Nostrzyk

Nostrzyk
	; Morfologia gatunku typowego; – nostrzyka żółtego
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	nostrzyk
	Nazwa systematyczna
	Melilotus Mill.; Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754
	Typ nomenklatoryczny
	Melilotus officinalis (L.) Lam.
Synonimy
	Brachylobus Dulac; Melilota Medik.; Sertula L. ex Kuntze;
	Brachylobus Dulac; Melilota Medik.; Sertula L. ex Kuntze;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nostrzyk (Melilotus Mill.) – rodzaj roślin z rodziny bobowatych (motylkowatych) Fabaceae. Należą do niego 23 gatunki^[4]. Występują na wszystkich kontynentach Starego Świata^[5]^[4], jako introdukowane rosną też na innych kontynentach. Nazwa naukowa nawiązuje do jednej z grup roślin w starożytnej taksonomii ludowej opisywanych jako lotos, czy dokładniej „miodowy lotos”^[6].

Nostrzyki uprawiane są na zielony nawóz, jako rośliny pastewne (aczkolwiek mogą być szkodliwe dla bydła i owiec) oraz miododajne. Największe znaczenie użytkowe ma nostrzyk biały M. alba i żółty M. officinalis. Dobrze tolerujący zasolenie nostrzyk messyński M. messanensis wykorzystywany jest do poprawy właściwości gleb zasolonych, zwłaszcza w Australii^[7].

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Przedstawiciele rodzaju rosną w Afryce, Europie i Azji^[5], największe zróżnicowanie osiągają w rejonie Morza Śródziemnego i w centralnej Azji^[8]. W Europie występuje 16 gatunków^[7]. Jako introdukowane rośliny z tego rodzaju obecne są także w Australii i na obu kontynentach amerykańskich^[4].

W Polsce występują cztery gatunki z tego rodzaju jako rodzime w krajowej florze^[9]:

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej^[9], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)^[4]

nostrzyk biały Melilotus alba Medik. ≡ Melilotus albus Medik.
nostrzyk wyniosły Melilotus altissima Thuill. ≡ M. altissimus Thuill.
nostrzyk ząbkowany Melilotus dentata (Waldst. & Kit.) Pers. ≡ M. dentatus (Waldst. & Kit.) Desf.
nostrzyk żółty Melilotus officinalis (L.) Pall. ≡ M. officinalis (L.) Lam.

Jako antropofity zadomowione lub przejściowo tylko dziczejące stwierdzone zostały w Polsce^[9]:

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej^[9], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)^[4]

nostrzyk messyński Melilotus messanensis (L.) All. ≡ M. siculus (Turra) Steud. – efemerofit
nostrzyk siarkowożółty Melilotus sulcata Desf. ≡ M. sulcatus Desf. – efemerofit
nostrzyk wołżański Melilotus wolgica Poir. in Lam. ≡ M. wolgicus Poir. – antropofit zadomowiony
nostrzyk indyjski Melilotus indica (L.) All. ≡ M. indicus (L.) All. – efemerofit

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Rośliny jednoroczne lub byliny, pędy prosto wznoszące się^[5].
Liście: Złożone z trzech listków z całobrzegimi przylistkami przyrośniętymi u nasady do ogonka liściowego. Listki piłkowane, z wyraźnymi nerwami sięgającymi końców ząbków^[5].
Kwiaty: Motylkowe, wyrastają z kątów liści w wielokwiatowych gronach. Przysadki drobne. Działki kielicha w liczbie 5 równej długości. Płatki korony żółte lub białe. Słupek z jedną, górną zalążnią zawierającą od 2 do 8 zalążków, szyjka słupka nitkowata, wygięta ku górze, często trwała. 10 pręcików, z których dziewięć zrośniętych jest nitkami tworząc rurkę, jeden pręcik zaś jest wolny^[5].
Owoce: Owalne lub kuliste strąki niewiele dłuższe od kielicha. Powierzchnia siatkowato żyłkowana lub marszczona. W środku 1 lub 2 jajowate nasiona, gładkie lub brodawkowate^[5].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna

Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w rzędzie bobowatych Fabaceae s.l.^[2] W obrębie podrodziny należy do plemienia Trifolieae^[10].

Wykaz gatunków^[4]^[11]

Melilotus albus Medik. – nostrzyk biały
Melilotus altissimus Thuill. – nostrzyk wyniosły
Melilotus arenarius Grecescu
Melilotus bicolor Boiss. & Balansa
Melilotus dentatus (Waldst. & Kit.) Desf. – nostrzyk ząbkowany
Melilotus elegans Salzm. ex Ser.
Melilotus gorkemii Yıld.
Melilotus × haussknechtianus O.E.Schulz
Melilotus hirsutus Lipsky
Melilotus indicus (L.) All. – nostrzyk indyjski
Melilotus infestus Guss.
Melilotus italicus (L.) Lam.
Melilotus macrocarpus Coss. & Durieu
Melilotus neapolitanus Ten.
Melilotus officinalis (L.) Lam. – nostrzyk żółty
Melilotus polonicus (L.) Pall. – nostrzyk polski
Melilotus × schoenheitianus Hausskn.
Melilotus segetalis (Brot.) Ser.
Melilotus serratifolius Täckh. & Boulos
Melilotus siculus (Turra) Steud. – nostrzyk messyński
Melilotus speciosus Durieu
Melilotus suaveolens Ledeb.
Melilotus sulcatus Desf. – nostrzyk siarkowożółty
Melilotus tauricus (M.Bieb.) Ser. – nostrzyk tauryjski
Melilotus wolgicus Poir. – nostrzyk wołżański

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-06].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Melilotus Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-11-03].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Melilotus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-06-03].
↑ PiotrP. Panek PiotrP., Ubrania i przebrania, czyli jak ludzi mami krótkie słowo „lotos” [online], Pulsar, 18 lutego 2024 [dostęp 2024-02-19] .
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 576, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ Melilotus. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-06-03].
↑ ^a ^b ^c ^d ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 115, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-06-04].
↑ Nazwy polskie według: Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-06].

[powo-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Melilotus Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-11-03].

[china-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Melilotus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-06-03].

[pulsar-6] PiotrP. Panek PiotrP., Ubrania i przebrania, czyli jak ludzi mami krótkie słowo „lotos” [online], Pulsar, 18 lutego 2024 [dostęp 2024-02-19] .

[mabb-7] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 576, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[pakistan-8] Melilotus. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-06-03].

[checklist-9] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 115, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[grin-10] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-06-04].

[11] Nazwy polskie według: Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]