MAN Tw
 Wagon zabytkowy Tw144 w historycznej zajezdni w Norymberdze, | |
| Dane ogólne | |
| Producent | |
|---|---|
| Miejsce produkcji | |
| Premiera |
1909 |
| Lata produkcji |
1909 |
| Dane techniczne | |
| Liczba członów |
1 |
| Długość |
11600 mm |
| Szerokość |
2100 mm |
| Wysokość |
3290 mm |
| Masa |
14500 kg |
| Układ osi |
A1'1A' |
| Moc silników |
2 × 32 / 60 kW |
| Typ silników |
D-54S / Crompton C-126 |
| Napięcie zasilania |
600 V |
| Wnętrze | |
| Liczba miejsc siedzących |
26 |
| Liczba miejsc ogółem |
106 |
| Niskopodłogowość |
0% |
MAN Tw (Tw141) znany także jako SN3 – wagony wyprodukowane w roku 1909 przez Maschinenfabrik Augsburg-Nürnberg. Były to czteroosiowe wagony silnikowe o długości ponad 11 metrów i szerokości trochę ponad dwóch metrów[1].
Powstanie tramwaju[edytuj | edytuj kod]
W 1906 roku Norymberga zorganizowała wystawę na której prezentowane były osiągnięcia Bawarii[2]. Organizatorzy poprosili przedsiębiorstwo Maschinenfabrik Augsburg-Nürnberg o dostarczenie 10 wagonów, które były wykorzystywane podczas wystawy. Wagony Położona w Bawarii Norymberga zorganizowała w 1906 roku wystawę, na której prezentowane były osiągnięcia landu. Na życzenie organizatorów przedsiębiorstwo Maschinenfabrik Augsburg-Nürnberg (MAN) dostarczyło 10 otwartych, czteroosiowych wagonów, które były wykorzystywane podczas wystawy. Pojazdy o wymiarach 10500x2450 mm mogły pomieścić 70 osób, z czego 44 na miejscach siedzących[3].
Po zakończeniu wystawy na bazie wykorzystywanego wcześniej podwozia producent wykonał nowy tramwaj dla norymberskiego przedsiębiorstwa tramwajowego. Nowy pojazd posiadał zamknięte i przestronne wnętrze, doświetlone dużymi oknami. Wnętrze tramwaju wykończone zostało elegancką stolarką z jesionu i dębu.
Wagony w momencie wdrożenia do ruchu miały zastosowane wiele innowacyjnych rozwiązań; wśród nich należy wymienić tarczę z numerem linii, która była podświetlana, a do hamowania użyto hamulców magnetycznych, zainstalowano również urządzenie zapobiegające wpadnięciu pod koła.
Początkowo wagony ogrzewane były piecem węglowym, który w 1927 roku zastąpiono piecem elektrycznym o mocy 1000 Wat. Wymieniono także oryginalne odbieraki prądu (pałąki rolkowe) na pałąk lirowy.
Eksploatacja[edytuj | edytuj kod]
MAN Tw w Norymberdze[edytuj | edytuj kod]
Tramwaje Tw w liczbie 10 egzemplarzy kursowały od 1909 roku do końca lat 30. po Norymberdze, zyskując sobie uznanie pasażerów i motorniczych[3]. Wagony oznaczone były numerami taborowymi 141-150. Tramwaje w Norymberdze nazywano potocznie zeppelinami[1]. Przydomek ten był związany z wysokim komfortem podróży, który kojarzył się z luksusowymi sterowcami. Obecnie w Norymberdze znajduje się jeden egzemplarz muzealny noszący numer 144, pojazd ten został odrestaurowany w Krakowie w 1984 roku.
MAN Tw w Krakowie[edytuj | edytuj kod]
Pojazdy Man Tw zostały sprowadzone przez Generalne Gubernatorstwo do Krakowa w 1941 roku z Norymbergi. W Krakowie znalazło się 10 sztuk tego typu tramwajów, którym nadano numery taborowe 89-98 oraz nazwę SN3. W Krakowie nowe tramwaje skierowano do obsługi linii nr 5 oraz linii nr 8 mającej oznaczenie: "Nur für Deutsche" - Tylko dla Niemców[1].
Początkowo sprowadzone wagony nosiły oryginalne malowanie pochodzące z Norymbergi (kremowo - zielone), dopiero po zakończeniu wojny zostały przemalowany na używany w Krakowie kolor niebieski[1].
Po zakończeniu II wojny światowej tramwaje eksploatowano dalej aż do roku 1969 (ostatnie na linii "18" Cichy Kącik-Plac Wolnica). W tym czasie przeprowadzono jednak ich modernizację, wiążącą się ze zmianą wyglądu pudła[3], oraz konstrukcji pantografu[1].
Pojazdy techniczne[edytuj | edytuj kod]
Pojazd noszący w Krakowie numer 92 został przebudowany w 1966 roku na tramwaj wieżowy, po przebudowanie otrzymawszy numer 1010 i jako taki pojazd techniczny był eksploatowany aż do 1977 roku[4]. Wóz ten został w 1984 roku zrekonstruowany po rekonstrukcji otrzymał swój pierwotny numer 144 pod jakim kursował w Norymberdze. Wagon ten wrócił do miasta pochodzenia, gdzie do tej pory jest wagonem muzealnym[1].
Wagon o krakowskim numerze 96 został w 1966 roku przebudowany na pług torowy i jako taki służył oznaczony numerem 307. Został skasowany w 1973 roku[4].
Numery wagonów[edytuj | edytuj kod]
| Numer tramwaju w Norymberdze | Numer tramwaju w Krakowie w latach 1941-1966 | Numer i zastosowanie tramwaju w Krakowie po roku 1966 | Dalsze losy pojazdu |
|---|---|---|---|
| 141 | 89 | Kasacja | |
| 142 | 90 | Kasacja (1959) | |
| 143 | 91 | Kasacja (1959) | |
| 144 | 92 | 310 - Tramwaj wieżowy | Tramwaj został odnowiony w 1984 roku po renowacji nadano mu ponownie oryginalny numer i został przekazany do Norymbergi |
| 145 | 93 | 265 | Kasacja (1969) |
| 146 | 94 | Kasacja | |
| 147 | 95 | 266 | Kasacja |
| 148 | 96 | 307 - Pług torowy | Kasacja (1973) |
| 149 | 97 | Kasacja | |
| 150 | 98 | 267 | Kasacja |
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Michał Smajdor: KMK Man Tw (SN3). kmk.krakow.pl. [dostęp 2011-01-13]. (pol.).
- ↑ Główna › Zabytkowe tramwaje › Zeppeliny. MPK Kraków. [dostęp 2011-01-14]. (pol.).
- ↑ a b c Tomasz Jędrzejewski: Tramwaje SN3 w Krakowie. zyxist.com, 2010-06-04. [dostęp 2011-01-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-01)]. (pol.).
- ↑ a b c Michał Smajdor: KMK Man Tw (SN3) - Numeracja wozów. kmk.krakow.pl. [dostęp 2011-01-13]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Materiały i studia sekcji historycznej MPK Kraków, Nr 2, Rok 1987
- Materiały i studia sekcji historycznej MPK Kraków, Nr 1, Rok 1990
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia wagonów. mlyniec.gda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-08)].