Kornowie

Majątek *Fideikommissrittergut*^[2] koło pałacu

Herby Heinricha von Korn i Heleny z domu von Eichborn nad frontonem ich pałacu w Pawłowicach

Herby Konstantina von Schweinichen (po lewej) i Marii von Korn (po prawej) nad frontonem ich domu, przyległego do pałacu rodziców

Kornowie – rodzina wrocławskich wydawców, księgarzy i drukarzy w XVIII – XX w. Założona przez Johanna Jacoba Korna firma wydawała publikacje przeznaczone głównie dla krajów Europy Wschodniej, zwłaszcza Polski. Syn Johanna, Wilhelm Gottllieb, wydawał polskie podręczniki, uruchomił w I Rzeczypospolitej składy księgarskie w Warszawie, Lwowie i Poznaniu. Był dostawcą książek dla Stanisława Augusta Poniatowskiego i Uniwersytetu Wileńskiego.

Członkowie rodziny związani z branżą księgarską i wydawniczą:
- Johann Jacob Korn (1702–1756), pochodzący z okolic Koburga w ówczesnym księstwie Wettynów starszej linii, protoplasta rodu i założyciel firmy, wydawca najstarszej i najdłużej wychodzącej gazety wrocławskiej Schlesische Zeitung
- Johann Friedrich Korn (1736–1802), syn Johanna Jacoba; wydawca i antykwariusz
- Wilhelm Gottlieb Korn (1739–1806), syn Johanna Jacoba i jego spadkobierca; księgarz i wydawca
- Johann Gottlieb Korn (1765–1837), syn Wilhelma Gottlieba i jego spadkobierca; księgarz i wydawca
- Julius Korn (1799–1837), syn Johanna Gottlieba i jego spadkobierca; wydawca dzieł i czasopism niemieckich, dbał o rozwój techniczny firmy
- Heinrich von^[3] Korn (1829-1907), syn Juliusa i jego spadkobierca; właściciel także papierni^[4] na wówczas podwrocławskim Zakrzowie (dziś w granicach miasta); współzałożyciel m.in. Śląskiego Muzeum Rzemiosła Artystycznego i innych instytucji kulturalnych
- Richard von Bergmann-Korn (1885-1945), Dr fil., mjr w st. sp., wnuk Heinricha, ostatni właściciel firmy; założyciel Bergstadtverlag
nie związani z rodową firmą Johanna Jacoba
- Friedrich Wilhelm Korn, syn Wilhelma Gottlieba
- Julian Ferdinand Korn, syn Wilhelma Gottlieba
- Adolf Carl Korn (1820-1902), syn Juliana Ferdinanda; lekarz w Argentynie
- Aleksander Korn (1860-1936), syn Adolfa Carla; lekarz i polityk argentyński
- Marie von Korn (1866 – 1955), córka Heinricha^[5]^[6]^[7].

