Oposek wielkooki
| Marmosa robinsoni | |||
| Bangs, 1898[1] | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
oposek wielkooki | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[11] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Oposek wielkooki[12], oposik wielkooki (Marmosa robinsoni) – gatunek niewielkiego ssaka z podrodziny dydelfów (Didelphinae) w obrębie rodziny dydelfowatych (Didelphidae), przypominającego ryjówkę.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1898 amerykański ornitolog Outram Bangs nadając mu nazwę Marmosa robinsoni[1]. Miejsce typowe to El Valle de Espírito Santo (11°N 64°W/10,980000 -63,870000), na wysokości około 200 m n.p.m., wyspa Margarita, Nueva Esparta, Wenezuela[13][14][15][16]. Holotyp to skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura MCZ B7749, Muzeum Zoologii Porównawczej w Cambridge) odłowiony 12 lipca 1895 roku przez Wirta Robinsona[16].
M. robinsoni należy do podrodzaju Exulomarmosa i jest taksonem siostrzanym M. xerophila[17]. Wcześniej rozpoznano do dziewięciu podgatunków[13], a analizy oparte na danych genetycznych i morfologicznych potwierdzają uznanie M. simonsi i M. isthmica za odrębne gatunki[18]. Na podstawie tych danych nie ma wskazania do wyodrębniania podgatunków M. robinsoni[14]; w takim ujęciu autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[14].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Marmosa: nazwa nadana oposkowi w Brazylii, zgodnie z Sebą, i zaadaptowana w języku francuskim w formie marmose przez Buffona[20].
- robinsoni: płk. Wirt Robinson (1864–1929) oficer United States Army, wykładowca chemii w West Point w latach 1906–1928, ornitolog, kolekcjoner[21].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Oposek wielkooki występuje w Panamie (na zachód do Chiriquí i włącznie z Isla del Rey oraz Isla Saboga w Zatoce Panamskiej), północnej i zachodniej Kolumbii, północnej Wenezueli (na północ od Orinoko) oraz na kilku wyspach na szelfie kontynentalnym Ameryki Południowej i Karaibów (Margarita, Trynidad, Tobago i Grenada)[22][14][15].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) samic 8,3–13,5 cm, samców 11,1–21,8 cm, długość ogona samic 10,1–19,5 cm, samców 14,5–21,5 cm; masa ciała samic 16–72 g, samców 39–110 g[22][23]. Ma wydłużony, zaostrzony pyszczek i duże oczy przystosowane do nocnego trybu życia. Kariotyp wynosi 2n = 14, FN = 24[22].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Lasy, gęste zarośla. Codziennie na nowo buduje prowizoryczne gniazda w dziuplach drzew lub starych gniazdach ptasich. Zręcznie się wspina, przy czym długiego chwytnego ogona używa jako piątej kończyny.
Dwa lub trzy razy w roku samica rodzi do 10 młodych, które przychodzą na świat po trwającej 17 dni ciąży.
Oposek wielkooki należy do torbaczy, ale nie ma torby lęgowej, więc młode muszą mocno trzymać się sierści matki.
Status zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern „najmniejszej troski”)[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b O. Bangs. A new murine opossum from Margarita Island. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 12, s. 95, 1898. (ang.).
- ↑ O. Bangs. New mammals from the Sierra Nevada de Santa Marta, Colombia. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 12, s. 162, 1898. (ang.).
- ↑ J.A. Allen. Descriptions of new American marsupials. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 13, s. 197, 1900. (ang.).
- ↑ O. Bangs. The mammals collected in San Miguel Island, Panama, by W. W. Brown. Jr. „The American Naturalist”. 35, s. 632, 1901. (ang.).
- ↑ Thomas 1911 ↓, s. 514.
- ↑ Thomas 1911 ↓, s. 515.
- ↑ Thomas 1911 ↓, s. 516.
- ↑ E.A. Goldman. Three new mammals from Central and South America. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 24, s. 237, 1911. (ang.).
- ↑ W.H. Osgood. Mammals from western Venezuela and eastern Colombia. „Publication. Field Museum of Natural History. Zoological series”. 10 (5), s. 39, 1912. (ang.).
- ↑ G.G. Goodwin. The murine opossums (genus Marmosa) of the West Indies; and, The description of a new subspecies of Rhipidomys from Little Tobago. „American Museum novitates”. 2070, s. 5, 1961. (ang.).
- ↑ a b R. Pérez-Hernandez, Marmosa robinsoni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-07-19] (ang.).
- ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 3. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Marmosa robinsoni. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-07-16].
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 44. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Marmosa robinsoni Bangs, 1898. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-16]. (ang.).
- ↑ a b R. Voss. An annotated checklist of Recent opossums (Mammalia: Didelphidae). „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 455, s. 12, 2022. (ang.).
- ↑ R.S. Voss, E.E. Gutiérrez, S. Solari, R.V. Rossi & Sharon A. Jansa. Phylogenetic relationships of mouse opossums (Didelphidae, Marmosa) with a revised subgeneric classification and notes on sympatric diversity. „American Museum novitates”. 3817, s. 1–28, 2014. (ang.).
- ↑ E.E. Gutiérrez, S.A. Jansa & R.S. Voss. Molecular Systematics of Mouse Opossums (Didelphidae: Marmosa): Assessing Species Limits using Mitochondrial DNA Sequences, with Comments on Phylogenetic Relationships and Biogeography. „American Museum novitates”. 3692, s. 1–22, 2010. (ang.).
- ↑ Francisco das Chagas Silva-Neto, Silvia E. Pavan, Diego Astúa., Evolution, divergence, and convergence in the mandibles of opossums (Didelphidae, Didelphimorphia), „Current Zoology”, 70, 2024, s. 488–504, DOI: 10.1093/cz/zoad027 (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 400, 1904. (ang.).
- ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 344. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
- ↑ a b c D. Astúa: Family Didelphidae (Opossums). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 139. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 32. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- O. Thomas. New mammals from tropical South America. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 7 (41), s. 513–517, 1911. (ang.).
- P.J. Whitfield, H. Garbarczyk, P. Kozłowski (tłumacz), E. Nowakowski (zoolog): Wielka encyklopedia zwierząt: imperium kręgowców (oryg. The Marshall Illustrated Encyclopedia of Animals). Warszawa: "Świat Książki", 1999. ISBN 83-7227-275-1.