Pistacja palestyńska
 Pistacia palaestina | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
pistacja palestyńska |
| Nazwa systematyczna | |
| Pistacia palaestina Boiss. Diagn. Pl. Orient. 9: 1 1849[3] | |
Pistacja palestyńska, terebint (Pistacia palaestina Boiss.) − gatunek drzewa występującego w Lewancie, szczególnie w Izraelu i Syrii. Nazywana również terebintem, podobnie jak pistacja terpentynowa także występująca w tym regionie.
Morfologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Małe drzewo lub krzew o wysokości 3–5 m. Kora brązowa lub czerwonawa. Liście parzysto-pierzasto złożone, o listkach eliptycznych, długo zbiegających na szczycie, nieco owłosionych na brzegach. Kwiaty różowe, zebrane w rozłożyste i rozgałęzione kwiatostany. Owocem jest wydłużony, lub zagięty, kiełbaskowatego kształtu pestkowiec[4][5].
Rośnie w lasach, zaroślach, na stepach, półpustyniach oraz zbiorowiskach roślinnych typu makia[5].
Konotacje w kulturze
[edytuj | edytuj kod]- W Starym Testamencie w tekście masoreckim występuje słowo elah (l. mn. elot) oznaczające terebint. Słowo to czasami tłumaczone jest jako dąb. Po hebrajsku dąb to alon. W biblijnym przekazie o patriarsze Abrahamie w trzech kolejnych rozdziałach Księgi Rodzaju, 12-14, miejsce obozowania nazywane jest Terebintami Mamre[6]. Tradycyjnie polskie tłumaczenia nazywają to miejsce Dębami Mamre. Tak jest np. w tłumaczeniu Biblii Tysiąclecia[7]. Najbardziej ewidentnym odniesieniem do terebintu w Biblii jest fragment z Pierwszej Księgi Samuela, gdzie natchniony autor opisuje potyczkę młodego Dawida z Goliatem. Walka odbyła się w Dolinie Terebintu, hebr. עמק האלה Emek HaElah[8]. Szereg cytatów odnosi się do terebintu w hebrajskim tekście Księgi Sędziów: Cheber Kenita rozbił swój namiot koło Terebintu w Saannaim (Sdz 4,11, Biblia Tysiąclecia tłumaczy Dębu w Saannaim); Anioł Jahwe usiadł pod terebintem w Ofra (Sdz 6,11, tak również i w Biblii Tysiąclecia); możni miasta Sychem zgromadzili się i przyszedłszy pod terebint, gdzie stała stela w Sychem, ogłosili Abimeleka królem (Sdz 9,6, Biblia Tysiąclecia tłumaczy dąb). W sumie słowo pojawia się 10 razy w Biblii Hebrajskiej: 4 razy w Księdze Rodzaju, 3 razy w Księdze Sędziów i po jednym razie w Księdze Powtórzonego Prawa, Księdze Jozuego i Pierwszej Księdze Samuela[9]. W Ziemi Świętej występują 3 gatunki pistacji: pistacja atlantycka (P. atlantica), palestyńska i kleista (P. lentiscus), do nich więc odnoszą się cytaty Biblii[10].
- Pistacje były przez Żydów oraz ościenne ludy czczone, stąd też obecnie można spotkać ich okazy liczące nawet tysiąc lat[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-07-02] (ang.).
- ↑ Pistacia palaestina Boiss.. [w:] The Plant List [on-line]. en. [dostęp 2013-10-05].
- ↑ Oleg Polunin, Anthony Julian Huxley: Flowers of the Mediterranean. Boston: Houghton Mifflin Company, 1981, s. 119. (ang.).
- ↑ a b Flowers in Israel. [dostęp 2015-01-03].
- ↑ Robert Alter: Genesis. New York-London: W.W.Norton & Co., 1996, s. 60. (ang.).
- ↑ Por. Rdz 12,6; 13,18; 14,13.
- ↑ Por. 1 Sm 17,2.19.
- ↑ Accordance 8. Bible Software (Version 8.4). OakTree Software. Inc., 2009. (ang.).
- ↑ a b Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
Identyfikatory zewnętrzne (takson):