Listownicowce
 Wielkomorszcz gruszkonośny (Macrocystis pyrifera) | |
| Systematyka[1] | |
| Domena | |
|---|---|
| Supergrupa | |
| Królestwo | |
| Gromada | |
| Klasa | |
| Podklasa | |
| Rząd |
listownicowce |
| Nazwa systematyczna | |
| Laminariales Mig. 1909 Kryptogamen-Flora von Deutschland, Deutsch-Österreich und der Schweiz. Band II. Algen. 2. Teil. Rhodophyceae, Phaeophyceae, Characeae. pp. i-iv, 1-382, 122 (41 col.) pls. Gera: Verlag Friedriech von Zezschwitz. | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Listownicowce (Laminariales) – rząd dużych morskich glonów z klasy brunatnic. Ich plechy osiągają największy stopień złożoności, w zasadzie przypominając narządy i tkanki roślinne nawet u najprościej zbudowanych przedstawicieli (strunka). Składają się z nibyliścia (fylloid), nibyłodygi (kauloid) i nibykorzenia (stopka, ryzoid). Zawierają struktury zbliżone do miękiszu asymilacyjnego, tkanki wzmacniającej, a u niektórych (wielkomorszcz) nawet rurek sitowych. Niektóre posiadają pęcherze powietrzne ułatwiające utrzymanie ciała blisko powierzchni wody. Niektóre gatunki dorastają do kilkudziesięciu metrów długości, w tempie nawet kilkudziesięciu cm na dobę (wielkomorszcz), będąc największymi okazami glonów i protistów. Tworzą przybrzeżne zarośla wodorostów, niekiedy o postaci lasu wodorostów. Występują głównie w morzach chłodnych i umiarkowanych (w wodach międzyzwrotnikowych zwykle w zasięgu prądów chłodnych).
Przemiana pokoleń jest heteromorficzna - sporofit jest okazały, a gametofit niepozorny. Rozmnażanie płciowe polega głównie na oogamii. Gametofity męskie są wielokomórkowe, rozgałęzione, z licznymi plemniami wytwarzającymi po jednym dwuwiciowym plemniku. Gametofity żeńskie wielokomórkowe lub jednokomórkowe.
Zastosowanie gospodarcze[edytuj | edytuj kod]
Plechy listownicowców są stosowane jako nawóz. Jako pasza stosowane są różne gatunki listownicy, strunki, skrzydlicy, wielkomorszczu.
Niektóre gatunki bywają stosowane jako pokarm (kapusta morska). W Europie w czasach głodu były to np. skrzydlica jadalna i listownica cukrowa. Ten ostatni gatunek, a także Alaria crassifolia oraz Laminaria religiosa bywają także używane jako rodzaje kombu - potrawy z kuchni japońskiej, której podstawowym gatunkiem jest listownica japońska (Saccharina japonica; ma-kombu). Zastosowanie spożywcze mają także baniopień, Durvillea i undaria (wakame).
Z listownicowców uzyskuje się także dodatki do żywności takie jak kwas alginowy i jego pochodne (alginiany). Ekstrakty z listownicy, Durvillea i wielkomorszczu mają zastosowanie przy wyrobie kosmetyków. Ze względu na zawarty w komórkach jod, bywają stosowane w leczeniu jego niedoboru.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
We współczesnych systemach taksonomicznych podobnie jak pozostałe brunatnice są zaliczane do supergrupy sar. W kladystycznym systemie Adla i in. z 2019 pozycja tego rzędu to[2]:
- eukarionty
- Diaphoretickes
- stramenopile (Stramenopiles)
- Gyrista
- Ochrophyta
- Chrysista
- brunatnice (Phaeophyceae)
- Laminariales
- brunatnice (Phaeophyceae)
- Chrysista
- Ochrophyta
- Gyrista
- stramenopile (Stramenopiles)
- Diaphoretickes
W systemie Ruggiero i in. utrzymującym tradycyjne kategorie systematyczne i zaadaptowanym przez serwis AlgaeBase pozycja rzędu to[3]:
- nadkrólestwo Eukaryota
- królestwo chromisty (Chromista)
- podkrólestwo Harosa (odpowiadające supergrupie sar)
- infrakrólestwo Halvaria
- nadtyp Heterokonta (odpowiadający supergupie stramenopile)
- typ Ochrophyta
- klasa brunatnice (Phaeophyceae)
- podklasa Fucophycidae
- rząd Laminariales.
- podklasa Fucophycidae
- klasa brunatnice (Phaeophyceae)
- typ Ochrophyta
- nadtyp Heterokonta (odpowiadający supergupie stramenopile)
- infrakrólestwo Halvaria
- podkrólestwo Harosa (odpowiadające supergrupie sar)
- królestwo chromisty (Chromista)
Przedstawiciele[edytuj | edytuj kod]
W systemie AlgaeBase na początku 2021 w obrębie rzędu wyróżniano następujące rodziny:[a]
- Agaraceae
- Alariaceae
- Arthrothamnaceae
- Aureophycaceae
- Laminariaceae
- Lessoniaceae
- oraz gatunki incertae sedis: Costulariella kurilensis, Feditia simuschirensis i Phyllariella ochotensis.
Do bardziej znanych przedstawicieli należą[4]:
- skrzydlica (Alaria)
- skrzydlica jadalna (A. esculenta)
- skrzydlica rozdęta (A. fistulosa)
- skrzydlica mocna (A. valida)
- strunka witkowata (Chorda filum)
- Durvillea antarctica
- listownica (Laminaria)
- listownica Cloustona (L. cloustoni)
- listownica palczasta (L. digitata)
- listownica północna (L. hyperborea)
- ma-kombu (listownica japońska) (L. japonica)
- listownica cukrowa (L. saccharina)
- lesonia
- lesonia pstra (Lessonia variegata)
- wielkomorszcz gruszkonośny (Macrocystis pyrifera)
- baniopień Lütkego (Nereocystis luetkeana)
- undaria pierzastodzielna (Undaria pinnatifida)
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ System ten jest na bieżąco aktualizowany, przez co przedstawiona w nim taksonomia może znacząco, nawet na poziomie przynależności do królestw, się różnić w zależności od daty.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Taxonomy Browser Order: Laminariales [online], AlgaeBase [dostęp 2021-02-02] (ang.).
- ↑ Sina M. Adl i inni, Revisions to the Classification, Nomenclature, and Diversity of Eukaryotes, „Journal of Eukaryotic Microbiology”, 66 (1), 2019, s. 4–119, DOI: 10.1111/jeu.12691, PMID: 30257078 (ang.).
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ Zbigniew Podbielkowski: Glony. Wyd. czwarte. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1985. ISBN 83-02-02352-3.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Joanna Zofia Kadłubowska: Zarys algologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975.