Miesięcznikowate
 Anamirta cocculus | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
miesięcznikowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Menispermaceae Juss. Gen. Pl.: 284. 4 Aug 1789 | |
Miesięcznikowate (Menispermaceae Juss.) – rodzina roślin okrytonasiennych. Obejmuje ok. 70 rodzajów z ponad 440 gatunkami. Zwykle są to drewniejące pnącza o liściach dłoniasto unerwionych, kwiatach drobnych. Owocami są jednonasienne pestkowce. Miesięcznikowate występują w ogromnej większości na obszarach niżowych w strefie tropikalnej, poza tym zasięg obejmuje też obszary w strefie klimatu umiarkowanego – wschodnią część Ameryki Północnej i Azji[2].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Pnącza, rzadziej krzewy i niskie drzewa. Niemal wszystkie gatunki to rośliny drzewiaste, drewniejące przynajmniej u nasady pędu. Pnącza owijają się w lewo. Wiele pnączy osiąga duże rozmiary sięgając warstwy koron drzew, ale należą tu też rośliny o cienkich pędach (np. Dioscoreophyllum). Na obszarach suchych występują kseromorficzne krzewy i niskie drzewa (Antizoma, Cocculus, Cissampelos). Wyjątkowo należy tu także epifit (Stephania cyanantha rosnąca na baobabach w południowej Afryce)[3].
- Liście
- Skrętoległe, ogonkowe, bez przylistków, pojedyncze (trójlistkowe tylko u Burasaia[3]). Blaszka liściowa z żyłkowaniem dłoniastym, rzadko pierzastym, czasem dłoniasto klapowana[4]. Zwykle całobrzega, rzadko piłkowana[3].
- Kwiaty
- Zebrane w bardzo zróżnicowane, rozgałęzione kwiatostany wyrastające w kątach liści. Rośliny są dwupienne – na różnych okazach rozwijają się tylko kwiaty męskie lub tylko żeńskie (kwiaty obupłciowe występują u Parabaena i Tiliacora). Kwiatostany męskie są zwykle silniej rozgałęzione od kwiatostanów żeńskich[3]. Kwiaty zawsze drobne, niepozorne, bez miodników. Listki okwiatu zielone, białozielone, białe lub kremowe. W kwiatach pręcikowych występuje 6 działek kielicha i 6 płatków korony (czasem są silnie zredukowane lub ich brak). Pręcików jest tyle co płatków lub są liczne. W kwiatach słupkowych działek i płatków jest po 6, rzadziej po 4 lub po 1. Zwykle obecne są prątniczki. Słupków od 1 do 6, zawierających po dwa zalążki, przy czym rozwija się tylko jeden z pary. Szyjka słupka często wygięta, na szczycie ze znamieniem, czasem podzielonym[4].
- Owoce
- Pestkowce jednonasienne. Egzokarp błoniasty, cienki, mezokarp zwykle mięsisty, endokarp bardzo twardy, często brodawkowaty lub z podłużnymi listewkami[4].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzina miesięcznikowatych zaliczona jest do rzędu jaskrowców (Ranunculales), kladu dwuliściennych właściwych (eudicots). Miesięcznikowate są grupą siostrzaną dla kladu obejmującego rodziny berberysowatych i jaskrowatych[2].
| jaskrowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Podrodzina Chasmantheroideae Luersson
Plemię Burasaieae Endlicher
- Aspidocarya J. D. Hooker & Thomson
- Borismene Barneby
- Burasaia Thouars
- Calycocarpum Torrey & A. Gray
- Chasmanthera Hochst.
- Chlaenandra Miquel
- Dialytheca Exell & Mendonça
- Dioscoreophyllum Engler
- Disciphania Eichler
- Fibraurea Loureiro
- Hyalosepalum Troupin
- Jateorhiza Miers
- Kolobopetalum Engler
- Leptoterantha Troupin
- Odontocarya Miers
- Orthogynium Baillon
- Parabaena Miers
- Paratinosopora Wei Wang
- Penianthus Miers
- Platytinospora (Engler) Diels
- Rhigiocarya Miers
- Sarcolophium Troupin
- Sphenocentrum Pierre
- Syntriandrium Engler
- Tinomiscium J. D. Hooker & Thomson
- Tinospora Miers
Plemię Coscinieae J. D. Hooker & Thompson
- Anamirta Colebrooke
- Arcangelisia Beccari
- Coscinium Colebrooke
Podrodzina Menispermoidaee Arnott
Plemię Anomospermeae Miers
- Abuta Aublet
- Anomospermum Miers
- Caryomene Barneby & Krukoff
- Diploclisia Miers
- Echinostephia (Diels) Domin
- Elephantomene Barneby & Krukoff
- Hypserpa Miers
- Legnephora Miers
- Orthomene Barneby & Krukoff
- Parapachygone Forman
- Pericampylus Miers
- Sarcopetalum F. Mueller
- Telitoxicum Moldenke
Plemię Cissampelidae J.D. Hooker & Thompson
- Antizoma Miers
- Cissampelos L.
- Cyclea Wight
- Perichasma Miers
- Stephania Loureiro
Plemię Limacieae Prantl
- Limacia Loureiro
Plemię Menispermeae de Candolle
- Menispermum L. – miesięcznik
- Sinomenium Diels
Plemię Pachygoneae Miers
- Cocculus de Candolle – rybitrutka
- Haematocarpus Miers
- Hyperbaena Bentham
- Pachygone Miers
Plemię Spirospermeae R. Ortiz & W. Wang
- Limaciopsis Engler
- Rhaptonema Miers
- Spirospermum Thouars
- Strychnopsis Baillon
Plemię Tiliacoreae Miers
- Albertisia Beccari
- Anisocycla Baillon
- Beirnaertia Troupin
- Carronia F. Mueller
- Chondrodendron Ruiz & Pavón
- Curarea Barneby & Krukoff
- Eleutharrhena Forman
- Macrococculus Beccari
- Pleogyne Miers
- Pycnarrhena J. D. Hooker & Thomson
- Sciadotenia Miers
- Synclisia Bentham & J. D. Hooker
- Syrrheonema Miers
- Tiliacora Colebrooke
- Triclisia Bentham & J. D. Hooker
- Ungulipetalum Moldenke
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-16] (ang.).
- ↑ a b c d Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-16] (ang.).
- ↑ a b c d P. J. A. Kessler: Menispermaceae. W: Kubitzki Klaus, Rohwer Jens, Bittrich Volker: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 2. Berlin Heidelberg: Springer, 1993, s. 402-418.
- ↑ a b c Donald G. Rhodes: Menispermaceae Jussieu. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-01-25].
- ↑ Genera of Menispermaceae. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2016-01-25].