Pezicula carpinea

Pezicula carpinea

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	patyczniaki
Rząd	tocznikowce
Rodzina	Dermateaceae
Rodzaj	Pezicula
Gatunek	Pezicula carpinea
Nazwa systematyczna
Pezicula carpinea (Pers.) Tul. ex Fuckel Jb. nassau. Ver. Naturk. 23-24: 279 (1870) [1869-70]

Pezicula carpinea (Pers.) Tul. ex Fuckel – gatunek grzybów z rodziny Dermateaceae.

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Pezicula, Dermateaceae, Helotiales, Leotiomycetidae, Leotiomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi.

Po raz pierwszy opisał go w 1801 r. Christiaan Hendrik Persoon, nadając mu nazwę Peziza carpinea. W 1870 r. Louis René Tulasne i Leopold Fuckel przenieśli go do rodzaju Pezicula. Ma 13 synonimów. Niektóre z nich:

• Dermea carpinea (Pers.) Velen. 1934
• Pezicula fagi (W. Phillips) Boud. 1907
• Pezicula tetraspora (Sacc.) Mussat 1901.

Morfologia

Owocniki

Wyrastające na podkładkach o średnicy 15–40 mm. Podkładki wypukłe, nieregularnie poduszeczkowate, o mącznej powierzchni. Apotecja o średnicy 0,5–1,5(-3) mm, w stanie świeżym miękkie i mięsiste, w stanie suchym twarde, siedzące, lub na krótkim trzonie. Miseczka okrągła, ale często zdeformowana, gdy wiele owocników rośnie blisko siebie, początkowo wklęsła, potem płaska, wkrótce silnie wypukła, blado żółtawa lub żółtawa, z białawym nalotem, po wyschnięciu ochrowa do cynamonowej, worki mogą wystawać nad powierzchnię. Część wklęsła tej samej barwy, gęsto, białawo oprószona, brzeg początkowo cały, wypukły, ale wkrótce nieregularnie rozdarty i ukryty.

Cechy mikroskopowe

Worki maczugowate do cylindryczno-maczugowatych, o wierzchołku zaokrąglonym do nieco ściętego, zwężające się stopniowo w długi trzon, ściany dość grube, wymiary (150–)190–260 × 22–30 µm (w widoku z przodu), (120–)150–190 × 17–21 µm (w widoku z boku), 8 zarodnikowe (czasami może być w worku mniej zarodników), aparat apikalny w odczynniku Melzera amyloidalny lub nieamyloidalny, czerwonawy lub słabo niebieski. Askospory nierównoboczne, szeroko elipsoidalne, czasami węższe (Q = 2,1–2,4), proste, rzadko lekko zakrzywione, z zaokrąglonymi końcami, rzadko spiczaste, cienkościenne, wypełnione zielonkawymi kropelkami oleju o średnicy 0,5–3,5 µm. Mają wymiary 18,5–39,5 × 9–14,5 µm, początkowo są szkliste i bez przegród, później z 1–3-przegrodami, żółtobrązowe. Konidia nieznane. Parafizy nitkowate, z przegrodami, tępe, proste lub rozgałęzione, często łączące się u nasady, szkliste, o szerokości 2,5–4 µm. Komórki wierzchołkowe napęczniałe do 5 µm, o gładkich lub lekko szorstkich ściankach, szkliste do blado żółtawobrązowych, z ziarnistą zawartością i licznymi wakuolami.

Na podkładkach tworzy także acerwulusy o średnicy 1,0–3,0 mm, blado pomarańczowo-brązowe, po wyschnięciu ciemno pomarańczowobrązowe. Powstają na nich białe, mączyste masy makrokonidiów. Są szeroko elipsoidalne, elipsoidalne lub gruszkowate, proste lub lekko zakrzywione, zaokrąglone na końcach, z wąską, wystającą blizną u podstawy, cienkościenne, początkowo cienkościenne, bezprzegrodowe, szkliste, wypełnione licznymi kropelkami oleju, o średniej wielkości 22,7–23,9 × 10,9–12,0 µm, w stanie dojrzałym z 1(–3) przegrodami. Tworzą się także cylindryczne, proste lub zagięte, szkliste mikrokonidia o wymiarach 10–13,5 × 1,5–2 µm.

Zasięg występowania i siedlisko

Występuje głównie w Ameryce Północnej i Europie, nieliczne stanowiska podano także na pozostałych kontynentach (poza Antaktydą). W Polsce M.A. Chmiel w 2006 r. przytoczyła 6 stanowisk, w późniejszych latach podano następne. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną.

Grzyb nadrzewny. W Polsce notowany na opadłych gałązkach grabu pospolitego Carpinus betulus, ale rzadziej spotykany także na buku pospolitym Fagus sylvaticus, klonie jaworze Acer pseudoplatanus, jesionie wyniosłym Fraxinus excelsior i dębie szypułkowym Quercus robur. Zwykle nieszkodliwy grzyb saprotroficzny, ale czasami pasożyt.