Ołtarz Andreasa Jerina
Ołtarz Andreasa Jerina – XVI-wieczny manierystyczny główny ołtarz katedry we Wrocławiu.
Opis
[edytuj | edytuj kod]Manierystycznym ołtarz jest pentaptykiem[1], składa się z drewnianej szafy ołtarzowej, obitej bordowym aksamitem ozdobionym srebrnymi gwiazdami. Na jego tle umieszczono srebrne figury ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa, Marii i św. Jana Ewangelisty[2]. We wnękach skrzydeł również wyłożonych bordowym aksamitem i ozdobionych gwiazdami umieszczono srebrne figury św. Andrzeja Apostoła i św. Jadwigi Śląskiej (prawe skrzydło) oraz św. Jana Chrzciciela i św. Wincentego z Saragossy (lewe skrzydło). Ponadto poniżej świętych są srebrne, małe medaliony związane z fundatorem: w prawym skrzydle jego herb, a w lewym portret z profilu[3]. Szafa główna i wnęki skrzydeł obramowano złoconymi ażurowymi ornamentami roślinnymi ze srebra[4]. Otwarty ołtarz ma 376 cm szerokości i 301,5 cm wysokości[5] (ks. Cembrowicz podaje odpowiednio: 371 cm i 300 cm[4]). Główna skrzynia jest zamykana czterema skrzydłami[4].
Na drugiej, widocznej po zamknięciu ołtarza stronie skrzydeł widoczne są obrazy Bartholomaeusa Fichtenbergera: osiem obrazów nt. historii życia św. Jana Chrzciciela (w scenie kazania św. Jana nad Jordanem przedstawiono m.in. postać fundatora ołtarza – biskupa Jerina[6]) tworzących pierwsze zamknięcie ołtarza i cztery portrety Ojców Kościoła (św. Ambrożego, św. Augustyna, św. Grzegorza Wielkiego i św. Hieronima), tworzące drugie zamknięcie[2][7].
Ołtarz, który po rekonstrukcji, od 2019 r. jest ponownie ołtarzem głównym katedry posiada ok. 80% zachowanych oryginalnych elementów[2], natomiast do odtworzonych elementów należą: sam krzyż krucyfiksu (figura Chrystusa i inne drobne elementy krucyfiksu są oryginalne) i tablica fundacyjna bp. Jerina poniżej krucyfiksu, dębowa centralna szafa ołtarza (nie została ewakuowana przed oblężeniem Wrocławia i spaliła się w czasie pożaru świątyni), aksamitowa tkanina wyścielająca centralną szafę i kwatery skrzydeł, część srebrnych gwiazd i rozet umieszczonych na aksamicie, głowy aniołów na ramie centralnej szafy i wokół górnej części krzyża, ażurowe ozdoby w górnych rogach szafy centralnej i drobne fragmenty uzupełniające zachowane elementów wystroju[4][8]. Srebrne elementy odtworzone nie są pozłacane, w przeciwieństwie do oryginalnych[4]. Nie zachowała się także predella[9].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Ołtarz o wartości 10 tysięcy talarów[1] został ufundowany w 1590 r.[4] przez katolickiego biskupa Andreasa von Jerina, a wykonany na miejscu, we Wrocławiu przez miejscowych luterańskich rzemieślników pod kierownictwem złotnika Paula Nitscha[2]. Cena ołtarza była w chwili złożenia na niego zamówienia równowartością średniej wielkości miasta[1]. Po zainstalowaniu w katedrze w 1591 r. aż do końca II wojny światowej był jej głównym ołtarzem[2] i jednym z najczęściej oglądanych zabytków w mieście[10].