Heinrich von Korn stał się patronem jednej z wrocławskich ulic (dziś - aleja Kromera), wiodącej w kierunku Psiego Pola. W okolicach Psiego Pola, w dzisiejszym osiedlu Pawłowice Kornowie nabyli w 1891 majątek^[8] (dziś mieści się w nim Ponadregionalne Rolnicze Centrum Kongresowe w Pawłowicach Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, w 1996 roku został on wpisany do rejestru zabytków). Jeszcze w roku 1867 Heinrich Korn nabył inny pałac na Dolnym Śląsku, w Siedlimowicach^[9]. Dewizą rodową Kornów była łacińska sentencja CANDIDE ET CAUTE (zacnie i przezornie); inskrypcja tej treści widnieje nad portalem pałacu w Pawłowicach oraz nad portalem ruiny pałacu w Siedlimowicach.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Pałac zbudowano w latach 1891-1895), prawdopodobnie według projektu Augusta Ortha; na zdjęciu pokazany jest budynek główny ozdobiony herbami Heinricha von Korn i jego żony Heleny z domu von Eichborn; obok głównego budynku pałacu znajduje się połączony z nim osobny i mniej okazały budynek, przyozdobiony nad wejściem herbem córki von Kornów - Marii oraz jej męża Constantina von Schweinichen; przed frontowym wejściem pałacu widoczna jest kamienna okrągła podstawa, dziś pusta, na której do 1945 znajdował się nagrobek ostatniej Świnkowej na Świnach, Erdmuthe Sophie z domu von Zedlitz (1665 – 1729), odnaleziony przy robotach kanalizacyjnych w Jaworze około roku 1890.
↑ Do Fideikommissrittergut (ordynacji) należy duże gospodarstwo rolne, w skład którego prócz obór, chlewów i stajni (zbudowanych w 1892) wchodził także młyn (1891), wieża wodna, magazyny i dom zarządcy (wszystkie ukończone w 1895) oraz kuźnia (1900). Całość liczącą 347,8 ha uzupełniała mleczarnia i gorzelnia; w roku 1936 zapłacono tu podatek roczny 9671 RM
↑ Heinrich Korn uzyskał szlachectwo 13 września 1882; począwszy od tego dnia zarówno on sam, jak i jego potomkowie uzyskali prawo do używania „von” przed nazwiskiem.
↑ Papiernia funkcjonowała jeszcze także po wojnie, do 1952, i częściowo była poprzedniczką późniejszych Zakładów Metalowych, jeszcze później przekształconych w fabrykę pralek i lodówek „Polar” (w magazynach dawnej papierni dziś jest lakiernia „Polaru”); przez wiele lat po wojnie w zakładach tych oprócz sprzętu AGD produkowano także amunicję
↑ Córka Heinricha von Korn i Heleny Moriz-Eichborn ze znanej rodziny bankierskiej, stąd herby Kornów i Eichbornów w Pawłowicach. Urodzona we Wrocławiu, w roku 1920 przekazała swą ordynację Pawelwitz (Pawłowice) najstarszemu synowi Ernestowi von Schweinichen, przyjęła obywatelstwo polskie i przeniosła się do Poznańskiego, gdzie po mężu (zm. 1911) posiadała majątek Bachorzew-Hilarowo koło Jarocina. Niemieccy właściciele ziemscy na terenach przypadłych II RP musieli optować za Polską, jeśli chcieli zachować majątki, w innym przypadku - sprzedawać i przenosić się do Rzeszy. Po wojnie Marie z von Kornów Schweinichen była za to obywatelstwo polskie prześladowana przez koła wysiedleńcze. Zmarła w Niederramstadt bei Darmstadt w Niemczech w 1955.
↑ jej synowa Waldtraut hr. von Schlieffen, ur. w Rozbitku (stoi tam nadal wielki pałac) pozostała w Polsce aż do 1955 i zawarła nawet w 1952 drugie małżeństwo z Ernestem von Unruh (Unrug). Najmłodszy syn Marii miał na imię Nikolaus (ur. w Pawłowicach w 1905, zm. w Offenbach w 1994)
↑ Spotkaniu wychowanków Ritterakademie w Legnicy w 1995 przewodniczył von Korn
↑ Majątek ten - do 1810 własność klasztoru św. Wincentego na Ołbinie, w 1886 folwark należący do Karola Walthera. Składa się - oprócz pałacu – z ośmiohektarowego zespołu parkowego z oczkiem wodnym oraz dużego gospodarstwa rolnego
↑ Majątek w Siedlimowicach (niem. Schönfeld, dziś w powiecie świdnickim w pobliżu Żarowa) składał się z 228 hektarów i osiemnastowiecznego pałacu, który Korn przebudował w latach 1873-1875 w stylu neorenesansowym. Pałac po śmierci Heinricha przejęła jego żona Helena, a w 1909 jego właścicielem stał się ich wnuk, Richard von Bergmann-Korn. Po jego śmierci w 1945 pałac nie był użytkowany i popadł w ruinę.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Constantin von Schweinichen, Aus der Geschichte des Geschlechts derer von Schweinichen, Breslau 1905
Klaus Ullmann, Schlesien-Lexikon, Würzburg 1992
Encyklopedia Wrocławia (s. 381 - „Kornowie” oraz s. 607 - „Pałac Kornów”), 2000, ISBN 83-7023-749-5

