Przejdź do zawartości

Minuskuł 13 (Gregory-Aland)

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Minuskuł 13
Ilustracja
Zakończenie Marka
Data powstania

XIII wiek

Rodzaj

Kodeks minuskułowy

Numer

13

Zawartość

Ewangelie

Język

grecki

Rozmiary

23,9 × 18,2 cm

Typ tekstu

cezarejski

Kategoria

III

Miejsce przechowywania

Biblioteka Narodowa Francji

Minuskuł 13 (wedle numeracji Gregory—Aland), ε 368 (von Soden)[1] – rękopis Nowego Testamentu z tekstem czterech Ewangelii, pisany minuskułą na pergaminie w języku greckim z XIII wieku[2]. W marginaliach zawiera noty liturgiczne oraz podział tekstu. Kopista popełnił wiele błędów.

Rękopis pochodzi z południowych Włoch, należał niegdyś do arcybiskupa Reims, obecnie przechowywany jest w Paryżu. Rękopis był badany przez wielu paleografów oraz krytyków tekstu. Tekst rękopisu odbiega zarówno od Textus receptus, jak i tekstu z najnowszych wydań krytycznych greckiego Nowego Testamentu. Od XVIII wieku jego tekst cieszy się zainteresowaniem ze strony krytyków tekstu, cytowany jest we współczesnych krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu.

Opis rękopisu

[edytuj | edytuj kod]

Kodeks zawiera tekst czterech Ewangelii, na 170 pergaminowych kartach (23,9 cm na 18,2 cm)[2]. Niektóre partie rękopisu zostały utracone (Mt 1,1-2,20; 26,33-52; 27,26-28,9; Mk 1,20-45; Jn 16,19-17,11; 21,2-25)[3], ponadto kolejność kart została zmieniona i obecna ich kolejność odbiega od oryginalnej[4].

Tekst rękopisu pisany jest w dwóch kolumnach na stronę, 28-30 linijek w kolumnie[2]. Inicjały pisane są czerwonym atramentem i dekorowane w kilku innych kolorach[3].

Według Ferrara zawiera 1523 błędów itacyzmu, oraz wiele innych błędów[5]. Scrivener ocenił, że rękopis nie jest poprawnie pisany[6], Ferrar był jednak zdania, że liczba błędów nie jest większa niż w innych rękopisach tego czasu. Litera ο jest często mylona z ω, dyftong ου jeden raz zastępuje literę υ (w Mt 25,9)[5]. W niektórych sytuacjach litera kappa jest mylona z betą, beta czasami przypomina swoim kształtem łacińską „u”[5].

Tekst Ewangelii dzielony jest według κεφαλαια (rozdziały) oraz według Sekcji Ammoniusza, których numery umieszczono na marginesach. Sekcje Ammoniusza nie zostały opatrzone odniesieniami do Kanonów Euzebiusza. Przed każdą z ewangelii umieszczone zostały listy κεφαλαια (spis treści). W górnym marginesie umieszczono τιτλοι (tytuły) rozdziałów[6].

Zawiera noty liturgiczne na marginesie, którymi oznaczono teksty czytane w liturgii; zawiera księgi liturgiczne menologium i synaksarion, oraz subscriptio na końcu każdej Ewangelii. W subscriptio podano liczbę ρηματα (tj. stychów bądź wierszy wedle syryjskiego podziału) oraz liczbę στιχοι (tj. stychów wedle greckiego podziału) dla każdej Ewangelii[6][7]. Według subscriptio Ewangelia Mateusza napisana została w języku hebrajskim, Ewangelia Marka w łacińskim, a Ewangelia Łukasza w greckim[3].

Tekst

[edytuj | edytuj kod]

Grecki tekst Ewangelii reprezentuje tekst cezarejski[8]. Ferrar obliczył, że różni się od Textus receptus w ok. 4000 miejsc[9]. Kurt i Barbara Aland dali mu następujący profil tekstualny: 1501 711/2 312 54s, co znaczy, że rękopis 150 razy wspiera tekst bizantyński przeciwko „oryginalnemu”[a], 71 razy zgodny jest z tekstem bizantyńskim oraz oryginalnym, 31 razy wspiera tekst „oryginalny” przeciwko bizantyńskiemu, ponadto ma 54 sobie właściwe warianty tekstowe (Sonderlesarten). W oparciu o ten profil Alandowie zaklasyfikowali tekst kodeksu do Kategorii III[10], co oznacza, że posiada pewną wartość dla odtworzenia oryginalnego tekstu Nowego Testamentu oraz szczególną wartość dla poznania historii tekstu Nowego Testamentu[11].

Należy do rodziny tekstualnej Ferrara[8], której to grupy jest liderem. Zostało to potwierdzone przez Claremont Profile Method, tj. metodę wielokrotnych wariantów. Metodą tą przebadano jednak tylko trzy rozdziały Ewangelii Łukasza[12].

