Paproć Duża
52°51′43″N 22°08′16″E/52,861944 22,137778| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2018) |
412[2] |
| Strefa numeracyjna |
86 |
| Kod pocztowy |
18-305[3] |
| Tablice rejestracyjne |
BZA |
| SIMC |
0407919[4] |
Położenie na mapie gminy Szumowo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu zambrowskiego  | |
| 52°51′43″N 22°08′16″E/52,861944 22,137778[1]
| |
Paproć Duża (niem. Groß Königshuld[5][6]; Königshuld) – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie zambrowskim, w gminie Szumowo[4][7].
Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Andrzejewie[8].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś założona w końcu XVIII wieku jako Königshuld przez osadników niemieckich, zaraz po wcieleniu tych ziem do Prus, po III rozbiorze Polski w 1795 r. W 1807 r. włączona do Księstwa Warszawskiego ustanowionego przez Napoleona, nigdy nie wróciła pod zarząd niemiecki[6]. Miejscowość posadowiona na planie koła o średnicy około 300 metrów. Kościół w środku, a chałupy na zewnątrz po obwodzie. Z koła odchodzi promieniście osiem dróg do kolejnych osad (widać na zdjęciach satelitarnych dostępnych w internecie). Wieżę kościoła (w środku geometrycznym koła) widać z perspektywy każdej z dróg.
Do czasów wojny wieś zamieszkiwali osadnicy niemieccy, a w latach sześćdziesiątych rozebrano tu kościół ewangelicki, w którym 15 lipca 1899 Józef Piłsudski oraz Maria z Koplewskich Juszkiewiczowa wzięli ślub (wcześniej Józef Piłsudski przeszedł na luteranizm w Łomży)[9].
Kościół odbudowano na początku lat 90. XX wieku. Bryłą nawiązuje do dawnego kościoła ewangelickiego[10], z odchodzącymi promieniście drogami do sąsiednich miejscowości.
-
Maria Piłsudska z Koplewskich, primo voto Juszkiewiczowa -
Józef Piłsudski, 1899
Za Królestwa Polskiego istniała gmina Paproć Duża.
W latach 1954-1959 wieś była siedzibą władz gromady Paproć Duża, po jej zniesieniu w gromadzie Srebrna. W latach 1975–1998 administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.
Ślub konspiratorów[edytuj | edytuj kod]
Do czasów wojny wieś zamieszkiwali osadnicy niemieccy. Jeszcze dzisiaj Paproć Duża odróżnia się od sąsiednich osad i pozostaje ciekawym miejscem. Rozplanowano ją wzdłuż kilku ulic zbiegających się przy centralnym placu. W latach 60. XX wieku rozebrano stojący pośrodku osiedla kościół ewangelicki, w którym 15 lipca 1899 r. odbył się ślub Józefa Piłsudskiego z Marią z Koplewskich Juszkiewiczową. Aby upamiętnić to wydarzenie, budując w Paproci Dużej nowy kościół parafialny (rzymskokatolicki), nadano mu wygląd pierwotnej świątyni ewangelickiej.
Mogiła zbiorowa[edytuj | edytuj kod]
Usytuowana jest za wsią, po prawej stronie drogi prowadzącej do miejscowości Pęchratka Mała. Ma formę kurhanu, na którego szczycie ustawiono wysoki krzyż drewniany. Za metalowym ogrodzeniem umieszczono granitową tablicę z napisem:
MATKO POLSKO – OTO GRÓB SYNÓW TWOICH • ŻOŁNIERZY OCHOTNIKÓW 201-GO PUŁKU PIECHOTY • BOHATERSKO OSŁANIAJĄCYCH TYŁY ARMII POLSKIEJ • PODCZAS NAWAŁY BOLSZEWICKIEJ W 1920 r. • POLEGŁYCH NA POLACH PAPROCI DUŻEJ • I PĘCHRATKI 4 SIERPNIA 1920 r. •• CZEŚĆ ICH PAMIĘCI •• W 70 – ROCZNICĘ • MIESZKAŃCY GMINY SZUMOWO
Żołnierzy poległych w rejonie Paproci Dużej i Pęchratki pochowano w większości na cmentarzu parafialnym w pobliskim Szumowie.
Kościół i jego historia[edytuj | edytuj kod]
W Paproci Dużej znajduje się rzymskokatolicki kościół filialny, murowany pw. Miłosierdzia Bożego zbudowany w latach 1994–1998 staraniem ks. prob. J. Mierzejewskiego. Autorami projektu restytucji kościoła są architekci Barbara Miron-Kaczyńska i Janusz Kaczyński przy współudziale konstruktora Jerzego Firańczyka. Projekt wykonany w latach 1991–1992 przez Edwarda Czartoryskiego. Inspiracją formalną była jedyna zachowana fotografia rozebranego w latach sześćdziesiątych XX wieku murowanego, historycznego kościoła ewangelickiego. Istotne były też przekazy i opisy ustne mieszkańców pamiętających świątynię, czas jej rozbiórki i sprzedaży cegły. Nowy kościół został zaprojektowany i zbudowany z dostosowaniem do funkcji świątyni obrządku rzymskokatolickiego. W świątyni wiszą rysowane pastelami stacje Męki Pańskiej autorstwa architekta Krzysztofa Sarny. W postaciach na kilku stacjach można się doszukać także twarzy i sylwetki architekta świątyni.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 96997
- ↑ Raport o stanie gminy w 2018. Ludność 31.12.2018 s. 11–12.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 903 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ Karte der Deutschen Siedlungen in Mittelpolen: Maßstab 1:500 000, Bibliographisches Institut AG., 1938 [dostęp 2017-11-26].
- ↑ a b Joanna Arlet, Piotr Arlet, Kolonizacja wewnętrzna w ustrojach republiki szlacheckiej i oświeconego absolutyzmu na przykładach z Rzeczypospolitej i Królestwa Pruskiego, w: Architektura ryglowa – wspólne dziedzictwo. Kolonizacja fryderycjańska, materiały konferencyjne, Szczecin-Expo, Szczecin, 2015, s. 219, ISBN 978-83-63868-42-0.
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji łomżyńskiej
- ↑ Andrzej Garlicki: Józef Piłsudski: 1867-1935. Warszawa: Czytelnik, 1988, s. 63–64. ISBN 83-07-01715-7.
- ↑ Stowarzyszenie Architektów Polskich – Oddział Białystok.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Paproć Duża, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 851.
- Mały kościółek w Paproci Dużej – ciekawostki, zdjęcia i informacje o kościele i miejscowości.
- Siedziba gminy: Szumowo
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonie | |
| Części wsi |
|
