Nowołuczki
52°12′26″N 25°37′44″E/52,207222 25,628889| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+375 1652 |
| Kod pocztowy |
225807 |
| Tablice rejestracyjne |
1 |
Położenie na mapie obwodu brzeskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
| 52°12′26″N 25°37′44″E/52,207222 25,628889
| |
.jpg)
od strony ogrodu,
rysunek podm. akwarelą i sepią,
Napoleon Orda, 1863
Nowołuczki (błr. Навалучкі; ros. Новолучки) – wieś na Białorusi, w rejonie janowskim obwodu brzeskiego, około 9 km na północny wschód od Janowa[2].
Historia wsi Nowołuczki[edytuj | edytuj kod]
Przed rozbiorami tereny, gdzie obecnie znajduje się wieś Nowołuczki, leżały w województwie brzeskolitewskim Rzeczypospolitej. Po III rozbiorze Polski znalazły się na terenie powiatu kobryńskiego, należącego do guberni słonimskiej (1796), litewskiej (1797–1801), a później grodzieńskiej (1801–1915) Imperium Rosyjskiego. Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Nowołuczki wróciły do Polski, były w gminie Drużyłowicze powiatu drohiczyńskiego województwa poleskiego (od 1928 roku należały do gminy Janów), od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi[2].
Majątek Nowoszyce[edytuj | edytuj kod]
Półtora kilometra na północ od Nowołuczek jest miejsce, gdzie przed II wojną światową była siedziba majątku Nowoszyce (w niektórych źródłach: Nowoczczyce)[3] (błr. Навашычы, ros. Новошичи).
Co najmniej od XVIII wieku dobra te należały do rodziny książąt Giedroyciów. Genowefa Giedroyciówna, wychodząc za Dominika Ordę, wniosła na przełomie XVIII i XIX wieku ten majątek w posagu do rodziny Ordów herbu Ostoja. Kolejnym dziedzicem był ich syn Wiktor, a po nim – jego syn Witold Orda (1828–1895), po nim jego syn Karol Orda (1871–1914) i ostatni właściciel, syn Karola, Witold Orda (1901–1945)[3].
Rezydencją Giedroyciów był stary, XVIII-wieczny, parterowy, drewniany dwór, uwieczniony na rysunku Napoleona Ordy. W połowie XIX wieku Witold Orda postanowił wybudować nowy, obszerny dwór w innym miejscu. Tymczasowo zamieszkał w oficynie, w której jego rodzina i potomni mieszkali do II wojny światowej, a nowy dwór nigdy nie powstał. Oficyna stała się nowym dworem, był to prostokątny, parterowy budynek z dwoma symetrycznie rozmieszczonymi, identycznymi gankami, w każdym dwie pary masywnych kolumn dźwigały trójkątny szczyt. Układ pomieszczeń był dwutraktowy, amfiladowy. Od strony ogrodu w elewacji dominowała obszerna weranda o czterech szeroko rozstawionych kolumnach.
Na ścianach wisiały obrazy, m.in. 3 płótna Walentego Wańkowicza, dzieła Stanisława Bohusz-Siestrzeńcewicza, Jana Chrzciciela Lampiego (młodszego), Tadeusza Ajdukiewicza i Michała Czepity.
Większość wyposażenia domu została zniszczona w czasie I wojny światowej, która dosłownie przetoczyła się przez dom Ordów: okopy wykopano w ogrodzie. Z pożogi wojennej uratowano parę obrazów i odrestaurowano kilka cenniejszych mebli.
Ogród składał się z dwóch części: starszej, nieużywanej, gdzie stał stary dwór Giedroyciów, i nowszej, w okolicach nowego dworu. Przed obydwoma gankami rozciągał się rozległy gazon, obsadzony lipami i kasztanami. Ogród od tylnej strony budynku miał otwarty charakter i prowadził do sadu owocowego i pomieszczeń gospodarczych.
W 1924 r. zmarł tu profesor Stanisław Smolka, ożeniony z Wandą Marią, siostrą Karola Ordy[4].
Dwór został obrabowany we wrześniu 1939 roku, a wszystkie zabudowania zostały spalone w 1943 roku przez partyzantów radzieckich[5][6]. W miejscu dworu dziś można pod liśćmi znaleźć resztki fundamentów[7].
Majątek w Nowoszycach jest opisany w 2. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu brzeskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
- ↑ a b Nowoszyce na stronie Radzima.org. [dostęp 2015-08-10].
- ↑ a b Nowoszczyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 290.
- ↑ Stanisław Smolka [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2023-01-21].
- ↑ a b Nowoszyce, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 2: Województwa brzesko-litewskie, nowogrodzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 94–98, ISBN 83-04-03784-X, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Навашычы, Nowoszyce, Новошичи. W: Леанід Міхайлавіч Несцярчук: Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны. Mińsk: БЕЛТА, 2002, s. 143–144. ISBN 985-6302-37-4. [dostęp 2015-08-10]. (biał.).
- ↑ Новолучки na stronie Atlas Białorusi. [dostęp 2015-08-10]. (ros.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Nowołuczki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 391.