Murbach
47°55′N 7°10′E/47,916667 7,166667
| gmina | |||
 Siedziba władz Murbachu | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Region | |||
| Departament | |||
| Okręg | |||
| Kod INSEE |
68229 | ||
| Zarządzający |
Maud Hart (od lipca 2020 r.) | ||
| Powierzchnia |
6,82 km² | ||
| Wysokość |
od 396 m do 1420 m n.p.m. | ||
| Populacja (2021) • liczba ludności |
| ||
| • gęstość |
25 os./km² | ||
| Kod pocztowy |
68530 | ||
Położenie na mapie Francji  | |||
Położenie na mapie regionu Grand Est  | |||
Położenie na mapie Górnego Renu  | |||
| 47°55′N 7°10′E/47,916667 7,166667
| |||
| Strona internetowa | |||
Murbach – miejscowość i gmina we Francji, w regionie Grand Est, w departamencie Górny Ren. Położona jest w płd.-wsch. części Wogezów, w środkowych partiach wąskiej doliny potoku Murbach, spływającego na wschód do rzeki Lauch. Cały jej teren leży w obrębie regionalnego parku krajobrazowego (Parc naturel régional des Ballons des Vosges), w bezpośrednim sąsiedztwie najwyższego szczytu Wogezów Grand Ballon (1424 m). Najbliższym większym miastem jest oddale o ok. 5 km Guebwiller, z którym łączy Murbach jedyna prowadząca do miejscowości droga D 40 II. Osada powstała przy opactwie książęcym Murbach, założonym w tym miejscu w 1. połowie VIII w.; obecny herb miejscowości Murbach był herbem tego opactwa. Romański kościół św. Leodegara, pozostałość kościoła opactwa Murbach, jest wybitnym zabytkiem architektury romańskiej[1].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Osada powstała w średniowieczu przy opactwie książęcym Murbach, założonym w 727 r. przez książąt alzackich Etychonidów i wędrownego biskupa, przybyłego tu z klasztoru Reichenau, Pirmina. Opactwo Murbach, od początku XVI w. jako opactwo książęce (niem. Fürstabtei, łac. abbatia principi) czyli księstwo w obrębie Świętego Cesarstwa Rzymskiego, posiadało ogromne tereny w sąsiednich dolinach, gdzie leżały należące do Murbachu Guebwiller, Sankt Amarin i Wattwiller[2]. Kończący wojnę trzydziestoletnią w 1648 r. pokój westfalski, przyznawał Francji prawa do Alzacji, podkreślając jednak przynależność opactwa Murbach bezpośrednio do Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Tym samym zachowano status Murbachu jako księstwa (Reichsfürstentum), w obrębie którego leżała osada zwana wtenczas Belchenthal[3]. Aż po rok 1650 zabudowania opactwa, zniszczonego podczas dekad wojennych, pozostawały niezamieszkałe[4]. W drugiej połowie XVII wieku Ludwik XIV, powołując się na niejasne sformułowania w traktacie westfalskim, planował w ramach polityki zjednoczeniowej, przyłączyć do Francji resztę niemieckich dóbr książęcych. W 1680 r. Murbach jako opactwo wraz z osadą zostały anektowane przez koronę francuską. Osada Belchenthal wokół klasztoru Murbach nie rozrostała się, a wraz z przeniesieniem opactwa do Guebwiller w latach 40. XVIII w. całkowicie straciła znaczenie. Kościół opacki pw. św. Leodegara, który mnisi zamierzali przebudować w stylu barokowym, został częściowo rozebrany. Nie podjęto jednak dalszej budowy, więc zaczął popadać w ruinę. W 1764 r. jego nienaruszoną wschodnią część, prezbiterium i transept z dwiema wznoszącymi się nad nim wieżami, przekazano osadzie Belchenthal na kościół parafialny[5]. Teren, gdzie stały wcześniej nawy kościoła, z czasem opróżniono z kamieni i materiału budowlanego i zamieniono na cmentarz. Kiedy w 1790 r. opactwo i księstwo Murbach na mocy reform porewolucyjnych przestało istnieć, osada przejęła jego nazwę – Murbach, zarzucając dotychczasową – Belchenthal[3]. Traktat pokojowy, zawarty 10 maja 1871 r. i kończący wojnę francusko-pruską, przyznawał Alazję zjednoczonemu państwu niemieckiemu i wieś Murbach administracyjnie włączono do powiatu Gebweiler (Kreis Gebweiler) w okręgu Górna Alzacja (Bezirk Oberelsaß). Po I wojnie światowej cały ten obszar został na mocy postanowień traktatu wersalskiego przyznany Francji. W trakcie II wojny światowej zajmowały go wojska Wehrmachtu i były do 1944 r. zarządzane przez Niemcy. Następnie, wraz z innymi terenami na lewym brzegu górnego Renu, Murbach znalazło się w granicach republiki francuskiej[6][7].
Ze względu na różną przynależność państwową w przeszłości nazwa ‘Murbach’ ma odrębne wymowy: niemiecką[8], francuską[9] i alzacką[10].
