Ny Carlsberg Glyptotek

Ny Carlsberg Glyptotek

Wejście główne do muzeum
Państwo	Dania
Miejscowość	Kopenhaga
Adres	Ny Carlsberg Glyptotek Dantes Plads 7 1556 København V
Data założenia	1882
Dyrektor	Flemming Friborg
Położenie na mapie Kopenhagi Ny Carlsberg Glyptotek
Położenie na mapie Danii Ny Carlsberg Glyptotek
Położenie na mapie Regionu Stołecznego Ny Carlsberg Glyptotek
55°40′21″N 12°34′19″E
Strona internetowa

Ny Carlsberg Glyptotek – muzeum sztuki w Kopenhadze poświęcone kulturze starożytnej basenu Morza Śródziemnego oraz XIX-wiecznej sztuce francuskiej i duńskiej. Założone w 1882 przez znanego duńskiego browarnika, kolekcjonera i mecenasa sztuki, Carla Jacobsena jako dar dla społeczeństwa.

Historia

Założyciel muzeum, Carl Jacobsen (1842–1914), syn browarnika J.C. Jacobsena, założyciela browaru Carlsberg, był również znanym browarnikiem, a także mecenasem i kolekcjonerem sztuki. Zbierał rzeźby z różnych okresów, ale przede wszystkim grecko-rzymskie rzeźby z marmuru oraz współczesne mu rzeźby francuskie i duńskie. Z dziełami artystów francuskich zapoznawał się podczas zwiedzania corocznych wystaw w Paryżu. W 1878 zakupił pierwsze dzieło do swej kolekcji – „La Musique” dłuta Eugène’a Delaplanche'a. W 1879 kupił pierwszą rzeźbę antyczną. W 1882 roku miał już zgromadzonych tyle rzeźb, że postanowił udostępnić swoją kolekcję dla publiczności. Urządził galerię we własnym domu nazywając ją Glyptotheket på Ny Carlsberg. Kolekcja szybko rosła, a w 1887 rozpoczął się złoty wiek dla Jacobsena. Nawiązał on kontakt z niemieckim archeologiem Wolfgangiem Helbigiem, który w ciągu następnych 25 lat pracował jako jego przedstawiciel w Rzymie pośrednicząc przy zakupie antyków. Jednocześnie Jacobsen sam kontynuował zakupy dzieł sztuki w Paryżu zamawiając je bezpośrednio u francuskich artystów.

W młodości Jacobsen interesował się również malarstwem, a zwłaszcza pracami mistrzów włoskiego renesansu i baroku, z którymi zapoznał się podczas swych licznych podróży po Europie. W jego zbiorach znalazły się też rysunki artystów duńskich i zagranicznych oraz znacząca kolekcja medali i plakiet. Podczas wycieczki do Aten w 1887 zakupił tysiące prehistorycznych kamiennych narzędzi. W podeszłym wieku zafascynował się sztuką azjatycką. Zgromadził niewielką kolekcję rzeźb z drewna i brązu, pochodzących z Chin, Japonii i Jawy. Zakupił też wiele gipsowych odlewów rzeźb antycznych znanych z innych muzeów. Ich galerię urządzono w piwnicy. W 1896, gdy została otwarta Narodowa Galeria Sztuki, Carl Jacobsen został jej dyrektorem.

W 1879 roku założył fundację Albertina, od imienia rzeźbiarza Bertela (Alberto) Thorvaldsena, dzięki której sfinansował wystawienie brązowych kopii antycznych rzeźb w innych miejscach, jak Ørstedparken. W 1909 roku zainicjował i pokrył koszty rekonstrukcji iglicy na kościele św. Mikołaja, który został spalony w 1795. W ostatnich latach życia podjął starania o rekonstrukcję iglicy na kopenhaskim kościele Marii Panny, zakończone jednak niepowodzeniem. W 1913 sfinansował budowę posągu Małej Syrenki dłuta Edvarda Eriksena, ustawionego na nabrzeżu Langelinie w Kopenhadze.

