Petersburski Kompleks Zapobiegania Powodziom

Petersburski Kompleks Zapobiegania Powodziom w 2005 roku

Mapa przedstawiająca obwodnicę miasta Petersburg (niebieska linia), zapora widoczna jako fragment przebiegający bezpośrednio przez zatokę, oraz wyspę Kotlin

Petersburski Kompleks Zapobiegania Powodziom (ros. Комплекс защитных сооружений Санкт-Петербурга от наводнений), nieoficjalnie Zapora Petersburska – ponad 25-kilometrowy system tam i śluz wodnych, zbudowanych na potrzeby ochrony przeciwpowodziowej miasta i aglomeracji Petersburga w Rosji. Tama rozciąga się od miasta Łomonosow na północ, do wyspy Kotlin (i miasta Kronsztad), następnie skręca na wschód w kierunku miasteczka Sestroretsk (mapa obok).

Kompleks przeznaczony jest do ochrony Petersburga przed niszczycielskimi działaniami fal sztormowych, poprzez oddzielenie Zatoki Newskiej od Zatoki Fińskiej. Według danych historycznych fale sztormowe pochodzące z Zatoki Fińskiej spowodowały prawie 300 powodzi w samym mieście, z których kilka miało ogromny wpływ na zniszczenia w mieście. Zapora ma w praktyce możliwości, chronić miasto przed wzrostem wody o 5 metrów.

Budowę kompleksu mogącego zapobiegać powodziom rozpoczęto w 1978 roku, od tego czasu stała się jedną z najdłużej powstających projektów budowlanych w Rosji. Przedłużająca się budowa i brak znacznych środków finansowych spowodowała wstrzymanie wszystkich prac w 1995 roku. Budowa została wznowiona w 2005 roku na skutek interwencji ówczesnego prezydenta Rosji, Władimira Putina, pochodzącego z Petersburga. Otwarcie inauguracyjne nastąpiło dniu 12 sierpnia 2011 roku, gdy wszystkie urządzenia znajdujące się w południowej części zapory zostały ukończone, wraz z odcinkiem najdłuższego podwodnego tunelu w Rosji, wchodzącego w skład obwodnicy Petersburga. Pierwsze oficjalne uruchomienie systemu, tzn. zamknięcie stalowych bram odbyło się 28 listopada 2011 roku w celu powstrzymania nadchodzącej fali sztormowej. Skutkami "zamknięcia" kompleksu był spadek wzrostu fali morskiej do 1,28 metra n.p.m., który jest poziomem dopuszczalnym, poniżej poziomu alarmowego równego 1,6 m n.p.m. Kompleks zapór przechodzi przez historyczne forty Północnego Kronsztadu, wpisane do rejestru Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Powodzie w Sankt Petersburgu

Fragment obwodnicy Sankt Petersburga, przebiegającej nad przepustami zapory

Petersburg narażony jest na częste powodzie (ponad 270 w historii), niektóre z nich przeszły do historii miasta jako największe klęski żywiołowe.

Do najgorszej powodzi, która nawiedziła miasto, doszło 19 listopada 1824 roku, gdy poziom wody wzrósł o 4,1 m powyżej normy i przekroczył granicę 3 m n.p.m. (obecny poziom katastrofalny). Kiedy woda powodziowa cofnęła się oceniono, że zginęło około 569 ludzi, a ponad 400 budynków zostało zniszczonych. Do skutków tej powodzi nawiązywał m.in.: Aleksandr Puszkin w poemacie "Jeździec miedziany", a także dramaturg Aleksandr Gribojedow. Inna katastrofalna powódź miała miejsce w 1924 roku, fala powodziowa osiągnęła wówczas wysokość 12 stóp (około 3,6 metra). Jedna z ostatnich większych powodzi miała miejsce na przełomie 18–19 października 1998 roku, kiedy poziom wody wzrósł do 2,2 m.

Projekt

Szerszy z dwóch kanałów nawigacyjnych

Fragment stalowej bramy w węższym kanale nawigacyjnym

Przez lata, wybitni naukowcy i politycy Imperium Rosyjskiego opracowywali różne plany ochrony przeciwpowodziowej Petersburga, ale dopiero rząd Związku Radzieckiego po powodzi w 1955 roku postanowił o wdrożeniu pomysłu budowy zapory ochronnej. Po kilkunastu latach rozważań nad ostatecznym projektem rząd radziecki zdecydował się na budowę 25,4 km odcinka barier ochronych, złożonych z 11 zapór betonowo-ziemnych, sześciu śluz wodnych, oraz dwóch kanałów nawigacyjnych pozwalających statkom przemieszczać się przez zaporę. Kanały nawigacyjne mają odpowiednio 200 i 110 metrów szerokości. Podczas powodzi szerszy kanał zamykany jest przez dwa stalowe wrota wsporne w kształcie półokręgów oparte na stalowych ramionach w kształcie litery A, o długości około 130 metrów i o wadze przekraczającej 4500 ton, węższy kanał zamykany jest przez jedną stalową zasuwę przesuwną o masie 2500 ton, struktury te uważane są za największe systemy hydrauliczne na świecie. Przy projektowaniu i wdrażaniu projektu brało udział blisko 100 instytucji naukowych, firm budowlanych, oraz dostawców materiałów i urządzeń. Do budowy systemu zapór wodnych zużyto łącznie około 42 milionów m³ materiału skalnego, ponad 2 mln żelbetu, do konstrukcji zużyto również około 100 tysięcy ton stali. Całkowity koszt obiektu szacowany jest na 109 miliardów rubli (około 3,85 mld $) i jest porównywalny z kosztami ochrony powodziowej w Holandii (zob. Plan Delta), oraz Systemem Zapór na Tamizie. W finansowaniu zapory brał udział również holenderski rząd, oraz Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju.

Krytyka

Podczas wznoszenia konstrukcji obiektu wielokrotnie dochodziło do demonstracji organizowanych przez środowiska ekologiczne w Rosji, domagających się zatrzymania budowy. Główne obawy przed obiektem tych rozmiarów związane były z jej wpływem na jakość wody w Zatoce Newskiej. Działacze Greenpeace w Rosji uważają, że zapora ogranicza cyrkulację wody, oraz powoduje gromadzenie zanieczyszczonej wody w przybrzeżnej części zatoki.

Aby rozwiązać problem zanieczyszczenia wód, administracja miasta przyjęła plan modernizacji kanalizacji miejskiej w celu ograniczenia ilości nieoczyszczonych ścieków do poziomu 0,1%, ponadto wokół zapory umieszczonych jest ponad 30 instalacji filtracyjnych do oczyszczania wody, będących częścią większego systemu mającego za zadanie oczyszczanie wody w Zatoce Newskiej i zapobieganie przedostawania się ścieków do Zatoki Fińskiej.