Owalnik nadwodny
| Omophron limbatum | |||||
| (Fabricius, 1777) | |||||
_(3364767223).jpg) Imago | |||||
 Larwa | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Podrodzaj |
Omophron (Omophron) | ||||
| Gatunek |
owalnik nadwodny | ||||
| |||||
Owalnik nadwodny[1] (Omophron limbatum) – gatunek chrząszcza z rodziny biegaczowatych i podrodziny owalników. Zamieszkuje zachodnią i środkową część Palearktyki.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1777 roku przez Johana Christiana Fabriciusa pod nazwą Carabus limbatus[2]. W 1802 roku Pierre André Latreille umieścił go w nowym rodzaju Omophron[3], a w 1810 roku wyznaczył gatunkiem typowym tegoż[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcze o ciele długości od 4,5[5] do 7 mm[1], w zarysie okrągławo-owalnym, z wierzchu wypukłym[5][6]. Ubarwienie mają słomkowożółte do żółtawobrązowego z metalicznie zielonym, a rzadziej spiżowym wzorem obejmującym ciemię, czworokątną plamę u nasady przedplecza i trzy nieregularne przepaski poprzeczne na pokrywach, niekiedy połączone podłużnie i poprzecznie albo też rozbite na plamki[6]. Tarczka jest niewidoczna od zewnątrz[5][6], zakryta tylnym płatem przedplecza[6]. Na pokrywach występuje po 15 rzędów[5][6]. Skrzydła tylne są w pełni wykształcone[6]. Odnóża przedniej pary mają na goleniach ostrogę służącą kopaniu w podłożu[7].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad ten zasiedla niezacienione pobrzeża wód stojących lub wolno płynących o jałowym, skąpo porośniętym roślinnością, piaszczystym z domieszką gliny podłożu[8][6]. Rozmieszczony jest od nizin po podnóża gór[6]. Larwy wykopują w podłożu norki, w których kryją się za dnia, a które nocą opuszczają by polować[7]. Aktywne osobniki dorosłe spotyka się wiosną i latem[1]. Są zdolne do lotu[6]. Dzień spędzają one zagrzebane w podłożu lub schowane pod kamieniami. Kryjówki celem polowania opuszczają o zmierzchu. Uciekają z nich także w razie zalania lub wyczucia drgań podłoża[5].
Rozprzestrzenienie i zagrożenie[edytuj | edytuj kod]
Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji. W Afryce Północnej zamieszkuje Algierię i Tunezję. W Azji podawany jest z zachodniosyberyjskiej części Rosji, anatolijskiej części Turcji, Cypru, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanu, Kazachstanu, Tadżykistanu, Iranu i Afganistanu[9].
Na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce” umieszczony został jako gatunek bliski zagrożenia (NT)[10], a na „Czerwonej liście chrząszczy województwa śląskiego” otrzymał status gatunku narażonego na wymarcie (VU)[11]. Jako narażonego na wymarcie (VU) sklasyfikowano go również na „Czerwonej liście chrząszczy Słowacji”[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 144.
- ↑ J.C. Fabricius: Genera insectorum eorumque characteres naturales secundum numerum, figuram, situm et proportionem omnium partium oris adiecta mantissa specierum nuper detectarum. Chilonii: Mich. Friedr. Bartschii, 1777, s. 221.
- ↑ P.A. Latreille: Histoire naturelle, générale et particulière des crustacés et des insectes. Ouvrage faisant suite à l’histoire naturelle générale et particulière, composée par Leclerc de Buffon, et rédigée par C.S. Sonnini, membre de plusieurs sociétés savantes. Familles naturelles des genres. Tome troisième. Paris: F. Dufart, 1802, s. 89.
- ↑ P.A. Latreille: Considérations générales sur l'ordre naturel des animaux composant les classes des crustacés, des arachnides, et des insectes : avec un tableau méthodique de leurs genres, disposés en familles. Paris: Schoell, 1810, s. 426.
- ↑ a b c d e Jürgen Trautner, Kartin Geigenmüller: Tiger Beetles, Ground Beetles. Ilustrated Key to the Cicindellidae and Carabidae of Europe. Josef Margraf, 1987, s. 37, 109.
- ↑ a b c d e f g h i Karel Hůrka: Carabidae of the Czech and Slovak Republics. Zlin: Kabourek, 1996, s. 36, 104.
- ↑ a b Kateřina Rosová, Jakub Prokop, Jörg U. Hammel, Rolf G. Beutel. The earliest evidence of Omophroninae (Coleoptera: Carabidae) from mid-Cretaceous Kachin amber and the description of a larva of a new genus. „Arthropod Systematics & Phylogeny”. 81, s. 689–704, 2023. DOI: 10.3897/asp.81.e101374.
- ↑ Bolesław Burakowski, Maciej Mroczkowski, Janina Stefańska, Chrząszcze – Coleoptera. Biegaczowate – Carabidae, część 2, „Katalog Fauny Polski”, 3, 13, Warszawa: Instytut Zoologiczny Polskiej Akademii Nauk, 1974.
- ↑ Karel Hůrka, Omophroninae, [w:] Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume I. Archostemata - Myxophaga - Adephaga, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2003, s. 207-208, ISBN 87-88757-73-0.
- ↑ Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002, s. 88-110. ISBN 83-901236-8-1.
- ↑ Czesław Greń, Roman Królik, Henryk Szołtys. Czerwona lista chrząszczy (Coleoptera) województwa śląskiego.[w:] J. B. Parusel (red.). Czerwone listy wybranych grup zwierząt bezkręgowych województwa śląskiego. „Raporty Opinie”. 6 (4), s. 37-70, 2012. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice.
- ↑ M. Holecova, V. Franc, Ćerveny (ekosozologicky) zoznam chrobakov (Coleoptera) Slovenska, [w:] D. Baláž, K. Marhold, P. Urban (red.), Ćerveny zoznam rastlen a żivocichov Slovenska, „Ochrana přírody”, 20, Suppl., 2001, s. 111-128.