Ołtarz został częściowo zniszczony w 1632 r. przez wojska szwedzkie i saksońskie, gdy żołnierze ukradli srebrne blachy z tylnych ścian ołtarza, przy okazji uszkadzając skrzynię i boczne skrzydła[11]. Srebrne figury nie zostały zrabowane, gdyż ukryto je przed zajęciem miasta[4]. Niezniszczone części ołtarza władze miejskie przeniosły w bezpieczne miejsce[12]. W 1650 r. ołtarz został odrestaurowany z polecenia siostrzeńca biskupa, kanonika Philippa von Jerina[4], wówczas blachy zastąpiono suknem ozdobionym srebrnymi gwiazdami i rozetkami[11].
W XIX w. ołtarz poddawano renowacjom, a w 1934 r. wykonano kompleksową konserwację[4]. Po 5 września 1944 r.[11] ołtarz zdemontowano, srebrne figury zabezpieczono w skarbcu, a skrzydła z obrazami w jednym z magazynów muzealnych[10]. W czasie bombardowania miasta w święta wielkanocne[2] 2 kwietnia 1945 r.[11] pozostająca w prezbiterium główna szafa ołtarzowa spłonęła. Po wojnie ołtarz nie został zrekonstruowany i zastąpił go późnogotycki pentaptyk Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny ze zbiorów Muzeum Śląskiego[2].
Zachowane skrzydła przekazano natomiast do kościoła pokolegiackiego św. Stanisława w Szamotułach, a rzeźby i inne srebrne elementy pozostawiono w skarbcu katedralnym. W 1966 r. skrzydła ponownie trafiły do katedry i były pokazywane w Muzeum Archidiecezjalnym[11]. W trakcie inwentaryzacji w 2016 r. oceniono, że zachowało się 80% fragmentów ołtarza i zdecydowano się na projekt jego rekonstrukcji[2]. Fragmenty ołtarza prezentowano w 2017 r., po częściowej rekonstrukcji, na wystawie w Muzeum Narodowym[11]. Umowę między parafią i Muzeum Narodowym o pełnej odbudowie podpisano w 2018 roku[13]. Po rekonstrukcji ołtarz od kwietnia 2019 r. wystawiono w Muzeum Narodowym[1], a w grudniu tego samego roku umieszczono go jako ołtarz główny w katedrze[14].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Srebrne ołtarze z katedry w Muzeum Narodowym. Gmina Wrocław, 2019-04-30. [dostęp 2019-05-01]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h Beata Maciejewska: Wrocław czekał na ołtarz Jerina 74 lata. Srebrny skarb wraca do katedry. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. Agora SA, 2019-04-29. [dostęp 2019-05-01]. (pol.).
- ↑ Witecki J., 2019: Dwa ołtarze. Wyd. Muzeum Narodowe we Wrocławiu, s. 8, 10. ISBN 978-83-65563-76-7.
- ↑ a b c d e f g h i Paweł Cembrowicz: Ołtarz główny archikatedry wrocławskiej. [dostęp 2019-05-01]. (pol.).
- ↑ Witecki, s. 8.
- ↑ Witecki, s. 13.
- ↑ Witecki, s. 9, 13.
- ↑ Witek, s. 5,17.
- ↑ Witek, s. 15.
- ↑ a b Rekonstrukcji słynnego srebrnego ołtarza biskupa Jerina ciąg dalszy – cz. I. Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 2018-11-09. [dostęp 2019-05-01]. (pol.).
- ↑ a b c d e f Ołtarz główny (dawny). [w:] POLSKA-ORG.PL [on-line]. Stowarzyszenie Wratislaviae Amici. [dostęp 2019-05-01]. (pol.).
- ↑ Bliżej rekonstrukcji ołtarza bp. Andreasa Jerina. [w:] Gość Niedzielny [on-line]. Instytut Gość Media, 2018-01-11. [dostęp 2019-05-01]. (pol.).
- ↑ Rekonstrukcja słynnego srebrnego ołtarza biskupa Jerina. Muzeum Narodowe we Wrocławiu. [dostęp 2019-05-01]. (pol.).
- ↑ Srebrny ołtarz biskupa Jerina Wrocław | www.wroclaw.pl [online], wroclaw.pl [dostęp 2020-03-07] (pol.).
