Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Miasteczku Śląskim
 nr rej. 654/66 z dnia 2 maja 1966[1]
| |||||||||||||||||
| kościół parafialny | |||||||||||||||||
 Widok z południowego zachodu (2021) | |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Adres |
Świętego Marka 21 | ||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Parafia |
Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Miasteczku Śląskim | ||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Miasteczka Śląskiego  | |||||||||||||||||
 50°29′10,1″N 18°56′55,0″E/50,486139 18,948611
| |||||||||||||||||
Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny – rzymskokatolicki kościół parafialny Parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Miasteczku Śląskim z XIX wieku Miasteczku Śląskim-Żyglinie w powiecie tarnogórskim, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwszy kościół w Żyglinie wzniesiono z drewna i poświęcono 7 września 1253 roku[2]; spłonął lub został rozebrany w listopadzie 1700 roku[2]. Drugi kościół zbudowano w latach 1703–1705[2], miał wymiary 7 × 14 m[2].
Wniosek o budowę nowej świątyni na miejscu drugiego kościółka został złożony w 1801 roku[2] przez parafian na landratowi bytomskiemu hrabiemu Erdmannowi Gustawowi Hencklowi von Donnersmarckowi[2], który następnie przekazał go w dniu 30 września do wyższej instytucji – Królewsko Pruskiej Kamery Wojenno-Dominialnej we Wrocławiu. Sprawą zainteresowały się władze państwowe, ponieważ świątynia w Żyglinie posiadała patronat króla. 13 maja 1835 roku bytomski landrat nakazał zamknąć kościół z uwagi na jego zły stan techniczny[2]. Długoletnie spory sprawiły, że zezwolenie na budowę nowego kościoła wydano po niemal 40 latach od złożenia wniosku[2]. 30 kwietnia 1838 roku ministerstwo spraw duchownych, oświatowych i zdrowotnych w Berlinie wydało zgodę na budowę świątyni. Projekt kościoła autorstwa królewskiego inspektora budowlanego Fellera z Gliwic[3], który powstał przed 14 sierpnia 1835 roku[3], został oceniony przez ministerstwo jako gustowny. 15 stycznia 1839 roku landrat bytomski postanowił o przetargu na dostarczenie materiałów budowlanych, który obowiązywał w całym powiecie, a nawet w urzędowym organie rejencji opolskiej.
Budowa kościoła przebiegała w latach 1840[2]–1842[4] pod kierownictwem mistrza ciesielskiego Spohra[2]; nowa świątynia została poświęcona 24 listopada 1842 roku[5][2] przez ks. Antoniego Schneiderskiego z Tarnowskich Gór[2]. Za projekt wnętrza odpowiadał prawdopodobnie Uhlig, radca budowlany z Gliwic[6]. 10 sierpnia 1853 roku pobłogosławiono dwa boczne ołtarze:[2] Matki Boskiej fundacji Bractwa Wstrzemięźliwości, i św. Barbary, fundacji górników i radcy górniczego Seidla[2]. W 1857 roku wzniesiono plebanię na planie krzyża[2] (ul. św. Marka 21[7]). W latach 1873–1874 (bądź wyłącznie w 1873 roku[2]) do kościoła została dobudowana wieża[5][8] według projektu królewskiego powiatowego mistrza budowlanego Augusta Hanniga z Bytomia, który został ukończony 8 lutego 1868 roku[9]. Przy jej budowie pracowali: mistrz murarski Morawiec, mistrz ciesielski Kocula i przedsiębiorstwo kamieniarskie Halbiga z Orzesza[2]. Od maja do października 1881 roku przerobiono dwa okna na otwory drzwiowe oraz przedsionki z daszkami według projektu wspomnianego Augusta Hanniga[10].
