Leszczotka dwojaczka
| Furcula bifida | |||||
| (Brahm, 1787) | |||||
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Plemię | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
leszczotka dwojaczka | ||||
| |||||
Leszczotka dwojaczka[1][2], widłogonka dwojaczka[3], dziwaczka dwojaczka[4], widłogonka białodrzewka[5] (Furcula bifida) – gatunek motyla z rodziny garbatkowatych. Zamieszkuje Palearktykę. Gąsienice żerują na wierzbach i topolach. Osobniki dorosłe aktywne nocą.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1781 roku przez Johanna A.E Goeze pod nazwą Phalaena hermelina, jednak była ona wcześniej wykorzystana[6]. W związku z tym za obowiązujący uznaje się epitet gatunkowy bifida, nadany w 1787 roku przez Nikolausa Josepha Brahma[6][7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Owad dorosły[edytuj | edytuj kod]
Motyl o krępym ciele[8] i rozpiętości skrzydeł sięgającej od 38 do 43 mm[3]. Głowa jest zaopatrzona w słabo owłosione oczy złożone, bardzo krótkie głaszczki, natomiast pozbawiona jest przyoczek i ssawki. Czułki nie osiągają połowy długości przedniego skrzydła i wykazują dymorfizm płciowy w budowie, będąc wyraźnie grzebykowanymi u samca, zaś u samicy mając krótsze ząbki. Szeroki tułów ma gęste owłosienie i nieodstające tegule. Skrzydło przedniej pary osiąga od 18 do 22 mm długości[8] i ma szarawobiałe, lekko prześwitujące, rozjaśnione w polu nasadowym tło. Szarą, lekko na przedzie zwężoną przepaskę środkową obrzeżają czarne linie, z których wewnętrzna jest szeroka i niemal prosta, a zewnętrzna jest w przedniej części lekko wygięta łukowato i tam zgrubiała. Poza tym czarne są dwie ostro ząbkowane na żyłkach linie zlokalizowane w polu zewnętrznym, na zewnątrz od przepaski środkowej oraz szereg plamek przy zewnętrznej krawędzi skrzydła. Na obrzeżeniach środkowej przepaski oraz na ciemnej plamie wierzchołkowej występuje delikatne nakrapianie barwy żółtej[8][3]. Owalne skrzydło tylnej pary ma białe tło ze słabo widoczną stalowoszarą obwódką i ciemną plamką na żyłce poprzecznej. Odnóża są gęsto porośnięte wełnistymi włoskami. Odwłok również jest gęsto owłosiony[8].
Stadia rozwojowe[edytuj | edytuj kod]
Jaja mają kształt półkulisty i osiągają między 1,2 a 1,4 mm średnicy. Nie są przykrywane łuskami z odwłoka samicy. Ubarwienie zarówno chorionu, jak i reszty jaja jest czarne. Powierzchnia chorionu podzielona jest na duże komórki z ostrymi zmarszczkami na dnie. Na rozetkę mikropylową składa się od 19 do 22 komórek[9].
Gąsienica ostatniego stadium ma ubarwienie zielone z brunatnym znakiem za głową, brunatnym siodłem oraz brunatnozielonymi widełkami na wierzchołku odwłoka. Barwa jej ciała ciemnieje do brudnobrązowej przed przepoczwarczeniem[1].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad ten zasiedla wilgotne lasy liściaste (chętnie łęgowe) i mieszane, nadrzeczne zarośla, parki, ogrody i stanowiska ruderalne[3][1]. Gąsienice są foliofagami żerującymi na liściach wierzb (w tym wierzby iwy, wierzby dwubarwnej i wierzby czarniawej) i topól (w tym topoli białej, osiki, topoli czarnej, topoli balsamicznej i Populus suaveolens)[6][3]. Preferują niskie drzewa[3][2]. Okres lotu motyli trwa od maja do lipca, zaś okres żerowania gąsienic od lipca do września[3]. Wyrośnięta gąsienica konstruuje z przędzy i pogryzionej kory twardy kokon, w którym następuje jej przepoczwarczenie[2][4]. Zimowanie odbywa się w stadium poczwarki, niekiedy dwukrotnie[3]. Owady dorosłe nie pobierają pokarmu i są aktywne nocą. Przylatują do sztucznych źródeł światła. Za dnia przesiadują na pniach drzew i konstrukcjach drewnianych[8].
Gatunek palearktyczny[6]. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Andory, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Luksemburgu, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji[7]. Poza tym występuje w Afryce Północnej, azjatyckiej części Turcji, Armenii, Kazachstanie, Iranie, Mongolii i Chinach[6][8]. W Polsce jest owadem nierzadko spotykanym, ale lokalnym[1]. Z kolei na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony został ze statusem gatunku narażonego na wyginięcie (VU)[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Furcula bifida – Leszczotka dwojaczka. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2020-12-27].
- ↑ a b c J. Heintze: Motyle Polski (wyd. II). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1990.
- ↑ a b c d e f g h Krzysztof Jonko: Furcula bifida. [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2020-12-10].
- ↑ a b Dziwaczka dwojaczka, Furcula bifida (Brahm). [w:] Jezioro.com.pl [on-line]. 2005-06-23. [dostęp 2020-12-26].
- ↑ B. Dyakowski: Atlas motyli krajowych. Wydawnictwo Michała Arcta, 1906.
- ↑ a b c d e Markku Savela: Furcula Lamarck, 1816. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2020-12-19].
- ↑ a b Furcula bifida. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2020-12-27].
- ↑ a b c d e f Edward Sołtys: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 47-50. Notodontidae, Thaumetopoeidae, Thyatriridae, Drepanidae. Warszawa: PWN, Polski Związek Entomologiczny, 1965.
- ↑ I.V. Dolinskaya. Key to the Species of Ukrainian Notodontid Moths (Lepidoptera, Notodontidae) on the Egg Characters. „Vestnik zoologii”. 50 (6), s. 517–532, 2016. DOI: 10.1515/vzoo-2016-0059.
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.