi tekst Konstytucji 3 Maja. Marszałka niosą posłowie: ziemi krakowskiej Aleksander Linowski i ziemi poznańskiej Ignacy Zakrzewski. Wybór nie był przypadkowy, obaj panowie reprezentują dwie najważniejsze ziemie Korony: Małopolskę i Wielkopolskę. Pod prawą ręką marszałka widoczna jest postać trzymająca sztandar z rysów twarzy przypominająca Tadeusza Kościuszkę z bandażem na głowie, może to sugerować późniejsze odniesienie ran głowy w bitwie pod Maciejowicami (1794).

Po schodach do kolegiaty św. Jana wchodzi król Stanisław August Poniatowski, na ramionach ma założony płaszcz koronacyjny, w którym jednak wówczas nie występował. Z wieńcem laurowym pod baldachimem Matejko namalował księżnę kurlandzką Dorotę Biron, tuż za nią stoi Elżbieta Grabowska – przyjaciółka króla, matka jego dzieci. Kłaniając się przy drzwiach kościoła wita króla prezydent Warszawy Jan Dekert z córką Marianną (w żółtej sukni tyłem do widza). Dekert już wtedy nie żył, ale Matejko namalował go w tej scenie celowo, aby ukazać rolę mieszczaństwa oraz przyjęcie przez Sejm Wielki w kwietniu 1791 Prawa o miastach.

Pośrodku obrazu przedstawiona jest scena, która w rzeczywistości rozegrała się na Zamku Królewskim, poseł ziemi kaliskiej Jan Suchorzewski przeciwny konstytucji i reformom próbuje zabić nożem swojego synka, chłopczyk wyrywa się ojcu, a za rękę z nożem łapie Stanisław Kublicki, poseł inflancki, jeden z najaktywniejszych działaczy stronnictwa proreformatorskiego w Sejmie. Z kieszeni Suchorzewskiego wysypała się talia kart – aluzja do sposobu przekupienia go przez rosyjskiego ambasadora Stackelberga i przez Branickiego. Poseł kaliski, chociaż nie był dobrym graczem, nieoczekiwanie zaczął wygrywać wielkie sumy, przy jednoczesnej energicznej akcji werbunkowej partnerów od stolika.

Drugą postacią niesioną na ramionach przez posłów jest Kazimierz Nestor Sapieha marszałek konfederacji litewskiej, drugi marszałek Sejmu Wielkiego. Za Sapiehą Matejko namalował Andrzeja Zamoyskiego, autora kodyfikacji prawa Rzeczypospolitej, obejmującego wychowawcę swoich dzieci oraz obrońcę sprawy chłopskiej Stanisława Staszica.

Na koniu w mundurze szwoleżera, żołnierza lekkiej kawalerii w Księstwie Warszawskim, namalowany został królewski bratanek książę Józef Poniatowski. W 1791 książę był dowódcą stołecznego garnizonu. Centralnie Matejko umieścił jeszcze dwie ważne dla powstania konstytucji postacie: w stroju kapłana Hugona Kołłątaja oraz za nim marszałka wielkiego litewskiego Ignacego Potockiego.

Lista postaci historycznych

  1. Stanisław Małachowski (1736–1809), marszałek Sejmu Wielkiego
  2. Aleksander Linowski (ok. 1759–1820), poseł na Sejm Wielki, zwolennik konstytucji
  3. Ignacy Wyssogota Zakrzewski (1745–1802), poseł na Sejm Wielki, zwolennik konstytucji
  4. Tadeusz Kościuszko (1746–1817), generał wojsk koronnych
  5. Kazimierz Nestor Sapieha (1757–1798), marszałek Sejmu Wielkiego
  6. Julian Ursyn Niemcewicz (1757–1841), poseł na Sejm Wielki, współautor konstytucji
  7. Michał Zabiełło (1760–1815), poseł na Sejm Wielki, zwolennik konstytucji
  8. Jan Suchorzewski (zm. 1804 lub 1809), poseł na Sejm Wielki, przeciwnik konstytucji
  9. Stanisław Kublicki (1750–1809), poseł na Sejm Wielki, zwolennik konstytucji
  10. Franciszek Ksawery Branicki (ok. 1730–1819), hetman wielki koronny, przeciwnik konstytucji
  11. Hugo Kołłątaj (1750–1812), podkanclerzy koronny, współautor konstytucji
  12. Feliks Turski (1720–1800), biskup krakowski (lub Tymoteusz Gorzeński)
  13. Ignacy Potocki (1750–1809), marszałek wielki litewski, współautor konstytucji
  14. Adam Kazimierz Czartoryski (1734–1823), starosta generalny ziem podolskich, zwolennik konstytucji
  15. Scipione Piattoli (1749–1809), sekretarz prywatny królewski, współautor konstytucji
  16. Tadeusz Matuszewicz (1765–1819), poseł na Sejm Wielki, współautor konstytucji
  17. Stanisław August Poniatowski (1732–1798), król polski
  18. Anna Charlotta Dorota von Medem (1761–1821), księżna kurlandzka (lub Róża z Martynkowskich Dekertowa)
  19. Elżbieta z Szydłowskich Grabowska (1748/9–1810), metresa królewska
  20. Jan Dekert (1738–1790), prezydent miasta Warszawy
  21. Antoni Stanisław Czetwertyński-Światopełk (1748–1794), zwolennik konstytucji
  22. Antoni Polikarp Złotnicki (ok. 1750–1830), poseł na Sejm Wielki, przeciwnik konstytucji
  23. Francuski rojalista
  24. Jan Kiliński (1760–1819), mistrz szewski
  25. Klemens Maria Hofbauer (1751–1820), ksiądz redemptorysta
  26. Stanisław Staszic (1755–1826), ksiądz, działacz oświeceniowy
  27. Andrzej Hieronim Zamoyski (1716–1792), b. wojewoda inowrocławski, autor Kodeksu Zamojskiego
  28. Tymoteusz Gorzeński (1743–1825), biskup smoleński
  29. Kazimierz Konopka (1769–1805), sekretarz Hugona Kołłątaja
  30. Ksiądz prawosławny
  31. Paweł Ksawery Brzostowski (1739–1827), ksiądz (lub Józef Stępkowski)
  32. Antoni Tyzenhauz (1733–1785), b. zarządca litewskich ekonomii królewskich
  33. Chłop
  34. Józef Poniatowski (1763–1813), generał wojsk koronnych
  35. Stanisław Mokronowski (1761–1821), poseł na Sejm Wielki
  36. Młody Żyd
  37. Stary Żyd

Bibliografia

  • Włodzimierz Chybowski, Konstytucja 3 Maja [w:] Polaków dzieje malowane, Warszawa 2007

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Konstytucja_3_Maja_1791_roku&oldid=44829585”