Garbatka dromaderka
| Notodonta dromedarius | |||
| (Linnaeus, 1767) | |||
 Imago | |||
 Gąsienica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
garbatka dromaderka | ||
| Synonimy | |||
| |||
Garbatka dromaderka[1][2], garbatka wielbłądka[3] (Notodonta dromedarius) – gatunek motyla z rodziny garbatkowatych. Zamieszkuje Palearktykę, od Półwyspu Iberyjskiego po Rosyjski Daleki Wschód. Osobniki dorosłe są aktywne nocą.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1767 roku przez Karola Linneusza pod nazwą Phalaena dromedarius na łamach dwunastego wydania Systema Naturae. W 1810 roku Ferdinand Ochsenheimer wyznaczył go gatunkiem typowym rodzaju Notodonta[4]. W jego obrębie wyróżnia się podgatunki[5][4]:
- Notodonta dromedarius dromedarius (Linnaeus, 1767)
- Notodonta dromedarius sibirica Schintlmeister & Fang, 2001
- Notodonta dromedarius pontica Witt, 1980
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
.jpg)
Motyl o krępym ciele[6] i rozpiętości skrzydeł sięgającej od 45 do 58 mm[1]. Głowa jest zaopatrzona w niecałkowicie owłosione oczy złożone, krótkie głaszczki i uwstecznioną ssawkę, natomiast pozbawiona jest przyoczek. Czułki osiągają ⅓ długości przedniego skrzydła i wykazują znaczny dymorfizm płciowy w budowie, będąc obustronnie grzebykowanymi u samca, zaś piłkowanymi lub ząbkowanymi u samicy. Owłosienie krótkiego i szerokiego tułowia jest gęste, ale nie formuje czuba pośrodku grzbietu. Skrzydło przedniej pary osiąga od 18 do 22 mm długości, ma wydłużony wierzchołek, skośną krawędź zewnętrzną i ząb na krawędzi tylnej[6]. Tło tegoż skrzydła jest brunatne z fioletowoszarym odcieniem i żółtobiało rozjaśnioną nasadą. Na tle tym występują: żółtawa plama nerkowata z ciemną kreską pośrodku, cienkie, ząbkowane przepaski białawej barwy oraz rdzawe plamki w zewnętrznej części skrzydła[6][1]. Barwa strzępiny jest szarawa z ciemnym nakrapianiem[6]. Dość małe, owalne skrzydło tylne ma kolor szary, czasem z żółtawym odcieniem. Występuje na nim cienka biaława przepaska, ciemna obwódka wzdłuż zewnętrznej krawędzi i ciemna plamka w tylnym kącie[6][1]. Odnóża są silnie owłosione, te tylnej pary mają dwie pary ostróg na goleniach. Duży odwłok ma cylindryczny kształt i gęste owłosienie[6].
Gąsienica charakteryzuje się obecnością czterech mięsistych garbów zlokalizowanych na grzbietowych częściach segmentów ciała: czwartego, piątego, szóstego i siódmego. Poza tym występuje też garbek na końcu ciała. Przetchlinki na bokach ciała są wyraźnie widoczne. Ubarwienie gąsienicy jest zmienne, może mieć różne odcienie zieleni, brązu, a nawet bieli[3][7].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Owad ten zasiedla lasy liściaste, zwłaszcza brzeziny, lasy mieszane, parki oraz ogrody[1][7]. Gąsienice są foliofagami żerującymi na liściach brzóz (w tym brzozy brodawkowatej), olsz (w tym olszy czarnej i szarej) i wierzb, a rzadziej topól (w tym osiki), leszczyny pospolitej i bzu koralowego[1][4]. Owady dorosłe nie pobierają pokarmu i są aktywne nocą. Przylatują do sztucznych źródeł światła[6].
W Europie Środkowej występują dwa pokolenia w ciągu roku. Motyle pierwszego z nich latają w drugiej połowie kwietnia i maju, a wydane przez nie gąsienice żerują w czerwcu i lipcu. Motyle drugiego pokolenia aktywne są od lipca do sierpnia. Gąsienice drugiego pokolenia żerują w sierpniu i wrześniu. Gdy są wyrośnięte schodzą na glebę. Płytko pod jej powierzchnią konstruują oprzęd, w którym następuje przepoczwarczenie. Stadium zimującym jest poczwarka drugiego pokolenia[3][1].
Rozprzestrzenienie[edytuj | edytuj kod]
Gatunek palearktyczny[4]. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Andory, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Luksemburgu, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Macedonii Północnej oraz europejskich części Rosji i Turcji[5]. W Polsce jest owadem nierzadko spotykanym[3].
W Azji podgatunek nominatywny zamieszkuje Armenię[6], natomiast podgatunek N. d. sibirica rozsiedlony jest od Uralu Południowego przez Syberię i Ałtaj po Sinciang i Bajkał[4]. Nieokreślony podgatunek podawany był z Rosyjskiego Dalekiego Wschodu[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Krzysztof Jonko: Notodonta dromedarius. [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2020-12-19].
- ↑ David Carter, Motyle, Frank Greenaway, Warszawa: Wiedza i Życie, 1993, ISBN 83-85231-90-0, OCLC 749393132.
- ↑ a b c d J. Heintze: Motyle Polski (wyd. II). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1990.
- ↑ a b c d e Markku Savela: Notodonta Ochsenheimer, 1810. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2020-12-19].
- ↑ a b Notodonta dromedarius. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2020-12-19].
- ↑ a b c d e f g h i Edward Sołtys: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 47-50. Notodontidae, Thaumetopoeidae, Thyatriridae, Drepanidae. Warszawa: PWN, Polski Związek Entomologiczny, 1965.
- ↑ a b Notodonta dromedarius – Garbatka wielbłądka. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2020-12-19].