Muchołówka rdzawogardła
| Ficedula albicilla[1] | |||
| (Pallas, 1811) | |||
 samiec | |||
 samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
muchołówka rdzawogardła | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Muchołówka rdzawogardła[4] (Ficedula albicilla) – gatunek małego ptaka z podrodziny kląskawek (Saxicolinae) w rodzinie muchołówkowatych (Muscicapidae). Jest to azjatycki odpowiednik swego bliskiego krewnego, muchołówki małej (F. parva). Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Muchołówkę rdzawogardłą opisał w 1811 roku Peter Simon von Pallas, działający na terenie Rosji. Holotyp odłowiono w Daurii w Kraju Zabajkalskim. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Muscicapa Albicilla[2][5]. Obecnie muchołówka rdzawogardła umieszczana jest w rodzaju Ficedula[4][6].
Gatunek ten tradycyjnie wcześniej był uznawany za azjatycki podgatunek muchołówki małej (F. parva) ze względu na podobny wygląd[7][8]. Muchołówkę rdzawogardłą odróżnia od blisko spokrewnionego gatunku śpiew i wzór na gardle[7]. Obecnie te dwa gatunki mogą mieć różne linie rozwojowe, a oba gatunki to przykład konwergencji, nie jest to potwierdzone[7]. Muchołówka mała i muchołówka rdzawogardła często krzyżują się[9].
IOC uznaje F. albicilla za gatunek monotypowy[6]. W 11. tomie książki Handbook of the Birds of the World (2006) miał on wciąż status podgatunku muchołówki małej, ze względu na podobny wygląd i ekologię[10].
Pozycja systematyczna[edytuj | edytuj kod]
Razem z muchołówką kaszmirską (F. subrubra) i małą (F. parva) tworzy grupę siostrzaną[11]. Poniżej przedstawiono uproszczony kladogram obrazujący pozycję systematyczną gatunków F. albicilla i innych muchołówek z rodzaju Ficedula (uproszczono)[11]:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa rodzajowa Ficedula ma się odnosić do ptaka zjadającego figi[12], a epitet gatunkowy albicilla pochodzi z tzw. nowej łaciny i oznacza „biały ogon” (albus – „biały, biel” + cilla – „ogon”)[13].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Występuje szeroko w Azji, w rejonie palearktycznym[14]. Gniazduje w gęstej, syberyjskiej tajdze, nielicznie na zachód od Uralu, na skraju europejskiej części Rosji, preferuje tam lasy mieszane, obfitujące w brzozę (Betula) i inne drzewa liściaste[15][16]. Azjatycki zasięg tego ptaka sięga na wschód aż po Kamczatkę, a na południu po północną Mongolię, krainę Amuru i skrajnie północne Chiny[8][6]. Zimuje w południowym Nepalu, północno-wschodnich Indiach, Bangladeszu, Azji Południowo-Wschodniej, południowo-wschodnich Chinach oraz na Borneo[8][10].
Muchołówka rdzawogardła rzadko zalatuje do północno-zachodniej Europy, na Aleuty i do Kalifornii[14], być może była wcześniej przeoczona[15]. W Polsce nie była obserwowana (nie znajduje się na Liście awifauny krajowej)[17].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 11,5 cm, jest trochę cięższa od muchołówki małej, przy masie ok. 8–14 g[10].
Swym wyglądem łudząco podobna do muchołówki małej, ale samiec w szacie godowej ma pomarańczowoczerwoną plamę na gardle, równo odciętą od dołu ołowianą przepaską[15][16]. Kantarek i brwi szare[15]. W przeciwieństwie do muchołówki małej, niektóre osobniki gatunku F. albicilla mają tendencję do brązowej czapeczki na głowie (F. parva ma szarą)[15]. Samice i osobniki młodociane mają smolistoczarne pokrywy nadogonowe, bardziej czarne od środkowych sterówek[15]. Dziób jest także czarny, z „przebłyskami” brązu od spodu. Spód szarobrązowy, bardziej ciemny niż u F. parva[15]. Osobniki przechodzące pierwszą zimę (roczne) przypominają ubarwieniem młode bliskiego krewniaka, ale brzegi i koniuszki pokryw skrzydłowych (oraz lotek III rzędu) są białe[15]. Roczne samce bardzo podobne do dorosłych z rozwiniętą plamką na gardle[15]. Samiec w szacie spoczynkowej (zimowej) przypomina samicę, jego pomarańczowy śliniak z czasem zanika, ponadto ma w tym okresie ciemniejsze boki[16][15]. Sterówki czarno-białe[16]. Samica ma białe gardło, przywodząc na myśl samicę modraczka (Tarsiger cyanurus)[15].