Tekst Pericope adulterae (Jan 7,53-8,11) umieszczony został w Ewangelii Łukasza, za 21,38, brak tekstu Mt 17,2b-3 (znaki czasu), tekst Łk 22,43-44 (krwawy pot Jezusa) umieszczony został w Ewangelii Mateusza, za Mt 26,39[3]. Wszystkie te cechy są charakterystyczne dla rodziny Ferrara[13].

 Zobacz więcej w artykule Rodzina Ferrara (f13), w sekcji Warianty tekstowe charakterystyczne dla grupy.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Facsimile Abbotta z tekstem Łk 7,35-40

Paleograficznie datowany jest na wiek XIII[2]. Tak go datował Gregory, Aland i tak go obecnie datuje INTF[4]. Przypuszcza się, że rękopis został napisany w Kalabrii albo na Sycylii[3]. J. Rendel Harris sądził, że mógł powstać w Syrakuzach na Sycylii ze względu na imiona świętych wymienionych w menologium[14]. Rękopis należał niegdyś do arcybiskupa Reims Le Telliera (1671–1710) (wraz z kodeksami 10, 11)[6][3]. Obecnie przechowywany jest we Francuskiej Bibliotece Narodowej (Gr. 50) w Paryżu[2][4].

Był badany przez wielu paleografów oraz krytyków tekstu. W 1710 roku wykorzystał go Kuster w swojej zrewidowanej edycji Novum Testamentum Milla (rękopis uzyskał siglum Paris 6). Wykaz wariantów kodeksu sporządził dlań De Louvois[3]. Kuster ocenił, że żaden z paryskich rękopisów nie dostarczył tylu wariantów do jego wydania co ten rękopis[6]. Na listę rękopisów Nowego Testamentu wciągnął go Wettstein[15]. Wettstein jako pierwszy odnotował podobieństwo do kodeksu 69[16][17].

Tekst rękopisu wysoko oceniał Griesbach[18]. Griesbach sądził, że wraz z Kodeksem Bezy ma wspólnego przodka[19]. Tregelles ocenił, że tekst rękopisu jest lepszy zarówno od większości majuskułów, jak i minuskułów[19].

Tekst rękopisu skolacjonował w 1868 roku W. H. Ferrar, a opublikował po jego śmierci T. K. Abbott w dziele zatytułowanym A Collation of Four Important Manuscripts of the Gospels. Ferrar traktował rękopisy 13, 69, 124, 346 jako przepisane z tego samego archetypu. Archetyp oszacował na VII wiek[8]. Abbott opublikował też facsimile kodeksu[6]. Oskar von Gebhardt w 1881 roku zaobserwował tekstualne podobieństwo do kodeksu Beratinus[3]. Streeter w 1924 roku uznał go za drugorzędnego świadka tekstu cezarejskiego[20].

Dokładne badania tekstu rękopisu w Ewangelii Marka – metodą wielokrotnych wariantów – i jego relacji do pokrewnych rękopisów przeprowadzili krytycy tekstu Kirsopp Lake oraz Silva Lake[21]. Jacob Geerlings podobne badania przeprowadził dla rękopisu w pozostałych Ewangeliach[22]. Lake koncentrował się na odtworzeniu tekstu archetypu[23], z którego pochodzi grupa, dla Geerlingsa chodziło o stworzenie profilu tekstualnego grupy[22].

