Niwiska (województwo lubuskie)

Niwiska

wieś
Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	zielonogórski
Gmina	Nowogród Bobrzański
Liczba ludności (2011)	403
Strefa numeracyjna	68
Kod pocztowy	66-007
Tablice rejestracyjne	FZI
SIMC	0912630
Położenie na mapie Polski Niwiska
Położenie na mapie województwa lubuskiego Niwiska
Położenie na mapie powiatu zielonogórskiego Niwiska
Położenie na mapie gminy Nowogród Bobrzański Niwiska
51°49′09″N 15°23′15″E

Niwiska (niem. Niebusch, Bergenwald) – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie zielonogórskim, w gminie Nowogród Bobrzański. Wieś typu łańcuchówka.

Historia

Jest to wieś o metryce średniowiecznej. Od XIV aż do połowy XVIII stulecia z wsią był związany rycerski ród von Berge. W 1442 roku jego przedstawiciel był odnotowany wraz z nazwą miejscowości, która brzmiała Nibisch. W ręce Hansa Juliusa von Schweinitz dobra niwiskie przeszły w 1742 roku. Na terenie wsi około 1790 roku odnotowano m.in. folwark, pańską rezydencję, kościoły: katolicki filialny i ewangelicki, młyn wodny oraz wiatrak. W 65 gospodarstwach mieszkało 399 osób.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Niwiska. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie zielonogórskim.

Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 290.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są:

• kościół filialny pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej. Zbudowany w drugiej połowie XIII wieku z kamienia i rudy darniowej. W XVIII wieku podczas remontu tego wczesnogotyckiego kościoła zostały poszerzone niemal wszystkie okna, a w 1766 roku na wieżę nasadzono hełm. Przetrwał on do naszych czasów. Jest to jednonawowa budowla z wyodrębnionym, prostokątnym prezbiterium, z północną wieżą i stojącą przy niej zakrystią, a dachami dwuspadowymi nakryte są nawa i prezbiterium. Ośmioboczną iglicą przykryta prostokątna wieża. Gontem pokryty jest hełm wieży, a do wnętrza świątyni prowadzi od południa wejście przez dwa ostrołukowe portale. W ścianie prezbiterium od wschodu zachowało się wąskie, obustronnie rozglifione, ostrołukowe okno, a pozostałe są zamknięte półkoliście. Na wysokości drugiej kondygnacji w wieży widać otwory strzelnicze świadczące o jej obronnym charakterze. Drewniany strop wsparty na trzech płaskorzeźbionych słupach z zastrzałami przykrywa nawę, a słupy te dźwigają też unikalną gotycką więźbę dachową. Przy północnej i zachodniej ścianie stoją drewniane empory, a przy ścianach znajdują się renesansowe i barokowe płyty nagrobne. W zakrystii zachowało się sklepienie kolebkowe, a w prezbiterium strop skrzyniowy. Gotycka polichromia, która przedstawia sceny z życia Chrystusa i Marii oraz św. Jerzego ze smokiem zdobi ściany nawy i prezbiterium. Drewniana figura Matki Boskiej z około roku 1520, kamienna chrzcielnica z 1583 roku i dwoje późnośredniowiecznych drzwi stanowią resztki zabytkowego wyposażenia kościoła. Przez prostokątną bramę nakrytą dachem czterospadowym prowadzi droga na cmentarz przykościelny.
• kościół – zbór ewangelicki, ul. Szkolna, z XVIII wieku, przebudowanego około połowy XIX stulecia w stylu późnoklasycystycznym. Z tego interesującego obiektu pozostały jedynie fragmenty muru obwodowego z półkoliście zamkniętymi otworami drzwiowymi i okiennymi.
• zespół pałacowy i folwarczny, z XVIII wieku, w XIX wieku:
  • pałac wzniesiony w drugiej połowie XVI wieku dla rodziny von Berge. W 1582 roku ukończono jego budowę. Było to renesansowe założenie zbudowane w kształcie litery „L”. Przeprowadzono przebudowę rezydencji na barokowy pałac w drugiej połowie XVIII stulecia, wykorzystując przy tym mury północnego skrzydła dworu. Jeszcze w czwartej ćwierci XVIII wieku trwały prace modernizacyjne prowadzone dla rodziny von Schweinitz, kiedy to ozdobiono go późnobarokowym portalem. W rezydencji w 1826 roku wybuchł pożar, który zniszczył częściowo jego wnętrze. W upaństwowionym po II wojnie światowej pałacu prowadzono jedynie bieżące naprawy. W 1991 roku przeprowadzono ostatni remont. Barokowa budowla wzniesiona została na planie prostokąta. Piętrowy pałac nakryty jest dachem czterospadowym z lukarnami, a elewację frontową zdobi późnobarokowy portal z końca XVIII wieku. Jest on wsparty na kolumnach z jońskimi kapitelami. Murowany balkon z balustradą umieszczono nad portalem. Stan budynku jest dziś zły i ulega postępującej destrukcji. Już wcześniej wnętrze zostało gruntownie przebudowane, a z dawnego wystroju pałacu pozostała część stolarki oraz drzwi wejściowe. W jednym z pomieszczeń zachowało się sklepienie krzyżowe.
  • park założono prawdopodobnie pod koniec XVIII wieku. Około połowy następnego został urządzony jako kompozycja krajobrazowa. Otoczenie parkowe pałacu o powierzchni 10,1 ha jest zaniedbane, choć jeszcze są czytelne alejki, polany, kanały oraz staw. Stare dęby mają ponad 5 m obwodu.
  • folwark składał się z ośmiu budynków zgrupowanych przy prostokątnym dziedzińcu, a zbudowano je w drugiej połowie XVIII stulecia, przebudowany w XIX i XX wieku. Do dziś przetrwały cztery murowane parterowe obiekty gospodarcze i dwie oficyny. Są one nakryte dachami mansardowymi i czterospadowymi.
    • obora
    • gorzelnia
    • piwnica-lodownia
    • oficyna mieszkalna

Zobacz też

• Niwiska
• Niwiska Dolne
• Niwiska Górne

Bibliografia

• Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego tom 1. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza „PDN”, 2011, s. 49-52. ISBN 978-83-919914-8-0.

Linki zewnętrzne

• Ziemia Lubuska [dostęp 07.02.2024]