Męczennica jadalna
![]() | |
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
męczennica jadalna |
Nazwa systematyczna | |
Passiflora edulis Sims Bot. Mag. 45: t. 1989. 1818 |
Męczennica jadalna, marakuja (Passiflora edulis Sims) – gatunek rośliny z rodziny męczennicowatych. Pochodzi z Ameryki Południowej (Brazylia, Argentyna, Paragwaj), została też zawleczona i rozprzestrzeniła się w Nowej Zelandii, Afryce, Makaronezji, na Hawajach i Galapagos[3]. Jest powszechnie uprawiana w krajach tropikalnych. W Azji popularne są dwa kultywary:
- odmiana indonezyjska P. edulis forma edulis występująca w dwóch odmianach: z owocami o skórce fioletowej, zwana markisa, oraz odmiana o skórce żółtopomarańczowej o lokalnej nazwie konyal,
- P. edulis forma flavicarpa o owocach żółtych, uprawiana w Malezji, Tajlandii i na Filipinach[4].
Skórka odmiany fioletowej po zbiorze bardzo się marszczy, co jednak nie wpływa na jakość owoców. Miąższ obu odmian zawiera około 32% soku[5].
Nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Męczennicę często nazywa się potocznie marakują, również takim mianem określa się jej owoce. Zwyczajowo zwana także granadillą purpurową. Z łaciny słowo passio oznacza cierpienie, flos – kwiat. Swoją nazwę rodzajową roślina nosi przez to, że przypomina sobą narzędzia męki Jezusa Chrystusa.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
Krzewiaste pnącze o długości pędów do 15 m[6]. Posiada pochodzące z przekształconych pędów wąsy czepne.
Naprzemianległe, głęboko 3-klapowe o piłkowanych brzegach, o długości i szerokości 5-22 cm.
Bardzo charakterystyczne, białawe lub fioletowe, o średnicy 5–7 cm. Wyrastają pojedynczo w kątach liści i otoczone są od dołu 3-listkową okrywą. Mają krążkowate, silnie rozwinięte dno kwiatowe, 5-działkowy kielich, 5-płatkową koronę i złożony z 3 okółków przykoronek. Najbardziej zewnętrzny z tych okółków ma postać kolorowych nitek, wewnętrzny zaś przylega do androgyneforu, na szczycie którego znajduje się 5 pręcików otaczających 1 słupek.

Jajowata lub okrągława jagoda o długości 4–10 cm, z licznymi ciemnymi nasionami, otoczonymi szklistą, pomarańczową osnówką. Okrywa włóknista, ciemnopurpurowa lub żółta.
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]- Sztuka kulinarna – owoce marakui zjada się na surowo wraz z pestkami lub bez nich. Owoce są też wykorzystywane do produkcji jogurtów, soków, lodów. Mają kleisty, galaretowaty i orzeźwiający miąższ o smaku słodko-kwaśnym.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-09] (ang.).
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-01].
- ↑ Wendy G. Hutton: Handy Pocket Guide to Tropical Fruits. Wyd. 1. Hong Kong: Periplus, 2004, s. 41. ISBN 978-07946-0188-1. OCLC 54668480.
- ↑ Gabriele Lehari: Egzotyczne owoce i warzywa w kuchni. Warszawa: Multico, 2007, s. 79. ISBN 978-83-7073-506-7.
- ↑ Jens G. Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Wyd. 1. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 208. ISBN 83-7311-378-9.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
- EoL: 584518
- Flora of China: 200014476
- Flora of North America: 200014476
- GBIF: 2874190
- identyfikator iNaturalist: 51446
- IPNI: 321964-2
- ITIS: 22223
- NCBI: 78168
- Plant Finder: 284893
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2559735
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:321964-2
- Tela Botanica: 82616
- identyfikator Tropicos: 24200158
- USDA PLANTS: PAED
- CoL: 4DYDM