-
Główna (wjazdowa) ulica Murbachu -
Tablica upamiętniająca założenie Lucerny przez opactwo Murbach -
Dawne budynki klasztorne i brama od strony ogrodu (IX 2005) -
Budynek obok ratusza (mairie) od strony kościoła (VII 2015) -
Budynek przy ratuszu w trakcie renowacji (2018) -
Zabudowania po renowacji (VI 2021)
Demografia i gospodarka
[edytuj | edytuj kod]Według danych na ostatnie trzy stulecia, najwięcej mieszkańców miało Murbach w 2. połowie XIX w.: w 1861 r. było ich 314, najwyższą liczbę odnotowano na rok 1885 – 326 mieszkańców[11], a w 1900 r. jedynie 295 i w 1910 r. 271 mieszkańców[12]. Po II wojnie światowej, w 1946 r., było ich 188, by na przełomie lat 70. i 80. spaść do 89 osób w 1982 r. Od 2006 r. liczba mieszkańców z roku na rok nieznacznie wzrasta: od 136 w 2006 r., 156 w 2016 r. i 164 w 2021 r.[13][14].
Użytkowanie gruntów na obszarze gminy nie ma charakteru rolniczego, gdyż lasy i środowiska półnaturalne zajmowały w 2018 r. 90,9% powierzchni, tak samo zresztą jak w 1990 r. Szczegółowy podział użytkowania gruntów w 2018 r. według danych CLC był następujący: lasy (83,6%), użytki zielone (9,1%), krzewy i/lub roślinność zielna (7,3%)[15].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Murbach leży na szlaku alzackich zabytków architektury romańskiej La Route Romane d’Alsace. Z dawnych zabudowań klasztornych zachowały się dwa budynki z przełomu XVII–XVIII w. z łączącą je bramą wjazdową (wcześniej na teren opactwa)[16], kaplica loretańska z 1663 r.[17] na płd. stoku góry Hohrupf (tuż nad zabudowaniami) oraz wschodnia część, prezbiterium i transept, kościoła św. Leodegara, zbudowanego w latach ok. 1145-1155 r. – wybitnie cennego zabytku architektury romańskiej, zachowanego jedynie z nieznacznymi zmianami w stanie oryginalnym[18]. Na szczycie góry Hohrupf, na granicy z leżącą na północ gminą Lautenbach, widoczne są niewielkie resztki ruin zamku Hohrupf (wzniesionego ok. 1230 r.), jednego z wielu zbudowanych nad okolicznymi dolinami przez opatów Murbachu.
-
Ogród klasztorny i brama wjazdowa do opactwa -
Kościół św. Leodegara -
Kościół św. Leodegara od zachodu -
Kościół św. Leodegara od wschodu -
Wnętrze kościoła św. Leodegara, ołtarz główny -
Św. Pirmin przed kościołem św. Leodegara -
Kaplica lotaryńska -
Ulica Rue du Belchental, wiodąca ku Grand Ballon
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wolfgang Kaiser, Romanische Architektur in Deutschland, [w:] Rolf Toman (red.), Romanik. Architektur, Skulptur, Malerei, Potsdam: Tandem Verlad, 2009, s. 53, ISBN 978-3-8331-5582-6.
- ↑ Nazwy miejscowości podano wg aktualnej pisowni francuskiej. Często odbiega ona od oryginalnych nazw niemieckich, które były współczesne dawnym dziejom Murbachu.
- ↑ a b Joachim Müller, Die Klosterkirche Murbach im Elsaß, [w:] Günther Binding (red.), 44. Veröffentlichung der Abteilung Architekturgeschichte des Kunsthistorischen Instituts des Universitäts zu Köln, Köln 1992, s. 3, ISSN 0940-7812.
- ↑ Philippe Legin, Die abteikirche von Murbach im Oberelsass, Colmar: Editions S.A.E.P., 1980, s. 48.
- ↑ Müller 1992 ↓, s. 7, 85-86.
- ↑ Kanton Gebweiler [online], territorial.de [dostęp 2024-09-17].
- ↑ Landkreis Gebweiler [online], territorial.de [dostęp 2024-09-17].
- ↑ How to Pronounce Morbach (Germany). Cities Pronunciation 2023-03-25. [dostęp 2024-09-24].
- ↑ Murbach Pronunciation [online], www.howtopronounce.com [dostęp 2024-09-24] (ang.).
- ↑ How to Pronounce Murbach Correctly in French. French Pronunciation Guide 2024-01-22. [dostęp 2024-09-24].
- ↑ Deutsche Verwaltungsgeschichte Elsass-Lothringen, Gebweiler [online], eirenicon.com [dostęp 2024-09-17].
- ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de [online], gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2024-09-17].
- ↑ Populations légales 2006. Commune de Murbach (68229) [online], archive.wikiwix.com [dostęp 2024-09-17].
- ↑ Murbach - Notice Communale [online], cassini.ehess.fr [dostęp 2024-09-17].
- ↑ CORINE Land Cover | Données et études statistiques [online], statistiques.developpement-durable.gouv.fr [dostęp 2024-09-17].
- ↑ Philippe Legin, Die Abtei Murbach, Murbach: Edition de la Paroisse, [1983], s. 23.
- ↑ Walter Hotz, Handbuch der Kunstdenkmäler im Elsass und in Lothringen, wyd. II, München und Berlin: Deutscher Kunstverlag, 1970, s. 153.
- ↑ Joachim Müller, Die Klosterkirche Murbach im Elsaß, [w:] Günther Binding (red.), 44. Veröffentlichung der Abteilung Architekturgeschichte des Kunsthistorischen Instituts des Universitäts zu Köln, Köln 1992, 307 i in., ISSN 0940-7812.