Przejdź do zawartości

Mazama

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mazama
Mazama
Rafinesque, 1817[1]
Ilustracja
Mazama ruda (M. americana)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

parzystokopytne

Podrząd

przeżuwacze

Infrarząd

Pecora

Rodzina

jeleniowate

Podrodzina

sarny

Plemię

Odocoileini

Rodzaj

mazama

Typ nomenklatoryczny

Mazama pita Rafinesque, 1817 (= Moschus americanus Erxleben, 1777)

Synonimy
Gatunki

9 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Mazama[9] (Mazama) – rodzaj ssaków z podrodziny saren (Capreolinae) w obrębie rodziny jeleniowatych (Cervidae).

Zasięg występowania

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Południowej[10][11][12].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 70–145 cm, długość ogona 6–16 cm, wysokość w kłębie 38–80 cm; masa ciała 8–65 kg[11][13][14]. Sierść gładka koloru rudobrązowego. Poroże krótkie, o długości 3–12 cm[11], nierozgałęzione. Mazamy mają łukowato wygięty grzbiet i zad wyższy od kłębu.

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1817 roku francusko-amerykański przyrodnik Constantine Samuel Rafinesque w artykule poświęconym nowym gatunkom ssaków, opublikowanym na łamach The American Monthly Magazine and Critical Review[1]. Rafinesque wymienił dwa gatunki – Mazama pita Rafinesque, 1817 (= Moschus americanus Erxleben, 1777) i Mazama bira Rafinesque, 1817 (= Cervus gouazoubira G. Fischer, 1814) – z których gatunkiem typowym był Mazama pita Rafinesque, 1817 (= Moschus americanus Erxleben, 1777).

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]
  • Mazama: meksykańskie nazwy mazame, magame lub teuthlamacame użyte przez Hernándeza (Nova plantarum, animalium et mineralium Mexicanorum historia wydane w 1651 roku)[15] na opisanie niektórych meksykańskich kopytnych[16].
  • Coassus: fr. coassou ‘jeleń’, od guar. gouazou ‘jeleń’[17]. Gatunek typowy: Gray wymienił dwa gatunki – Cervus rufus Illiger, 1815 i Cervus nemorivagus F. Cuvier, 1817 – nie wskazując typu nomenklatorycznego.
  • Homelaphus: gr. ὁμως homōs ‘podobny, taki sam’; ελαφος elaphos ‘jeleń’[18]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Homelaphus inornatus J.E. Gray, 1872 (= Moschus americanus Erxleben, 1777).
  • Doryceros (Doratoceros): gr. δορυ doru, δορατος doratos ‘włócznia’; κερας keras, κερατος keratos ‘róg’[19]. Gatunek typowy: Fitzinger wymienił dwa gatunki – Cervus nemorivagus F. Cuvier, 1817 i Cervus tschudii[c] J.A. Wagner, 1855 – nie wskazując typu nomenklatorycznego.
  • Nanelaphus: gr. νανος nanos ‘karzeł’; ελαφος elaphos ‘jeleń’[20]. Gatunek typowy: Nanelaphus namby Fitzinger, 1879 (= Moschus americanus Erxleben, 1777).
  • Azarina: gen. bryg. Félix Manuel de Azara (1746–1821), hiszpański oficer, inżynier, kartograf, komisarz graniczny na granicy Paragwaju i Brazylii w latach 1781–1801, przyrodnik[8]. Gatunek typowy: Larrañaga nie wskazał typu nomenklatorycznego.

Podział systematyczny

[edytuj | edytuj kod]

Dane mitochondrialne sugerują, że Mazama jest wysoce parafiletyczna. Na podstawie danych molekularnych Mazama pandora została przeniesiona do Odocoileus, Mazama nemorivaga do Passalites natomiast Mazama gouazoupira do Subulo[21][22]. W takim ujęciu do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[22][13][10]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[9] Podgatunki[11][10][13] Rozmieszczenie geograficzne[11][10][13] Podstawowe wymiary[11][13][d] Status
IUCN[23]
Mazama chunyi Hershkovitz, 1959 mazama lilipucia gatunek monotypowy Andy w południowym Peru i północnej Boliwii DC: 70–75 cm
DO: brak danych
MC: około 11 kg 		 VU 
Mazama rufina (Bourcier & Pucheran, 1852) mazama karłowata gatunek monotypowy Andy od zachodniej Wenezueli oraz północno-wschodniej i środkowej Kolumbii do Ekwadoru i północno-zachodniego Peru DC: 80–95 cm
DO: 8–9 cm
MC: 3–15 kg 		 VU 
Mazama americana (Erxleben, 1777) mazama ruda gatunek monotypowy Kolumbia, Wenezuela, Ekwador, Peru, Gujana, Surinam, Gujana Francuska, Brazylia i Trynidad i Tobago (Trynidad, niedawno wytępiony na Tobago) DC: 90–145 cm
DO: 12–16 cm
MC: 30–65 kg 		 DD 
Mazama rufa (Illiger, 1815) gatunek monotypowy Brazylia, Paragwaj i północna Argentyna DC: 51,5–100 cm
DO: 6,5–17,5 cm
MC: 6,7–47 kg[14] 		 NE 
Mazama nanus (Hensel, 1872) mazama mała gatunek monotypowy południowo-wschodnia Brazylia, południowo-wschodni Paragwaj i północna Argentyna DC: około 70 cm
DO: 9–12 cm
MC: 14–16 kg 		 VU 
Mazama jucunda O. Thomas, 1896 mazama parańska gatunek monotypowy wschodnia Brazylia (południowo-wschodnie São Paulo i północno-wschodnia Parana) DC: około 85 cm
DO: 11–14 cm
MC: około 25 kg 		 VU 
Mazama temama (Kerr, 1792) mazama środkowoamerykańska 3 podgatunki południowy Meksyk (na południe od Tamaulipas), Gwatemala i Belize do Panamy i północno-zachodniej Kolumbii DC: 80–110 cm
DO: 10–14 cm
MC: 12–32 kg 		 DD 