Tekst rękopisu jest cytowany w naukowych wydaniach greckiego Novum Testamentum Nestle-Alanda (NA26, NA27). W 27 wydaniu Nestle-Alanda (NA27) zaliczony został do rękopisów cytowanych w pierwszej kolejności[24].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ „Oryginalny” oznacza tekst według rekonstrukcji Alandów, tj. tekst 26 lub 27 wydania Nestle-Alanda (tekst obu tych wydań jest identyczny).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Caspar René Gregory: Die griechischen Handschriften des Neuen Testament. Leipzig: J.C.Hinrichs'sche Buchhandlung, 1908, s. 48.
  2. ↑ a b c d e K. Aland, M. Welte, B. Köster, K. Junack: Kurzgefasste Liste der griechischen Handschriften des Neues Testaments. Berlin, New York: Walter de Gruyter, 1994, s. 47.
  3. ↑ a b c d e f g h C. R. Gregory: Textkritik des Neuen Testamentes. T. 1. Leipzig: J.C.Hinrichs, 1900, s. 131.
  4. ↑ a b c INTF: Kodeks 13 (GA). [w:] Liste Handschriften [on-line]. Münster Institute. [dostęp 2012-06-06].
  5. ↑ a b c W. H. Ferrar: A Collation of Four Important Manuscripts of the Gospels. ed. T. K. Abbott. Dublin – London: 1877, s. XII.
  6. ↑ a b c d e f Frederick Henry Ambrose Scrivener: A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament. Edward Miller. Wyd. 4. T. 1. London: George Bell & Sons, 1894, s. 192.
  7. ↑ J. Rendel Harris: Further researches into the history of the Ferrar-group. London: C.J. Clay and sons, 1900, s. 5-6.
  8. ↑ a b c Bruce M. Metzger, Bart D. Ehrman: The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption, and Restoration. New York, Oxford: Oxford University Press, 2005, s. 87. ISBN 978-0-19-516122-9.
  9. ↑ W. H. Ferrar: A Collation of Four Important Manuscripts of the Gospels. ed. T. K. Abbott. Dublin – London: 1877, s. XLIII.
  10. ↑ K. Aland, B. Aland: The Text of the New Testament: An Introduction to the Critical Editions and to the Theory and Practice of Modern Textual Criticism. przeł. Erroll F. Rhodes. Michigan: William B. Eerdmans Publishing Company, 1995, s. 138. ISBN 978-0-8028-4098-1. (ang.).
  11. ↑ K. Aland, B. Aland: The Text of the New Testament: An Introduction to the Critical Editions and to the Theory and Practice of Modern Textual Criticism. przeł. Erroll F. Rhodes. Michigan: William B. Eerdmans Publishing Company, 1995, s. 159. ISBN 978-0-8028-4098-1. (ang.).
  12. ↑ Frederik Wisse: The Profile Method for the Classification and Evaluation of Manuscript Evidence, as Applied to the Continuous Greek Text of the Gospel of Luke. Grand Rapids: William B. Eerdmans Publishing Company, 1982, s. 53. ISBN 0-8028-1918-4.
  13. ↑ Léon Vaganay, Christian-Bernard Amphoux: An introduction to New Testament Textual Criticism. Cambridge University Press, 2004, s. 22. ISBN 0-521-42493-3.
  14. ↑ J. Rendel Harris: Further researches into the history of the Ferrar-group. London: C.J. Clay and sons, 1900, s. 5-21.
  15. ↑ Johann Jakob Wettstein: Novum Testamentum Graecum editionis receptae cum lectionibus variantibus codicum manuscripts. T. 1. Amsterdam: Ex Officina Dommeriana, 1751, s. 47. [dostęp 2012-06-06]. (łac.).
  16. ↑ Johann Jakob Wettstein: Novum Testamentum Graecum editionis receptae cum lectionibus variantibus codicum manuscripts. T. 1. Amsterdam: Ex Officina Dommeriana, 1751, s. 53. [dostęp 2012-06-06]. (łac.).
  17. ↑ Edward F. Hills. The Inter-Relationship of the Caesarean Manuscripts. „Journal of Biblical Literature”. Vol. 68, No. 2, s. 141, Jun., 1949. 
  18. ↑ K. v. Tischendorf, Novum Testamentum Graece. Editio Septima, Lipsiae 1859, p. CXCV.
  19. ↑ a b W. H. Ferrar: A Collation of Four Important Manuscripts of the Gospels. ed. T. K. Abbott. Dublin – London: 1877, s. IV.
  20. ↑ Bruce M. Metzger: Chapters in the History of New Testament Textual Criticism. Wm. Eerdmans, 1964, s. 47.
  21. ↑ Kirsopp Lake and Silva Lake, Family 13 (The Ferrar Group). The Text According to Mark with a Collation of Codex 28 of the Gospels, Studies and Documents XI (London, 1941).
  22. ↑ a b J. Geerlings, Family 13 and EFGH, appendix A of Studies and Documents XIX (Salt Lake City, 1961)
  23. ↑ Bruce M. Metzger. The Caesarean Text of the Gospels. „Journal of Biblical Literature”. Vol. 64, No. 4, s. 457-489, Dec., 1945. 
  24. ↑ Eberhard et Erwin Nestle: Novum Testamentum Graece. communiter ediderunt: B. et K. Aland, J. Karavidopoulos, C. M. Martini, B. M. Metzger. Wyd. 27. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2001, s. 58*-59*. ISBN 978-3-438-05100-4.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • W. H. Ferrar: A Collation of Four Important Manuscripts of the Gospels. ed. T. K. Abbott. Dublin – London: Hodges, Foster, and Figgis; MacMillan & Co., 1877.
  • J. Rendel Harris, On the Origin of the Ferrar Group. A lecture on the genealogical relations New Testament mss, (Cambridge, 1893).
  • Kirsopp Lake and Silva Lake, Family 13 (The Ferrar Group). The Text According to Mark with a Collation of Codex 28 of the Gospels, Studies and Documents XI (London, 1941).
  • J. Geerlings, Family 13 and EFGH, appendix A of Studies and Documents XIX (Salt Lake City, 1961).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
  • INTF: Kodeks 13 (GA). [w:] Liste Handschriften [on-line]. Münster Institute. [dostęp 2012-06-06].
  • R. Waltz, Minuscule 13, Encyclopedia of Textual Criticism 2007
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Minuskuł_13_(Gregory-Aland)&oldid=72296515”