Głos[edytuj | edytuj kod]
Muchołówka ta wydaje ostry terkot np. „trrrrt” lub „triit”, przypominając skrzypiącą gałąź[15][14]. Natomiast śpiew samca jest zupełnie inny, w ogóle nie przypomina głosu F. parva (piosenka F. albicilla bardziej przypomina śpiew ptaków z rodzajów Emberiza lub Anthus)[15]. Owa pieśń jest żwawa, pełna suchych treli i ostrych sylab o zmiennej wysokości tj. „zri-zri-da zri-zri-da tiu-tiu-tiu zrri-daa-zi”[15].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Swym zachowaniem identyczna do muchołówki małej[14].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Lęgi odbywają się w rosyjskiej tajdze, w środku czerwca[10]. Samica buduje przez 3–5 dni gniazdko w kształcie małej miseczki, głównie z mchu oraz suchej trawy[10]. Gniazdo jest szerokie na 50–52 mm i głębokie na 25–45 mm[10]. Gniazda są zakładane na gałęzi lub także w budce lęgowej, 1–3 m nad ziemią[10]. Samica znosi 4–7 jaj, rzadziej 5–6[10]. Jaja wysiaduje wyłącznie samica (ok. 12–15 dni), natomiast pisklęta karmią oboje rodzice[10]. Młode to typowe gniazdowniki.
Status[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje muchołówkę rdzawogardłą za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) od 2010 roku, kiedy to po raz pierwszy sklasyfikowała ją jako osobny gatunek. Liczebność populacji nie jest znana, a jej trend (według BirdLife International) uznawany jest za stabilny, ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku[3][18].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ficedula albicilla, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b D. Lepage: Taiga Flycatcher Ficedula albicilla. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-01-08]. (ang.).
- ↑ a b Ficedula albicilla, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Saxicolinae Vigors, 1825 - kląskawki (wersja: 2021-12-06). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-01-08].
- ↑ P. Pallas, Zoographia Rosso-Asiatica, sistens omnium Animalium in extenso Imperio Rossico, t. 1, 1811, s. 462, tab.fig.1 (łac.).
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2022-01-08]. (ang.).
- ↑ a b c Lars Svensson i inni, Species limits in the Red-breasted Flycatcher, „British Birds”, 98 (10), 2005, s. 538–541 (ang.).
- ↑ a b c Red-breasted Flycatcher (Ficedula parva). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2021-12-24]. (ang.).
- ↑ Eugene M. McCarthy, Handbook of Avian Hybrids of the World, 2006, s. 242, ISBN 978-0-19-518323-8.
- ↑ a b c d e f g h i Joseph del Hoyo, Andrew Elliot, David Christie, Handbook of the Birds of the World, t. 11: Old World Flycatchers to Old World Warblers, Barcelona: Lynx Editions, 2006, s. 135–136, ISBN 84-96553-06-X.
- ↑ a b Andrew W Jones, Phylogeny and biogeography of Ficedula flycatchers (Aves: Muscicapidae): Novel results from fresh source material, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 82, 2015, s. 87–94 (ang.).
- ↑ Ficedula, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-08] (ang.).
- ↑ albicilla, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-08] (ang.).
- ↑ a b c d Sharon Chester, The Arctic Guide: Wildlife of the Far North, 2016, s. 312, ISBN 978-0691139753.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Muchołówki, [w:] Lars Svensson, Ptaki Europy i Obszaru Śródziemnomorskiego, Warszawa: Multico, 2017, s. 338–339, ISBN 978-83-7763-406-6 [dostęp 2021-12-24].
- ↑ a b c d muchołówka rdzawogardła Ficedula albicilla. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-12-25]. (ang.).
- ↑ Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2022. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2023-02-15].
- ↑ Species factsheet: Ficedula albicilla. BirdLife International. [dostęp 2021-12-25]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).