Architektura

Ogród zimowy

Zbiory sztuki duńskiej i francuskiej znajdują się w budynku zaprojektowanym przez Vilhelma Dahlerupa, natomiast kolekcja antyków w budynku autorstwa Hacka Kampmanna.

Vilhelm Dahlerup został wybrany przez Carla Jacobsena jako projektant pierwszego budynku muzeum. Jego konstrukcja, oddana do użytku w 1897, to trzyskrzydłowe założenie z czerwonej cegły utrzymane w stylu historyzującym, inspirowane weneckim renesansem. Wnętrze budowli zdobią malowane sufity, biegnące wzdłuż ścian fryzy i reliefy, mozaikowe posadzki i marmurowe kolumny.

Po kilku latach Jacobsen postanowił wybudować drugi gmach dla kolekcji antyków. Budynek zaprojektował architekt Hack Kampmann. Jest to czteroskrzydłowe założenie wokół centralnej hali z kolumnadą, utrzymane w klasycyzującym stylu, z fasadą południową w formie schodkowej piramidy. Pomiędzy tymi dwoma budynkami Dahlerup zaprojektował duży ogród zimowy zwieńczony szklaną kopułą. Nowe założenie oddano do użytku w 1906.

W 1996 oddano do użytku trzeci budynek zaprojektowany przez architekta Henninga Larsena, mieszczący kolekcję francuskich obrazów.

Zbiory

Na kolekcję Ny Carlsberg Glyptotek składają się dzieła sztuki należące do kultur basenu Morza Śródziemnego: Mezopotamii, starożytnego Egiptu, Grecji, Etrurii, Rzymu oraz XIX-wieczna sztuka francuska i duńska.

Sztuka antyczna

Sztuka starożytnego Egiptu

Starożytni Egipcjanie byli wybitnymi twórcami – nauczycielami Greków i Rzymian, którzy przekazali ich dziedzictwo Europie. Charakterystyczne dla sztuki starożytnego Egiptu są mumie. Ich powstanie związane jest z wiarą Egipcjan, iż ciało jest wieczną siedzibą duszy. Ciała zmarłych były preparowane w specjalny sposób przed złożeniem ich do grobowca. Z wierzeniami związana jest też sztuka pochówku, którą reprezentuje grobowiec zamożnego Egipcjanina z figurkami pochodzącymi z IV tysiąclecia p. n.e., odkrytymi w 1921 w grobowcu Gemniemhata, na północ od piramidy Tetiego w Sakkarze. Reprezentowane są też rzeźby i płaskorzeźby licznych staroegipskich bogów i bóstw, przedstawianych jako ludzie, zwierzęta lub ludzie ze zwierzęcymi głowami. Najważniejszym bogiem egipskim był Re, przedstawiany jako sokół lub człowiek z głową sokoła.

• 
  Głowa faraona Amenemhata III, 1842–1795 r. p.n.e; jeden z najstarszych portretów na świecie
• 
  Statua kanclerza królewskiego, XIII dynastia, 1700 r.p.n.e., pochodząca ze świątyni Amona w Karnaku
• 
  Statuetka Ramzesa II i Ptah, 1290–1224 r. p.n.e
• 
  Portret mumii Rzymianina, I w n.e

Sztuka etruska

Ojczyzną Etrusków był region położony pomiędzy rzekami Arno a Tybrem, zamieszkany przez nich między 900 a 400 r. p.n.e. Etruskowie prowadzili handel wymienny z Bliskim Wschodem i Grecją. Kontakty te spowodowały stopniową ewolucję ich pastersko-chłopskiej kultury. Dzięki wymianie i dziełom wędrownych rzemieślników kultura Etrusków wzbogaciła się o elementy kultury zarówno bliskowschodniej jak i greckiej. Po roku 400 p.n.e. terytorium Etrusków było stopniowo wchłaniane przez sąsiada z południa – Imperium Rzymskie, a język Imperium, łacina, rozprzestrzenił się po całym półwyspie Apenińskim. Język Etrusków wymarł, ale wiele z ich tradycji przeszło do kultury rzymskiej. Było to szczególnie widoczne w przypadku uroczystości religijnych, które były częścią kultu przodków, czy rytuałach związanych z kultami bogów.