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Pałac Kornów w Pawłowicach

[1] Pałac zbudowano w latach 1891-1895), prawdopodobnie według projektu Augusta Ortha; na zdjęciu pokazany jest budynek główny ozdobiony herbami Heinricha von Korn i jego żony Heleny z domu von Eichborn; obok głównego budynku pałacu znajduje się połączony z nim osobny i mniej okazały budynek, przyozdobiony nad wejściem herbem córki von Kornów - Marii oraz jej męża Constantina von Schweinichen; przed frontowym wejściem pałacu widoczna jest kamienna okrągła podstawa, dziś pusta, na której do 1945 znajdował się nagrobek ostatniej Świnkowej na Świnach, Erdmuthe Sophie z domu von Zedlitz (1665 – 1729), odnaleziony przy robotach kanalizacyjnych w Jaworze około roku 1890.

[2] Do Fideikommissrittergut (ordynacji) należy duże gospodarstwo rolne, w skład którego prócz obór, chlewów i stajni (zbudowanych w 1892) wchodził także młyn (1891), wieża wodna, magazyny i dom zarządcy (wszystkie ukończone w 1895) oraz kuźnia (1900). Całość liczącą 347,8 ha uzupełniała mleczarnia i gorzelnia; w roku 1936 zapłacono tu podatek roczny 9671 RM

[3] Heinrich Korn uzyskał szlachectwo 13 września 1882; począwszy od tego dnia zarówno on sam, jak i jego potomkowie uzyskali prawo do używania „von” przed nazwiskiem.

[4] Papiernia funkcjonowała jeszcze także po wojnie, do 1952, i częściowo była poprzedniczką późniejszych Zakładów Metalowych, jeszcze później przekształconych w fabrykę pralek i lodówek „Polar” (w magazynach dawnej papierni dziś jest lakiernia „Polaru”); przez wiele lat po wojnie w zakładach tych oprócz sprzętu AGD produkowano także amunicję

[5] Córka Heinricha von Korn i Heleny Moriz-Eichborn ze znanej rodziny bankierskiej, stąd herby Kornów i Eichbornów w Pawłowicach. Urodzona we Wrocławiu, w roku 1920 przekazała swą ordynację Pawelwitz (Pawłowice) najstarszemu synowi Ernestowi von Schweinichen, przyjęła obywatelstwo polskie i przeniosła się do Poznańskiego, gdzie po mężu (zm. 1911) posiadała majątek Bachorzew-Hilarowo koło Jarocina. Niemieccy właściciele ziemscy na terenach przypadłych II RP musieli optować za Polską, jeśli chcieli zachować majątki, w innym przypadku - sprzedawać i przenosić się do Rzeszy. Po wojnie Marie z von Kornów Schweinichen była za to obywatelstwo polskie prześladowana przez koła wysiedleńcze. Zmarła w Niederramstadt bei Darmstadt w Niemczech w 1955.

[6] synowa Waldtraut hr. von Schlieffen, ur. w Rozbitku (stoi tam nadal wielki pałac) pozostała w Polsce aż do 1955 i zawarła nawet w 1952 drugie małżeństwo z Ernestem von Unruh (Unrug). Najmłodszy syn Marii miał na imię Nikolaus (ur. w Pawłowicach w 1905, zm. w Offenbach w 1994)

[7] Spotkaniu wychowanków Ritterakademie w Legnicy w 1995 przewodniczył von Korn

[8] Majątek ten - do 1810 własność klasztoru św. Wincentego na Ołbinie, w 1886 folwark należący do Karola Walthera. Składa się - oprócz pałacu – z ośmiohektarowego zespołu parkowego z oczkiem wodnym oraz dużego gospodarstwa rolnego

[9] Majątek w Siedlimowicach (niem. Schönfeld, dziś w powiecie świdnickim w pobliżu Żarowa) składał się z 228 hektarów i osiemnastowiecznego pałacu, który Korn przebudował w latach 1873-1875 w stylu neorenesansowym. Pałac po śmierci Heinricha przejęła jego żona Helena, a w 1909 jego właścicielem stał się ich wnuk, Richard von Bergmann-Korn. Po jego śmierci w 1945 pałac nie był użytkowany i popadł w ruinę.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]