Mitreum Chozroesa
Mitreum Chozroesa – powieściowa świątynia boga Mitry wzniesiona przez króla Chozroesa w górach Armenii.
Budowla[edytuj | edytuj kod]
Stosunkowo niewielkich rozmiarów budynek został wzniesiony na szczycie urwistej skały i przykryty kopułą z szarego kamienia[1]. Chozroes, który lubował się we wszelkich zagadkach związanych z położeniem rzeczywistym Ziemi we wszechświecie, a w szczególności względem Słońca, zebrał w niej wszelkie możliwe i niemożliwe rozwiązania tych zagadek w postaci ksiąg, rysunków, rzeźb, przyrządów i instrumentów muzycznych, tablic i kul ruchomych, poruszanych za pomocą pary wodnej. Dolna kondygnacja świątyni ukrywała grotę, z której prowadziła droga w dół ku ogniowi podziemnemu[2].
Kwestia ognia podziemnego[edytuj | edytuj kod]
Swoiście rozumiał kwestię owego ognia przyszły król Chorezmii, Wazamar. Wędrując przez krainy leżące ponad północnymi rzekami wypytywał o drogę poprzez którą mędrzec Zaratusztra zstąpił przed wiekami po święty, nigdy nie gasnący ogień. Przyniesiony przez siebie ogień Zaratusztra powierzył magom chorezmijskim. Teraz jednak ogień ten słabnie, a jeśli zgaśnie straci wszelką moc pośrednik między niebem a ziemią, Mitra i Aryman z Ahuramazdą zniszczą ludzi, strząsając ich jak mrówki z brzegu talerza. Jego rozmówcy albo uważali, że ogień wygasł albo, że grota dawno się zapadła albo sądzili, że po ogień można pójść, ale tylko przeszedłszy wcześniej przez wszystkie stopnie zjednoczenia z duchem Mitry[3]. Synowie Teuty: Klaudiusz i Kwintyliusz uważali, że Wazamar szukał pozoru, by zmylić czujność szpiegów rzymskich. Anulinus z kolei brał te poszukiwania na serio, twierdząc, że pozór taki byłby zbyt naciągany. Klaudiusz Senecjo, żołnierz rzymski, który podczas wyprawy Septymiusza Sewera za Eufrat, spotkał tam ucznia czy towarzysza Chozroesowego o imieniu Manes, dowiedział się od niego, że Chozroes uważał podziemny ogień za iskrę, którą uwięziła w swym wnętrzu stygnąca Ziemia, gdy przed milionami może lat oderwała się sama od gwiazdy ognistej i przetworzyła w twardy grunt[2].
Pogląd synów Teuty przejął potem pierworodny syn Mitroanii, Septymiusz Senecjo, a po nim jego drugi syn, autor historii wojen rzymskich z Sarmatami za Waleriana, Galiena i Klaudiusza. W ostatniej księdze swego dzieła wyraził pogląd, że nikt naprawdę podziemnego ognia nie szukał, ani weń nie wierzył. Chozroes zaś po to rozsiewał wieści o nim, aby nieprzyjaciół utrzymywać w przesądzie, że jego wysokogórska siedziba to miejsce święte i straszne i odbierać im ducha do walki. Uczestnicy wypraw rzymskich przeciw Persji uważali, że wytrwałość Chozroesa w stawianiu oporu Persom, wynika z obawy, że jego zbiory mogłyby wpaść w ręce perskich magów[2]. Aby się przed tym zabezpieczyć, spowodował zniszczenie Mitreum w wyniku sztucznego trzęsienia ziemi po swojej śmierci[4].
Odwiedzający[edytuj | edytuj kod]
W 244 roku[a] odwiedził Chozroesa w jego twierdzy przyszły cesarz Kwintyliusz ze świeżo poślubioną żoną, chrześcijanką Paulą[5]. W dziesięć lat później, w roku 253 lub 254[b], znalazł się tam Septymiusz Senecjo. Przybył albo, jak chciała Mitroania, ze wschodu, okrążając dookoła Ziemię, albo wezwany z Rzymu do chorego Chozroesa. Był obecny przy jego śmierci, mógł więc też być świadkiem zniszczenia Mitreum[6]. Trzydzieści lat po nim, w 283 roku, Numerian, młodszy syn cesarza Karusa, poeta, przy pomocy Dioklesa ułożył plan zaatakowania Persów centralnie i skrzydłami, przez Armenię i Chorezm, po to by dotrzeć do Mitreum Chozroesa i do zatopionej na dnie Oksosu Zgody Narodów. W tym celu próbował wydostać zapiski na ten temat od Anulina. Gdy to się nie udało, bratowa poprosiła współcesarza Karyna o pomoc, a ten najechał Anulina zbrojnie. Jednak i on nic nie wskórał. Numerian chciał dokończyć poemat Lukrecjusza De rerum natura. Czerpiąc naukę o atomach z Epikura i Demokryta, uważał jednak, że bogowie są zainteresowani tym, co się dzieje wśród ludzi i szukał potwierdzenia dla sowich poglądów w zbiorach Chozroesa i odkryciach Orestesa, zatopionych w Oksosie[7].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kwintyliusz ożenił się w czasie przygotowań cesarza Gordiana do kampanii przeciw Persom. Na to że musi chodzić o ostatnią kampanię cesarza, wskazuje inna informacja Parnickiego, że Kwintyliusz ożenił się na 25 lat przed swą śmiercią, a ta nastąpiła wiosną 270 roku (Poczet..., ss. 384 i 439).
- ↑ Śmierć Chozroesa miała miejsce trzydzieści lat przed śmiercią Numeriana, a więc przed rokiem 284 (Twarz..., s. 150, Poczet..., s. ).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Parnicki 1961 ↓, s. 144.
- ↑ a b c Parnicki 1961 ↓, s. 105-109.
- ↑ Parnicki 1961 ↓, s. 15-19.
- ↑ Parnicki 1961 ↓, s. 164.
- ↑ Parnicki 1961 ↓, s. 176.
- ↑ Parnicki 1961 ↓, s. 112, 135-136, 312.
- ↑ Parnicki 1961 ↓, s. 126-133.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Teodor Parnicki: Twarz księżyca: powieść z wieków III–IV. Cz. 1. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1961.
- Aleksander Krawczuk: Poczet cesarzy rzymskich. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 2004. ISBN 83-207-1748-5.