• 
  Etruska bogini świata podziemnego
• 
  Sarkofag
• 
  Grobowiec (rekonstrukcja)
• 
  Świecznik z posążkiem dobrego pasterza

Starożytna sztuka grecka i rzymska

Kolekcja rzeźby starożytnej z marmuru pochodzi z okresu między 600 r. p.n.e. a 500 r. n.e. Powstanie swe zawdzięcza zainteresowaniom Carla Jacobsena ludzkim ciałem, które jego zdaniem znalazło swój najlepszy wyraz artystyczny w rzeźbie antycznej.

Sztuka pochówków w starożytnej Grecji

W 500 r. p.n.e. groby w Grecji były chronione przez marmurowe posągi lwów, byków i sfinksów. Czasami były one umieszczone parami. Groby młodych mężczyzn, wyróżniających się w walce lub w rozgrywkach były wieńczone posągami nagich młodzieńców. Zachowała się duża liczba reliefów nagrobnych z najbardziej znanej nekropolii w Kerameikos, położonej tuż za murami Aten (430–317 p.n.e.). Ukazują one zmarłych i ich rodziny, często są opatrzone napisem podającym imię zmarłego. Różna jest jakość artystyczna tych reliefów – od doskonałej do miernej, co świadczy, iż w tym okresie nawet zwykły człowiek mógł sobie na nie pozwolić. Innym rodzajem zwieńczenia nagrobka był marmurowy wazon. W 317 p.n.e. wprowadzono w Atenach zakaz luksusowego zdobienia nagrobków, wskutek czego marmurowe, nagrobne rzeźby zanikły.

• 
  Głowa Aleksandra Wielkiego
• 
  Głowa Euripidesa
• 
  Relief wyobrażający Sfinksa
• 
  Fragment nagrobka – relief przedstawiający hoplitę

Rzeźba rzymska

Zbiory tego działu ukazują rzeźby pochodzące z willi bogatych Rzymian i cesarzy, np. z willi Hadriana, położonej niedaleko od Rzymu. Wille były budowane poza miastem i używane jako domy letniskowe. Duża ich liczba powstała wokół Zatoki Neapolitańskiej. Wille były zazwyczaj dekorowane posągami bóstw.

• 
  Widok ogólny galerii z rzeźbą antyczną
• 
  Posąg Apollo
• 
  Posąg Melpomeny
• 
  Głowa cesarza Kaliguli

Palmyra

Miasto Palmyra, położone w żyznej oazie na Pustyni Syryjskiej było w pierwszych wiekach naszej ery bogatym ośrodkiem handlu pomiędzy Wschodem a Imperium Rzymskim. Stąd prowadziły drogi m.in. do Indii i na Daleki Wschód (Jedwabny Szlak). Handel obejmował takie towary, jak: szlachetne drewno i klejnoty, przyprawy, barwniki, chiński jedwab i arabskie kadzidła. Dzięki bogactwu w mieście powstało wiele budynków mieszkalnych, sklepów, świątyń i dużych cmentarzy.

Bogata kolekcja dzieł sztuki z Palmyry, ok. 100 – jedna z największych poza Syrią – składa się głównie z popiersi nagrobnych, nabytych ok. 1900 roku przez Carla Jacobsena dzięki pośrednictwu Juliusa Løytveda, duńskiego konsula w Bejrucie. Popiersia te wieńczyły kamienie nagrobne, zamykające wejście do wnętrza grobowca.