W latach 1979–1982 przeprowadzono kompleksowy remont i modernizację obiektu[2][5], a 8 września 1982 roku[11] kościół został poświęcony[5] przez biskupa Herberta Bednorza[11]. W latach 2000–2002 wnętrze świątyni poddano pracom rekonstrukcyjnym i remontowym, odrestaurowano ołtarze, które 21 maja 2003 roku[11] poświęcił biskup Gerard Kusz[11] Wieża i elewacja kościoła zostały odnowione w 2006 roku[11]. Pomiędzy kościołem a cmentarzem wzniesiono nową kaplicę przedpogrzebową w latach 2010–2012[11] oraz utwardzono drogę na cmentarz[11].
31 lipca 2014 roku rzeźby znajdujące się przed kościołem zostały wpisane do wpisany do rejestru zabytków ruchomych województwa śląskiego (numer rejestru B/281/14)[12].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Świątynia wzniesiona w centrum Żyglina[13], w jego najwyższej części[14], murowana[5] z wapienia żyglińskiego i cegły[2], w stylu arkadowym[2] (według innych źródeł neoromańska[5] lub neogotycka[15][16]), z wieżą[5], stanowiącą dominantę wysokościową w obrębie Żyglina[17], otoczona ogrodzeniem[16]. Przed wejściem do kościoła znajdują się dwie rzeźby w stylu akademizmu przedstawiające Matkę Bożą i św. Jana Ewangelistę[12].
We wnętrzu pomieszczono kilka elementów wyposażenia w stylu barokowym z poprzedniego kościoła[2] oraz obrazy autorstwa malarza Höckera z Wrocławia[2], a także dwa ołtarze boczne[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków [1].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Górecki 2017 ↓, s. 242.
- ↑ a b Nadolski 2001 ↓, s. 70.
- ↑ Luszka i inni 2018 ↓, s. 65.
- ↑ a b c d e f g Justyna Foks: Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna po Gminie Miasteczko Śląskie: jesień-zima. Miasteczko Śląskie: Art Grafo Justyna Britner, po 2008, s. 35.
- ↑ Nadolski 2001 ↓, s. 82.
- ↑ Plebania parafii pw. Narodzenia NMP w Żyglinie. Odkrywcza Turystyka. [dostęp 2021-08-17].
- ↑ O naszej historii. Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Żyglinie. [dostęp 2013-03-24].
- ↑ Nadolski 2001 ↓, s. 77.
- ↑ Nadolski 2001 ↓, s. 79.
- ↑ a b c d e f g Górecki 2017 ↓, s. 243.
- ↑ a b Luszka i inni 2018 ↓, s. 73.
- ↑ Luszka i inni 2018 ↓, s. 47.
- ↑ Luszka i inni 2018 ↓, s. 36.
- ↑ Płazak i Przała 1968 ↓, s. 34.
- ↑ a b Luszka i inni 2018 ↓, s. 70.
- ↑ Luszka i inni 2018 ↓, s. 24.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- ks. Piotr Górecki: Parafie i kościoły diecezji gliwickiej. Gliwice – Opole: Uniwersytet Opolski. Wydział Teologiczny, 2017, seria: Z Dziejów Kultury Chrześcijańskiej na Śląsku 94. ISBN 978-83-65860-01-9.
- Adrian Luszka i inni: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miasteczko Śląskie. Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XLI/373/18 Rady Miejskiej w Miasteczku Śląskim z dnia 20 września 2018 r. Geoplan, 2018-06.
- Przemysław Nadolski: „Die Kirche ist im Jahre 1840–1842 von Kalkstein erbaut…” – dzieje budowy i użytkowania trzeciego murowanego kościoła w Żyglinie do roku 1922. W: Monografia Miasteczka Śląskiego. Marek Wroński (red.). T. II część 2: Z dziejów kościoła Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Żyglinie. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Instytutu Tarnogórskiego, 2001. ISBN 83-87470-41-4.
- Ignacy Płazak, Jan Przała: Katalog zabytków sztuki w Polsce. red. Izabela Rejduch-Samkowa, Jan Samek. T. VI: (województwo katowickie). Cz. zeszyt 12: (powiat tarnogórski). Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk i Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach, 1968. ISBN 83-86293-37-3.