Leon Frankowski
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Główne wojny i bitwy | |
Leon Frankowski (ur. 25 marca 1843 w Liwkach Szlacheckich na Podlasiu, zm. 16 czerwca[1] 1863 w Lublinie), komisarz Rządu Narodowego w województwie lubelskim do lutego 1863 roku[2], dowódca oddziału w powstaniu styczniowym.
Był synem podlaskiego ziemianina Feliksa i Julii z Marcinkiewiczów. Od 1857 uczęszczał do Instytutu Szlacheckiego w Warszawie, w 1860 przeniósł się do gimnazjum realnego[3]. Od samego początku pobytu w nowej szkole stał się w niej przywódcą patriotycznej młodzieży[1]. Przyłączył się wkrótce do starszych braci Jana Józefa i Stanisława, działających w konspiracyjnej organizacji tzw. Kół Janowskiego. Uczestniczył m.in. w manifestacji na pogrzebie wdowy po generale Sowińskim[3]. Za demonstracyjne zniszczenie ogrodzenia ogrodu, który wydzielił sobie z terenu gimnazjum naczelnik książę Aleksander Wielopolski, był więziony[3]. Po uwolnieniu wyjechał na prowincję, kontynuując działania aresztowanego w 1862 brata Jana na terenie województwa lubelskiego. Najaktywniej szerzył idee Ludwika Mierosławskiego w środowisku młodzieży uczącej się i rzemieślników. Z ramienia Komitetu Centralnego Narodowego został komisarzem lubelskim jesienią 1862[3].
Na początku stycznia 1863 zainicjował prawdopodobnie zjazd komisarzy wojewódzkich, gdzie samodzielnie postanowiono o terminie wybuchu powstania. Frankowski przedstawił tę decyzję Komitetowi Centralnemu, za co został na krótko aresztowany przez tenże komitet[3]. Zwolniony dzięki poręczeniom m.in. Zygmunta Padlewskiego, zorganizował oddział złożony ze studentów Instytutu Politechnicznego w Puławach. Na czele tego oddziału zdobył Kazimierz Dolny i stoczył zwycięską potyczkę pod Kurowem, zdobywając furgon pocztowy ze znaczną sumą pieniędzy. Wkrótce przekazał dowództwo wojskowe, ale pozostał przy oddziale[3]. 8 lutego w czasie chaotycznego wycofywania się przed większym oddziałem rosyjskim powstańcy zostali rozbici w potyczce pod Słupczą (Dwikozami) niedaleko Sandomierza. Ranny Frankowski schronił się w Sandomierzu, ale tamże został ujęty i po wyleczeniu postawiony przed sądem wojskowym. Nie zgodził się na współpracę z Rosjanami. Mimo starań rodziny otrzymał wyrok śmierci i został powieszony.
Na miejscu kaźni jego i innych powstańców w Lublinie (dawniej teren koszar, obecnie miasteczka akademickiego) znajduje się krzyż i głaz z tablicą pamiątkową[4]. Ostatecznie pochowano go na lubelskim cmentarzu przy ul. Lipowej[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Tomasz Dobrowolski: FRANKOWSKI Leon Gabriel (1842-1863), powstaniec styczniowy, komisarz na województwo lubelskie, stracony w Lublinie. [w:] Słownik biograficzny Południowego Podlasia i Wschodniego Mazowsza [on-line]. Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach. [dostęp 2022-12-21]. (pol.). - wg PSB został stracony 16 kwietnia 1863 r.
- ↑ Organizacja władz powstańczych w roku 1863 [Spis obejmuje Komitet Centralny oraz naczelników wojennych i cywilnych powiatów z województw: mazowieckiego, podlaskiego, lubelskiego, sandomierskiego, krakowskiego, kaliskiego, płockiego, augustowskiego, wileńskiego, kowieńskiego, grodzieńskiego, mińskiego, mohylewskiego, witebskiego, kijowskiego, wołyńskiego, podolskiego oraz z Galicji, Wielkopolski i Prus Zachodnich. AGAD, nr zespołu 245, s. 5.
- ↑ a b c d e f Joanna Zahorska, Leon Frankowski, w: Polski Słownik Biograficzny, tom 7, Kraków 1948-1958, s. 94-95
- ↑ Ulica Beliniaków [online], teatrnn.pl [dostęp 2024-04-24] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Joanna Zahorska, Leon Frankowski, w: Polski Słownik Biograficzny, tom 7, Kraków 1948-1958, s. 94-95, tam bibliografia
- Tomasz Dobrowolski: FRANKOWSKI Leon Gabriel (1842-1863), powstaniec styczniowy, komisarz na województwo lubelskie, stracony w Lublinie. [w:] Słownik biograficzny Południowego Podlasia i Wschodniego Mazowsza [on-line]. Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach. [dostęp 2022-12-21]. (pol.). - tam obszerna bibliografia nowszej literatury przedmiotu