• 
  Relief nagrobny Atenatana Guraia (133 r. p.n.e.)
• 
  Relief nagrobny tzw. „Piękności z Palmyry” (190–210 p.n.e.)
• 
  Relief nagrobny Ahy, córki Zabaili (149 p.n.e.)
• 
  Relief nagrobny damy Marti (170–190 p.n.e.)

Sztuka francuska

Kolekcja sztuki francuskiej (malarstwo i rzeźba) w zasobach Ny Carlsberg Glyptothek odznacza się najwyższą jakością. Część poświęcona malarstwu prezentuje twórczość przed nastaniem impresjonizmu, sam impresjonizm oraz postimpresjonizm. Dział rzeźby obrazuje rozwój tej formy sztuki we Francji w latach 1830–1900, a zwłaszcza dokonania Rodina i Carpeaux.

Rzeźba

Rzeźba z lat 1820–1900

W okresie przełomu między sztuką nowożytną a nowoczesną (ok. 1870/90) w świecie rzeźby funkcjonowały różne artystyczne ideały, często sprzeczne ze sobą. Kwestionowano tradycyjne przedstawienia tematów biblijnych i mitologicznych na rzecz czegoś bardziej współczesnego. Inspiracja starożytną rzeźbą grecką i rzymską ścierała się z nowymi możliwościami oferowanymi przez sztukę współczesnego świata. Kolekcja rzeźby Ny Carlsberg Glyptotek ukazuje wszystkie te tendencje poprzez dzieła Meuniera, Carpeaux, Rodina i Degasa, którzy, każdy na swój sposób, usiłowali połączyć tradycyjne motywy z poetyckimi ideałami funkcjonującymi w ich czasach. Ich rzeźby odzwierciedlały warunki egzystencji przeciętnego człowieka XIX w..

Rzeźby Edgara Degasa

Degas znany jest głównie ze swych obrazów olejnych i pasteli, ale być może najbardziej ze swej radykalnej rzeźby Czternastoletnia tancerka, która stała się ogromną sensacją i wywołała skandal podczas szóstej wystawy impresjonistów w 1881 w Paryżu. Wykonana w wosku, ubrana w spódnicę i tiulu, z prawdziwymi włosami, tancerka wyróżniała się radykalnie na tle innych współczesnych rzeźb. Opinie na jej temat, zarówno wśród krytyków i publiczności, były bardzo podzielone. Dziś rzeźba ta jest uważana za arcydzieło sztuki współczesnej, szczególnie ze względu na nowatorstwo i zastosowane materiały. Równolegle z obrazami olejnymi i pastelami Degas wykonał na własny użytek dużą liczbę mniejszych figur woskowych. Około 150 tych figur, przedstawiających tancerzy, kobiety w kąpieli i konie, zostało odkrytych w pracowni artysty po jego śmierci. Najlepiej zachowane z nich – mniej więcej połowa – została wykonana z brązie. Jako jedno z zaledwie czterech muzeów na świecie, Ny Carlsberg Glyptotek ma pełną kolekcję figur koni, kobiet i tancerek baletowych i kapiących się kobiet, wykonanych przez Degasa z brązu (ogółem 74).

Rzeźby Auguste’a Rodina

Auguste Rodin (1840–1917) jest często postrzegany jako buntowniczy praojciec nowoczesnej rzeźby, choć w rzeczywistości nie buntował się przeciwko ideałom rzeźbiarskim obowiązującym w jego czasach, walcząc jedynie o uznanie Akademii Sztuk Pięknych w Paryżu, do której nigdy nie udało mu się dostać. Był artystą-samoukiem, który opracował unikalną metodę modelowania skomplikowanych form w glinie i gipsie. Wiele z jego najsłynniejszych dzieł było krytykowanych za jego życia. Cechą wyróżniającą twórczość Rodina jest realistyczne, ale i wyraziste modelowanie ciała wraz z wielkim wyczuciem symbolicznej treści motywu. Przełomowy dla popularności artysty okazał się jego udział w Wystawie Światowej w Paryżu w roku 1900.

