Perkoz rogaty
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
| Podiceps auritus[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
.jpg) Para sfotografowana na Alasce | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
perkoz rogaty | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 obszary lęgowe zimowiska | |||
Perkoz rogaty[4] (Podiceps auritus) – gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka wodnego z rodziny perkozów (Podicipedidae). Zamieszkuje północną i środkową Eurazję od Półwyspu Skandynawskiego po Kamczatkę oraz północną część Ameryki Północnej. W Polsce widywany na przelotach (głównie jesienią lub wiosną), bardzo nielicznie zimujący; dawniej nielicznie gniazdował na Podlasiu.
Podgatunki i zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
IOC wyróżnia dwa podgatunki[5]:
- P. a. auritus (Linnaeus, 1758) – tereny lęgowe w Palearktyce: od Islandii i okolic Bałtyku po Kamczatkę. Zimowiska leżą od Morza Północnego po Morze Kaspijskie i u wybrzeża Japonii i Chin[2]
- P. a. cornutus (Gmelin, JF, 1789) – północna Ameryka Północna – centralna Alaska po centralną Kanadę i północno-zachodnie i północno-centralne USA; izolowane populacje lęgną się w Quebecu (Wyspy Magdaleny). Zimowiska rozciągają się od Aleutów po Kalifornię i od Nowej Szkocji po Teksas[2].
W Polsce najłatwiej te perkozy spotkać w trakcie przelotów wiosennych. Rzadziej te ptaki można zaobserwować jesienią, sporadycznie zimą[6]. Zimuje głównie na Zatoce Pomorskiej i nielicznie na Zatoce Gdańskiej[7]. Dawniej sporadycznie odbywał lęgi na Podlasiu, m.in. na Stawach Dojlidzkich, od 1988 roku na terenie kraju nie odnotowano jednak ani jednego potwierdzonego lęgu[7][8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Wygląd
- Upierzenie godowe – na bokach głowy trójkątne czuby z żółtych albo pomarańczowych piór (rogi od których bierze się nazwa), pod nimi niewielka kryza z czarnych piór, która może się rozpościerać – wierzch głowy jest zatem dwubarwny. Szyja i boki rdzawe, brzuch jasny, wierzch ciała i głowa ciemna. Upierzenie spoczynkowe jesienią i zimą – strona grzbietowa ciemna z brązowo obrzeżonymi piórami, boki i spód biały, głowa z wierzchu czarna, a na policzkach biała. Ciemna pręga przez oko, podobny do perkoza zausznika. W odróżnieniu od zausznika dziób u tego gatunku jest spiczasty na końcu. Na rozwiniętym skrzydle widoczne jest białe lusterko i biała plama przy zagięciu przy tułowiu.
- Wymiary średnie
- długość ciała ok. 31–38 cm[2]
rozpiętość skrzydeł: 60–65 cm[6]
masa ciała ok. 300–470 g[2]
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Niewielkie, płytkie zbiorniki śródlądowe. Zimą i na przelotach widywane na większych niezamarzających stawach, jeziorach, a nawet wzdłuż wybrzeży morskich. Tereny lęgowe obejmują słodkowodne zbiorniki i bagna z fragmentami otwartej wody lub ustronne obszary większych jezior i rzek. Zimowiska znajdują się głównie na morskich wybrzeżach, w tym chronionych zatokach, okazjonalnie na otwartych wodach; w południowej części zasięgu również na wodach słodkich, zwłaszcza większych jeziorach i systemach rzecznych[2].
- Głos
- W pobliżu lęgowiska słychać jego okrzyki „bi, bi, bi” podobne do głosu perkoza rdzawoszyjego. W czasie toków wydaje specyficzne „guy” i „gwirt”.
- Gniazdo
- Budowane przez oboje rodziców zazwyczaj na wodzie w strefie rzadkich trzcin lub innych roślin wodnych wystających ponad powierzchnię, nawet w małych zbiornikach i zatokach rzecznych. Gniazdo stanowi pływająca, jednak zazwyczaj zakotwiczona za pomocą wbudowanych w nie roślin, sterta butwiejących roślin wodnych i błotnych. Gniazduje pojedynczo lub w małych koloniach[2].
- Wysiadywanie jaj i wychowywanie młodych
- Odbywa jeden, wyjątkowo dwa lęgi w sezonie[8]. W zniesieniu może znajdować się od 1 do 8 jaj, jednak zazwyczaj jest to 4–5 w Europie i 5–7 w Ameryce Północnej[2]. Jaja początkowo są koloru białego, z czasem brązowieją[8]. Inkubacja trwa 22–25 dni[2]. Młode od razu opuszczają gniazdo, zagniazdowniki. Mimo to nie pływają po wodzie, ale kryją się w piórach na grzbiecie ptaków dorosłych tak głęboko, że widoczne są tylko ich główki. Przywiązanie jest tak silne, że stare ptaki nawet nurkują z pisklętami na plecach, pielęgnują je i karmią. Upierzenie piskląt jest podobne do szaty spoczynkowej dorosłych, ale grzbiet mają brunatny z ciemnobrązowymi plamami z boku głowy i na karku oraz białą plamką za okiem. Młode uzyskują zdolność lotu po 55–60 dniach (to dłużej niż u zausznika, którego biologia rozrodu jest podobna)[6].
- Pożywienie
- Nie nurkują głęboko, często żerując na powierzchni. Pożywienie stanowią głównie stawonogi i ryby, które na zimowiskach tworzą przeważającą część diety. Podczas zimowania perkozy rogate jedzą również skorupiaki (głównie wioślarki, obunogi i dziesięcionogi). Do łapanych stawonogów należą m.in. chrząszcze, ważki, jętki, chruściki. Okazjonalnie zjadają również mięczaki i robaki[2].
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
IUCN od 2015 roku klasyfikuje perkoza rogatego jako gatunek narażony (VU, Vulnerable); wcześniej, od 1988 roku uznawano go za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2012 roku, mieści się w przedziale około 239–583 tysięcy osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3].
W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą[9]. W latach 2013–2018 liczbę osobników zimujących na terenie kraju szacowano na 170–510[10].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Podiceps auritus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Llimona, F., del Hoyo, J., Christie, D.A., Jutglar, F., Garcia, E.F.J., Kirwan, G.M. & Sharpe, C.J.: Horned Grebe (Podiceps auritus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. Pełna wersja dostępna w ramach Species of the Month
- ↑ a b Podiceps auritus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Podicipedidae Bonaparte, 1831 - perkozy - Grebes. Wersja: 2016-07-24. [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-17].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Grebes, flamingos. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-17]. (ang.).
- ↑ a b c Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. T. 1. Warszawa: MULTICO, 2010, s. 108. ISBN 978-83-7073-945-4.
- ↑ a b Podiceps auritus (Perkoz rogaty). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 47–49. ISBN 83-86564-43-1.
- ↑ a b c Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z., Chodkiewicz T. (red.): Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny. Wydanie 2. Warszawa: GIOŚ, 2015, s. 162–165. ISBN 978-83-61227-45-8.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
- ↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Podiceps auritus (Perkoz rogaty). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 47–49. ISBN 83-86564-43-1.