Phạm Tuân

Phạm Tuân
	; Phạm Tuân (2012)
Data i miejsce urodzenia	14 lutego 1947 ; Thái Bình
Narodowość	wietnamska
Funkcja	kosmonauta
Łączny czas misji kosmicznych	7 dni, 20 godzin, 41 minut, 59 sekund
Misje	Salut 6 EP-7 (Sojuz 37)
Stopień wojskowy	generał porucznik sił powietrznych
Wyuczony zawód	pilot wojskowy
	Odznaczenia
	; ;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Phạm Tuân (ur. 14 lutego 1947 w Thái Bình) – wietnamski lotnik wojskowy i kosmonauta. Uczestnik międzynarodowego programu Interkosmos i pierwszy Azjata w przestrzeni kosmicznej. Generał porucznik wietnamskich sił powietrznych. Bohater Pracy Socjalistycznej Republiki Wietnamu oraz Bohater Związku Radzieckiego.

Życiorys

Wykształcenie i służba wojskowa

W 1964 ukończył szkołę średnią. Rok później rozpoczął służbę wojskową^[1] i został skierowany do ZSRR w celu odbycia przeszkolenia w charakterze technika lotniczego. Następnie skierowano go do Krasnodarskiej Wyższej Wojskowej Lotniczej Szkoły Pilotów, jednej radzieckich uczelni szkolących pilotów wojskowych.

Od 1968 był członkiem Komunistycznej Partii Wietnamu.

W 1968 po powrocie do Wietnamu latał na samolotach MiG-17 i MiG-21 m.in. w pułku lotnictwa myśliwskiego „Sao Đỏ” oraz eskadrze nocnych myśliwców. 27 grudnia 1972 zestrzelił amerykański bombowiec B-52. Był to pierwszy samolot tego typu, jaki stracili Amerykanie podczas wojny w Wietnamie. W latach 1973–1976 awansował od stanowiska dowódcy eskadry do zastępcy dowódcy pułku. Od 1977 do 1982, z przerwą na przygotowanie do lotu w kosmos, był słuchaczem Akademi Sił Powietrznych im. Gagarina^[1].

Udział w programie Interkosmos

W kwietniu 1979 do lotu w kosmos w ramach programu Interkosmos zakwalifikowano dwóch wietnamskich kandydatów. Byli to: Phạm Tuân oraz Bùi Thanh Liêm. Obaj wkrótce też rozpoczęli szkolenie w Centrum Wyszkolenia Kosmonautów im. J. Gagarina w Gwiezdnym Miasteczku pod Moskwą. Dowódcą pierwszej załogi, w której znalazł się Phạm Tuân, został Wiktor Gorbatko. Drugą załogą dowodził natomiast Walerij Bykowski. 23 lipca 1980 Wiktor Gorbatko oraz Phạm Tuân na pokładzie statku kosmicznego Sojuz 37 wyruszyli z kosmodromu Bajkonur w kierunku stacji orbitalnej Salut 6. Dzień później kosmonauci przeszli na pokład stacji Salut. Do 31 lipca 1980 razem z Leonidem Popowem i Walerijem Riuminem przeprowadzili szereg eksperymentów medyczno-biologicznych oraz technologicznych. Wietnamski kosmonauta fotografował również z orbity terytorium swojego kraju. Jego zdjęcia posłużyły do sporządzenia szczegółowej mapy Wietnamu. Kosmonauci powrócili na statku Sojuz 36, lądując 180 km od Dżezkazganu^[1].

Po zakończeniu kariery kosmonauty

Po powrocie do Wietnamu w 1982 kontynuował służbę w siłach powietrznych armii wietnamskiej. W 2000 stanął na czele Dyrekcji Generalnej Przemysłu Obronnego Ministerstwa Obrony Wietnamu, dwa lata później został prezesem Wojskowego Banku Akcyjnego. Od stycznia 2008 jest na emeryturze i obecnie mieszka w Hanoi.

Ordery i odznaczenia

Order Hồ Chí Minha
Bohater Pracy Socjalistycznej Republiki Wietnamu (1980)
Bohater Sił Zbrojnych Socjalistycznej Republiki Wietnamu (1973)
Medal „Złota Gwiazda” Bohater Związku Radzieckiego (ZSRR, 31 lipca 1980)
Order Lenina (ZSRR, 1980)
Medal „Za zasługi w podboju kosmosu” (Federacja Rosyjska, 2011)^[2]
Universal Astronaut Insignia za lot orbitalny (nr 96) – Stowarzyszenie Uczestników Lotów Kosmicznych (Association of Space Explorers(inne języki))^[3]

Wykaz lotów

Loty kosmiczne, w których uczestniczył Phạm Tuân.
Lp.	Data startu	Statek kosmiczny	Data lądowania	Statek kosmiczny	Funkcja	Czas trwania
1	23 lipca 1980	Sojuz 37	31 lipca 1980	Sojuz 36	Kosmonauta-badacz	7 dni 20 godziny 41 minut i 59 sekund.
Łączny czas spędzony w kosmosie – 7 dni 20 godziny 41 minut i 59 sekund.

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Phạm Tuân, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-11-11] (ang.).
↑ Указ Президента Российской Федерации № 437 «О награждении медалью „За заслуги в освоении космоса” иностранных граждан». kremlin.ru, 12 kwietnia 2011. [dostęp 2011-07-09]. (ros.).
↑ Registry of Space Travelers. ase-astronauts.paperturn-view.com. [dostęp 2025-06-30]. (ang.).

Linki zewnętrzne

spacefacts.de (niem.)

[:0-1] Phạm Tuân, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-11-11] (ang.).

[Указ_Президента_Российской-2] Указ Президента Российской Федерации № 437 «О награждении медалью „За заслуги в освоении космоса” иностранных граждан». kremlin.ru, 12 kwietnia 2011. [dostęp 2011-07-09]. (ros.).

[Registry_of_Space_Travelers-3] Registry of Space Travelers. ase-astronauts.paperturn-view.com. [dostęp 2025-06-30]. (ang.).

[1]

[2]

[3]