Carl Jacobsen widział Myśliciela Rodina na francuskiej wystawie w Kopenhadze w 1888 roku, a od roku 1900 zaczął kupować dzieła bezpośrednio od artysty, którego odwiedzał w Paryżu. Kolekcja Jacobsena, składającą się początkowo z 24 rzeźb Rodina wzrosła z czasem do 43.

• 
  Edgar Degas, Czternastoletnia tancerka
• 
  Auguste Rodin, Myśliciel
• 
  Auguste Rodin, trzecia kopia Pocałunku
• 
  Jean-Baptiste Carpeaux, Taniec

Malarstwo

Malarstwo z lat 1820–1875

Kluczową rolę w rozwoju malarstwa francuskiego pierwszej połowy XIX wieku odegrali Delacroix (przedstawiciel nurtu romantycznego), David (reprezentant neoklasycyzmu) i Manet. Szereg ich najważniejszych dzieł znajduje się w zbiorach Ny Carlsberg Glyptotek. Ich prace uzupełniają obrazy Milleta, Rousseau, Daumiera, Courbeta i Corota. Obok prac poszczególnych artystów reprezentowane są też artystyczne tendencje poszukujące nowego sposobu patrzenia na świat i przedstawiania go w sztuce: naturalizm, szkoła z Barbizon i realizm. Po 1860 tendencje te przyczyniły się do powstania i rozwoju impresjonizmu.

Impresjonizm

W zbiorach Ny Carlsberg Glyptotek znajduje się pokaźny zbiór dzieł impresjonistów: Moneta, Degasa i Pissarro. Kolekcja ta zawdzięcza swoje istnienie głównie Helge Jacobsen, która w 1914 przejęła ją z rąk swego ojca, Carla Jacobsena. Francuski impresjonizm jest ważnym elementem rozwoju malarstwa w kierunku indywidualnej, zmysłowej wypowiedzi artystycznej. Impresjoniści stanowili luźną grupę artystów, których jednoczyło pragnienie zmian w malarstwie. Podobnie jak pisarze tego okresu, Baudelaire, Flaubert i Zola, impresjoniści chcieli pokazywać współczesne życie i kulturę, a nie tematy historyczne czy mitologiczne. Byli pierwszymi artystami, którzy wystawiali swoje prace niezależnie od oficjalnego Salonu w Paryżu.

• 
  Claude Monet, Drzewo cytrynowe w Bordighera, 1864
• 
  Alfred Sisley, Przepompownia w Marly, 1973
• 
  Camille Pissarro, Pejzaż z wielkimi drzewami, 1875
• 
  Edgar Degas, Tancerki ubrane na różowo za kulisami, 1884

Postimpresjonizm

Impresjoniści utorowali drogę następnemu kierunkowi, rozwijającemu się w latach 1885–1900. Jego przedstawicielami byli Gauguin, van Gogh i Cézanne. Artyści ci nie byli związani akademickimi normami, ale stosowali własne, indywidualne założenia w swojej sztuce, jeśli chodzi o wybór motywu, technikę czy paletę kolorów.

• 
  Paul Cézanne, Martwa natura z jabłkami i paterą na owoce, 1879–1882
• 
  Paul Cézanne, Autoportret, 1883–1887
• 
  Vincent van Gogh, Portret „Ojca” Tanguy, 1886/1887
• 
  Vincent van Gogh, Krajobraz górski za szpitalem świętego Pawła, 1889

Paul Gauguin

W zbiorach Ny Carlsberg Glyptotek znajduje się 46 prac Paula Gauguina, ukazujących cały jego artystyczny rozwój: od okresu paryskiego poprzez Kopenhagę do Bretanii i Tahiti. Gauguin zyskał sławę dzięki obrazom namalowanym na Tahiti w latach 1891–1903, jednak cały jego dorobek ukazuje go jako jednego z pionierów sztuki nowoczesnej. Działalność artystyczną Gauguin zaczął jako amator malujący francuskie pejzaże, ale szybko zarzucił je. W swej twórczości poszukiwał prostych form wyrazu i czystych barw chcąc nadać swym dziełom symboliczne znaczenie wykraczające daleko poza impresjonistyczne przywiązanie do natury. Gauguin stworzył własną specyficzną formę sztuki „prymitywnej” inspirowanej tradycją europejską oraz polinezyjską mitologią i kulturą, odzwierciedlającej człowieczeństwo, erotyzm i tajemnicze głębiny życia.