Kategorie IUCN:  VU  – gatunek narażony,  DD  – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia;  NE  – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunki wymarłe z Ameryki Południowej:

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Nomen nudum.
  2. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Doryceros Fitzinger, 1874.
  3. ↑ Podgatunek M. nemorivagus.
  4. ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b C.S. Rafinesque. New Species of Mammifers in the Notes to the (Tableau methodique des Mammiferes) Methodical Picture of the Mammiferes, by D. Desmarest, in the 24th and last volume of the French New Dictionary of Natural History. „The American Monthly Magazine and Critical Review”. 1 (5), s. 363, 1817. (ang.). 
  2. ↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 342, 1825. (ang.). 
  3. ↑ J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 174. (ang.).
  4. ↑ J.E. Gray: Catalogue of ruminant Mammalia (Pecora, Linnaeus) in the British Museum. London: British Museum, 1872, s. 90. (ang.).
  5. ↑ Fitzinger 1873 ↓, s. 360.
  6. ↑ Fitzinger 1873 ↓, s. 347, 360.
  7. ↑ R. Lydekker: Catalogue of the ungulate mammals in the British Museum (Natural History). Cz. 4: Artiodactyla, families Cervidæ (deer), Tragulidæ (chevrotains), Camelidæ (camels and llamas), Suidæ (pigs and peccaries), and Hippopotamidæ (hippopotamuses). London: The Trustees, 1915, s. 210. (ang.).
  8. ↑ a b A. Larrañaga: Escritos de don Dámaso Antonio Larrañaga. T. 2. Montevideo: Impr. Nacional, 1923, s. 348. (hiszp.).
  9. ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 172. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  10. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 316–318. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  11. ↑ a b c d e f S. Mattioli: Family Cervidae (Deer). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 441–443. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
  12. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Mazama. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-10]. (ang.).
  13. ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 595–596. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  14. ↑ a b P.H. Peres, D.J. Luduvério, A.M. Bernegossi, D.J. Galindo, G.B. Nascimento, M.L. Oliveira, E.D.P. Sandoval, M. Vozdova, S. Kubickova, H. Cernohorska & J.M.B. Duarte. Revalidation of Mazama rufa (Illiger 1815) (Artiodactyla: Cervidae) as a Distinct Species out of the Complex Mazama americana (Erxleben 1777). „Frontiers in Genetics”. 12, s. 742870, 2021. DOI: 10.3389/fgene.2021.742870. (ang.). 
  15. ↑ F. Hernández de Toledo: Nova plantarum, animalium et mineralium Mexicanorum historia. Romae: Sumptibus Blasij Deuersini, & Zanobij Masotti bibliopolarum, typis Vitalis Mascardi, 1651, s. 893. (łac.).
  16. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 402.
  17. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 192.
  18. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 330.
  19. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 244.
  20. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 446.
  21. ↑ E.E. Gutiérrez, K.M. Helgen, M.M. McDonough, F. Bauer, M.T.R. Hawkins, L.A. Escobedo-Morales, B.D. Patterson & J.E. Maldonado. A gene-tree test of the traditional taxonomy of American deer: the importance of voucher specimens, geographic data, and dense sampling. „ZooKeys”. 697, s. 87–131, 2017. DOI: 10.3897/zookeys.697.15124. (ang.). 
  22. ↑ a b N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-08-06]. (ang.).
  23. ↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-06]. (ang.).
  24. ↑ S. Roth. Noticias preliminares sobre nuevos mamíferos fósiles del Cretáceo superior y terciario inferior de la Patagonia. (Apéndice). „Revista del Museo de La Plata”. 11, s. 158, 1904. (hiszp.). 
  25. ↑ F. Ameghino: La antigüedad del hombre en el Plata. Wyd. G. Masson & Igon Hermanos. T. 1. Paris & Buenos Aires: La Cultura Argentina, 1880, s. 623. (hiszp.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mazama&oldid=76538175”