• 
  Nabrzeże Saint-Pierre widziane z l'Anse Turin, 1887
• 
  Bretonki i cielę, 1888
• 
  Mały Bretończyk wkładający saboty albo pejzaż Pont-Aven, Bretania, 1888
• 
  Arearea no varua ino, 1894

Sztuka duńska

Zbiory sztuki duńskiej (malarstwo i rzeźba) obejmują wiek XIX i stanowią centrum muzealnej kolekcji.

Rzeźba duńska po 1850

Założyciel Ny Carlsberg Glyptotek, Carl Jacobsen, żywo interesował się współczesną mu rzeźbą i chciał, aby w jego muzeum były reprezentowane prace najlepszych rzeźbiarzy epoki. W efekcie jego starań powstał pokaźny zbiór dzieł stworzonych przez uczniów Thorvaldsena: Freunda, Bissena i Jerichaua. Kolekcja odzwierciedla dążenie twórców do nowych ideałów i standardów zarówno pod względem motywów i formy rzeźbiarskiej. Ciało człowieka, uformowane z gliny, gipsu i drewna stanowi nową wersję mitologii nordyckiej i moralności biblijnej w sztuce, ze społecznym realizmem jako motywem. Forma i treść zbliżają się do siebie w spirali symboliki w gestach i pozach rzeźb. Dynamicznie skręcone sylwetki, twarze pełne ekspresji i zmysłowa nagość zwiastują początek nowoczesnej rzeźby w Danii.

• 
  Galeria rzeźby duńskiej
• 
  Herman Wilhelm Bissen, Królewicz Parys
• 
  Jens Adolf Jerichau, Polujący na panterę
• 
  Jens Adolf Jerichau, Dziewczynka z martwym ptaszkiem

Malarstwo duńskie

Okres 1800–1860 został nazwany „duńskim złotym wiekiem”, bo był ucieleśnieniem kwitnącego okresu w historii sztuki duńskiej. Kolekcja Ny Carlsberg Glyptotek odznacza się w tym względzie wysokim poziomem, prezentując dzieła takich artystów, jak Jens Juel, Christoffer Wilhelm Eckersberg, Christen Købke i J.Th. Lundbye.

Kolekcja odzwierciedla wyjątkowy okres w duńskiej sztuki figuratywnej, której początek jest związany z zainteresowaniem sztuką i kulturą starożytnego świata, które ogarnęło całą ówczesną Europę. Inspirację czerpano najpierw z Włoch, a później z Grecji. Znaczącą postacią w duńskim malarstwie był wtedy Christoffer Wilhelm Eckersberg, profesor Królewskiej Duńskiej Akademii Sztuk Pięknych w Kopenhadze. Od około 1840 roku sztuka duńska zmieniła się, zarówno jeśli chodzi o jej rolę i charakter; doszły w niej wówczas do głosu idee narodowego romantyzmu, które znalazły dynamiczny wyraz w malarstwie pejzażowym, rodzajowym i historycznym.

• 
  Christoffer Wilhelm Eckersberg, Studium młodego strzelca ostrzącego strzałę, 1812
• 
  Christen Købke, Północne skrzydło cytadeli, 1834
• 
  Christen Købke, Jesienny poranek nad jeziorem Sortedam, 1838
• 
  J.Th. Lundbye, Pejzaż Arresø, 1838

Zobacz też

• Brama Słoni